Trao đổi về phương pháp hợp tác theo nhóm nhỏ

ra víi môc ®Ých ®· ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng. Môc ®Ých ®ã ph¶i lµ môc ®Ých chung cña mçi nhãm. Môc ®Ých nµy lµ viÖc häc tËp cã kÕt qu¶ vµ thÝch thó h¬n so víi c¸ch häc riªng lÎ. Ho¹t ®éng chung cña mçi nhãm th−êng dÉn ®Õn chç gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò thùc tiÔn vµ lý thuyÕt, ®ång thêi ho¹t ®éng nµy ph©n biÖt tïy theo møc ®é khã kh¨n vµ phøc t¹p cña vÊn ®Ò, tïy theo tr×nh ®é häc tËp vµ tïy tõng ®èi t−îng. 2. C¸ch thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo nhãm a). Quy tr×nh c¸c b−íc trong d¹y häc hîp t¸c theo nhãm B−íc 1: Chia nhãm Cã thÓ chia nhãm ngÉu nhiªn hay chia nhãm chñ ®Þnh, phô thuéc vµo môc ®Ých cña viÖc 114 ho¹t ®éng nhãm. Khi chia nhãm cÇn l−u ý: + Sè l−îng thµnh viªn trong mçi nhãm phô thuéc vµo: - NhiÖm vô bµi häc còng nh− c¸c thiÕt bÞ phôc vô cho ho¹t ®éng nhãm. - Thêi gian ho¹t ®éng nhãm nhá: víi thêi gian th× Ýt nhãm nhá sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n nhãm lín v× trong nhãm nhá tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cao h¬n, mÊt Ýt thêi gian di chuyÓn (mét nhãm cã kho¶ng tõ hai ®Õn s¸u häc sinh lµ cã hiÖu qu¶ nhÊt). Häc sinh ph¶i chñ ®éng h×nh thµnh nhãm häc tËp khÈn tr−¬ng theo sù ph©n chia cña gi¸o viªn. B−íc hai: Giao nhiÖm vô NhiÖm vô cña nhãm cÇn ®−îc giao cô thÓ. X¸c ®Þnh râ môc tiªu vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ c¸c nhãm cÇn ®¹t ®−îc. Tèt nhÊt gi¸o viªn nªn giao viÖc b»ng phiÕu häc tËp. PhiÕu giao viÖc ph¶i râ rµng, cã thÓ sö dông c¶ hai d¹ng c©u hái: c©u hái ®ãng vµ c©u hái më. NÕu kh«ng cã c©u hái s½n gi¸o viªn cÇn viÕt râ rµng yªu cÇu lªn b¶ng. - Quy ®Þnh thêi gian lµm viÖc nhãm: Gi¸o viªn dù tÝnh thêi gian ho¹t ®éng nhãm cho thÝch hîp, ®ñ ®Ó häc sinh di chuyÓn vµ th¶o luËn. - Yªu cÇu vÒ c¸ch thøc lµm viÖc theo nhãm. VÒ phÝa häc sinh: + Sau khi nhËn nhiÖm vô, c¸c nhãm häc sinh cÇn tÝch cùc chñ ®éng nghiªn cøu, t×m tßi ®Ó lËp dµn ý tr¶ lêi. + Ph¶i x¸c ®Þnh néi dung tr¶ lêi: dùa vµo th«ng tin nµo? trong s¸ch gi¸o khoa hay c¸c ph−¬ng tiÖn kh¸c nh−: b¶n ®å, biÓu ®å, tranh ¶nh... B−íc ba: Lµm viÖc trong nhãm Gi¸o viªn ph©n c«ng cho tõng thµnh viªn Nhãm tr−ëng: Bao qu¸t ho¹t ®éng cña nhãm Th− ký: Ghi chÐp c¸c ý kiÕn cña mäi ng−êi trong nhãm C¸c thµnh viªn kh¸c tham gia th¶o luËn. Víi thùc tÕ ë ViÖt Nam mçi líp cã sè häc sinh qu¸ ®«ng, tõ 40 tíi 60 em, khã cã thÓ tæ chøc häc theo nhãm víi c¸c bµi lý thuyÕt. H×nh thøc nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn víi c¸c bµi thùc hµnh hay buæi häc ngoµi trêi (tham quan, d· ngo¹i ...). Khi tæ chøc gi¸o viªn chia nhãm tõ 4 tíi 6 ng−êi, trong ®ã nhãm tr−ëng ®iÒu khiÓn cuéc th¶o luËn. Th− ký ghi chÐp ý kiÕn c¸c thµnh viªn trong nhãm. Cã thÓ mét thµnh viªn kiªm nhiÖm 1-3 nhiÖm vô. C¸c nhãm triÓn khai c«ng viÖc bao gåm c¸c nhiÖm vô: + Trao ®æi th¶o luËn trong nhãm hoÆc ph©n c«ng tõng c¸ nh©n trong nhãm lµm viÖc ®éc lËp råi trao ®æi. + Tr×nh bµy kÕt qu¶ lµm viÖc cña nhãm: Cã thÓ cö ®¹i diÖn hoÆc lu©n phiªn nhau ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ tèt cña mçi thµnh viªn trong nhãm. Trong khi c¸c nhãm lµm viÖc, gi¸o viªn theo dâi ®iÒu chØnh, ®i l¹i gi÷a c¸c nhãm ®Ó n¾m b¾t t×nh h×nh, ®éng viªn khuyÕn khÝch. Gi¸o viªn còng ®ãng vai trß h−íng dÉn c¸ch khai th¸c, xö lý th«ng tin. TiÕn hµnh th¶o luËn vµ ®i ®Õn thèng nhÊt, tæng kÕt tr−íc líp: + C¸c nhãm lÇn l−ît b¸o c¸o kÕt qu¶. + Th¶o luËn chung: Gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh ph¸t hiÖn, nhËn xÐt bæ sung ®¸nh gi¸ hoÆc söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt cña nhãm b¹n ®Ó rót kinh nghiÖm vµ hoµn thiÖn kiÕn thøc. + Gi¸o viªn tæng kÕt vµ nªu mét sè vÊn ®Ò míi. 4. ¸p dông ph−¬ng ph¸p hîp t¸c nhãm trong d¹y häc ®Þa lý §èi víi d¹y häc ®Þa lý, cã thÓ chia thµnh c¸c nhãm nh− sau: 115 a. Nhãm ®ång viÖc XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ cïng mét vÊn ®Ò, mét nhiÖm vô nh−ng cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. b. Nhãm chuyªn s©u (nhãm kh¸c viÖc) Líp häc ®−îc ph©n thµnh nhiÒu nhãm, mçi nhãm ®¶m nhiÖm mét phÇn viÖc kh¸c nhau. C¸ch chia nµy ¸p dông cho tr−êng hîp mét nhiÖm vô chung cña líp cã thÓ t¸ch ra thµnh c¸c nhiÖm vô nhá mµ c¸c gi¶i ph¸p ®−îc tùu chung l¹i sau khi kÕt thóc lµm viÖc nhãm. Thµnh viªn cña nhãm chuyªn s©u cã thÓ do häc sinh cña nhãm tù chän (dùa vµo së thÝch) hoÆc do gi¸o viªn ph©n c«ng dùa vµo n¨ng lùc cña häc trß. Sau khi kÕt thóc th¶o luËn, c¸c nhãm chuyªn s©u sÏ b¸o c¸o kÕt qu¶ cho c¶ líp cïng biÕt. −u ®iÓm cña nhãm nµy lµ cïng thêi gian, khèi l−îng c«ng viÖc mµ c¶ líp lµm ®−îc nhiÒu h¬n. Häc sinh cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu s©u vÒ mét lÜnh vùc, ®ång thêi cã ®iÒu kiÖn rÌn c¸c kü n¨ng nghiªn cøu khoa häc. Ph−¬ng ph¸p nµy rÊt thÝch hîp khi d¹y c¸c m«n chuyªn ngµnh ®èi víi líp cã häc sinh trªn d−íi 20 em. c. Nhãm bÓ c¸ (fish bown groups) Nhãm gåm mét sè häc sinh ë vßng trong nh− nh÷ng con c¸ vµng vµ th¶o luËn xung quanh mét chñ ®Ò nµo ®ã. Mét sè häc sinh kh¸c ë vßng ngoµi ®Ó quan s¸t cuéc th¶o luËn. Trong khi c¸c häc sinh vßng trong th¶o luËn, häc sinh vßng ngoµi cã thÓ tiÕp cËn vÊn ®Ò ë nhiÒu gãc ®é. Nh÷ng ng−êi vßng ngoµi mÆc dï ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Ó béc lé ý kiÕn cña m×nh nh−ng ®−îc quan s¸t, nghe ý kiÕn cña nh÷ng ng−êi trong cuéc. Tõ ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸, nh×n nhËn vÊn ®Ò toµn diÖn h¬n vµ n¶y sinh nh÷ng ý t−ëng míi. Ph−¬ng ph¸p bÓ c¸ ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i lùa chän chñ ®Ò hÊp dÉn, mang tÝnh thêi sù g©y tranh c·i ®èi víi häc sinh. d. Nhãm r× rÇm hay chôm ®Çu (Buzz groups) Lo¹i nhãm nµy cã tõ hai ®Õn ba häc sinh, th−êng kh«ng cã sù s¾p xÕp, thêi gian ho¹t ®éng nhãm diÔn ra trong kho¶ng tõ 3 - 5 phót. Sau khi kÕt thóc gi¸o viªn yªu cÇu bÊt cø ng−êi nµo trong nhãm tr×nh bµy. e. Nhãm nÐm tuyÕt hay x©y kim tù th¸p (Pyramiding, snowballing) §©y lµ h×nh thøc më réng nhãm r× rÇm, sau khi tù th¶o luËn theo cÆp, hai cÆp sÏ hîp thµnh nhãm 4 ng−êi. NÕu cÇn thiÕt 2 nhãm 4 ng−êi l¹i ghÐp thµnh nhãm 8 ng−êi. VÝ dô: B−íc 1: Nhãm 2 ng−êi suy nghÜ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng: “Nh÷ng b¸o ®éng vÒ lç thñng tÇng «d«n, vÒ sù nãng lªn cña Tr¸i §Êt do c¸c khÝ th¶i lµm t¨ng hiÖu øng nhµ kÝnh cã ph¶i lµ nh÷ng b¸o ®éng vÒ khñng ho¶ng m«i tr−êng kh«ng? H·y gi¶i thÝch”. B−íc 2: KÕt hîp hai nhãm 2 ng−êi thµnh nhãm 4 ng−êi, c¸c nhãm ®èi chiÕu xem cã bao nhiªu ý kiÕn trïng lÆp vµ tiÕp tôc th¶o luËn xung quanh c¸c ý kiÕn kh¸c biÖt ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt. B−íc tiÕp theo ghÐp c¸c nhãm 4 thµnh nhãm 8 vµ c¸ch lµm t−¬ng tù. 5. Mét sè ®iÒu kiÖn ®Ó ho¹t ®éng nhãm cã hiÖu qu¶ a. §iÒu kiÖn ®èi víi gi¸o viªn - Thay ®æi nhËn thøc cña gi¸o viªn. Mäi gi¸o viªn ph¶i hiÓu r»ng sau khi ®æi míi môc tiªu néi dung ch−¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa th× viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc lµ nh©n tè quan träng vµ quyÕt ®Þnh tíi viÖc thµnh b¹i cña qu¸ tr×nh ®æi míi. - Gi¸o viªn ph¶i x¸c ®Þnh ®óng vai trß, chøc n¨ng míi cña ng−êi thÇy trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Ng−êi thÇy ph¶i lµ ng−êi tæ chøc, chØ ®¹o, ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng häc tËp tù gi¸c, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o cña häc sinh. 116 b. Yªu cÇu ®èi víi häc sinh - Ng−êi häc ph¶i trë thµnh chñ thÓ hµnh ®éng, tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng ®Ó kiÕn t¹o kiÕn thøc. Ng−êi häc cÇn ph¶i thùc sù ho¹t ®éng ®Ó ®¹t ®−îc kh«ng chØ nh÷ng tri thøc, kü n¨ng cña bé m«n mµ quan träng h¬n tiÕp thu c¸ch häc, c¸ch tù häc. - Häc sinh ph¶i cã ®éng c¬, høng thó, niÒm l¹c quan trong qu¸ tr×nh häc tËp. - Häc sinh tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó trªn c¬ së ®ã b¶n th©n häc sinh cã thÓ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña m×nh theo c¸c môc tiªu ®· ®Þnh. c. Yªu cÇu ®èi víi c¬ së vËt chÊt: - Cã ®ñ c¬ së vËt chÊt, tµi liÖu, trang thiÕt bÞ phôc vô d¹y häc (nh− s¸ch, b¨ng h×nh, m¸y chiÕu, v.v...) - VÒ kÝch th−íc phßng häc: Phßng häc ph¶i cã kÝch th−íc hîp lý sao cho gi¸o viªn cã thÓ quan s¸t ®−îc tÊt c¶ c¸c nhãm lµm viÖc. NÕu phßng häc qu¸ chËt sÏ khã kh¨n cho viÖc chia nhãm, c¸c nhãm cã thÓ mÊt trËt tù, hiÖu qu¶ lµm viÖc kh«ng cao. - Bµn ghÕ trªn líp c¬ ®éng, cã thÓ kª ®−îc c¸c bµn liÒn kÒ víi nhau hoÆc hai bµn quay mÆt vµo nhau. - PhiÕu häc tËp (do gi¸o viªn chuÈn bÞ). - M¸y chiÕu vµ b¶n trong hoÆc m¸y chiÕu ®a n¨ng Projecter (nÕu cã). III. KÕt luËn Ph−¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c theo nhãm lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc thóc ®Èy ho¹t ®éng häc tËp cña ng−êi häc. C¸ch d¹y nµy lµm c¸c nhãm häc sinh tù gi¸c, tÝch cùc vµ chñ ®éng nghiªn cøu, trao ®æi vµ häc hái lÉn nhau d−íi sù tæ chøc ®iÒu khiÓm cña gi¸o viªn nh»m hoµn thµnh c¸c môc tiªu häc tËp. NÕu nh×n bÒ ngoµi th× häc theo nhãm lµ h×nh thøc tæ chøc d¹y häc nh− häc c¸ nh©n, theo nhãm theo líp nh−ng b¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p lµ häc sinh häc tËp t−¬ng t¸c, giao tiÕp lÉn nhau d−íi sù h−íng dÉn vµ chØ ®¹o cña thÇy. ViÖc sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c theo nhãm trong d¹y häc lµ rÊt cÇn thiÕt. §Ó tæ chøc ph−¬ng ph¸p nµy cã hiÖu qu¶, phæ biÕn réng r·i ®ßi hái gi¸o viªn kh«ng nh÷ng ph¶i cã lßng nhiÖt t×nh, t©m huyÕt mµ cßn ph¶i cã nh÷ng n¨ng lùc s− ph¹m nhÊt ®Þnh, ph¶i ®Çu t− chuÈn bÞ kh¸ c«ng phu. ViÖc thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p d¹y häc nµy ®−îc chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè nh− tæ chøc mçi líp chõng 20 häc sinh, ph¶i cã ®Çy ®ñ trang thiÕt bÞ, tµi liÖu phôc vô gi¶ng d¹y, bµn ghÕ xª dÞch ®−îc ®Ó thay ®æi tæ chøc v.v.... Tµi liÖu tham kh¶o [1]. N.N Baranxki. Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®Þa lý kinh tÕ (TËp 2). Nxb Gi¸o dôc Hµ Néi,1976 [2] Causinet -Roger. Mét sè ph−¬ng ph¸p lµm viÖc tù do cho c¸c nhãm Nxb Gi¸o dôc, 5/2000 [3]. Lª Kh¸nh B»ng. C«ng nghÖ d¹y häc víi vÊn ®Ò tæ chøc qu¸ tr×nh d¹y häc ë PTTH. Bé GD&§T, Vô gi¸o viªn, 1995. Summary The implementation of cooperative learning in small Groups Doan Thi Thanh Phuong Nowdays, cooperative learning in small groups has been taken into research and implementation with great results. That is why this method should be adopted in teaching in secondary schools of Viet Nam. Group work is a cooperative learning activity that aims to activate the learning process. However, in order to make the group work more effective, we must ensure some necessary conditions including the students’ awareness, teacher’s role in organizing the groups, teaching aids (maps, graphics, materials, learning sheets etc.) 117