Sáng kiến kinh nghiệm: Sử dụng phương pháp thực nghiệm trong dạy học chương Quang học-Vật lý lớp 7 - Bùi Thị Kim Lan

ch thước. III. Hoạt động dạy học: 1) ổn định lớp: 2) Kiểm tra bài cũ: (3 phút) ? Nhắc lại các tính chất của ảnh một vật tạo bởi gương phẳng. (1 hs đứng tại chỗ trả lời, các bạn khác theo dõi, nhận xét và bổ sung) 3) Dạy học bài mới: Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung ghi bảng HĐ1: (4 phút) Tổ chức tình huống - GV: Trên bàn các nhóm có 2 gương:một là gương phẳng, chúng ta đã xét đặc điểm của gương phẳng từ tiết trước; hai là gương cầu lồi. Hãy so sánh hai gương và cho biết đặc điểm của gương cầu lồi? - Em hãy tìm các đồ vật trong nhà ví dụ một vật có thể dùng như gương cầu lồi? - GV : Đưa ra 1 đồ vật có thể dùng như gương cầu lồi (mặt ngoài cái thìa). - Đặt vấn đề: Khi nhìn vào gương phẳng ta thấy ảnh của mình trong gương. Còn khi nhìn vào gương cầu lồi ta có nhìn thấy ảnh của mình ở trong gương không? Nếu có thì ảnh đó khác ảnh trong gương phẳng như thế nào? Bài học hôm nay sẽ cho chúng ta câu trả lời. HĐ2: (12 phút) Dự đoán và làm thí nghiệm kiểm tra tính chất ảnh tạo bởi gương cầu lồi . - Yêu cầu HS đọc mục I phần “Quan sát”, của SGK và làm Thí nghiệm hình 7.1. - Yêu cầu 2 nhóm nêu dự đoán về tính chất ảnh tạo bởi gương cầu lồi (GV ghi tóm tắt dự đoán ở góc bảng) - Để kiểm tra dự đoán chúng ta phải tiến hành thí nghiệm. - Yêu cầu HS nêu mục đích thí nghiệm. - Yêu cầu HS đưa ra các phương án làm thí nghiệm - HS có thể đưa ra các phương án khác nhau, giáo viên phải giải thích có thực hiện được hay không, hướng dẫn HS làm thí nghiệm với dụng cụ có sẵn (Phương án thí nghiệm của SGK) để hoàn thành kết luận vào phiếu 1. - GV gợi ý cách tiến hành thí nghiệm: Sử dụng tấm bìa có kẻ ô sẵnđể vật được đặt cách đều hai gương. - GV thu kết quả của 2 nhóm chiếu trên máy. Yêu cầu các nhóm khác nhận xét. - GV chốt lại kết luận đúng. HĐ3: (12 phút) so sánh vùng quan sát được trong gương cầu lồi và gương phẳng - GV gọi 1 HS đọc SGK phần thí nghiệm ở mục II. - GV chia lớp thành 4 nhóm và yêu câù làm thí nghiệm (lưu ý cho các nhóm có thể đánh dấu điểm ngay trên bàn để gương không cần phải đánh dấu ở bàn sau ) - Sau đó điền nội dung thông tin còn thiếu vào phiếu đã chuẩn bị. - GV thu kết quả 2 đến 3 phiếu, chiếu và tổ chức cho các nhóm khác nhận xét. - GV chốt lại và ghi bảng. HĐ5: (7 phút) Vận dụng - GV hướng dẫn HS trả lời câu3, câu 4 SGK. - 1 đến 2 HS trả lời, yêu cầu nêu được: Gương cầu lồi có mặt phản xạ là mặt ngoài của một phần mặt cầu. - 1 đến 2 HS cho ví dụ - HS ghi tên bài vào vở. -1HS đọc to phần quan sát (SGK); Các nhóm tiến hành thí nghiệm quan sát - Qua quan sát HS nêu dự đoán về tính chất ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi. - 1 HS nêu mục đích thí nghiệm. - Nêu phương án thí nghiệm và dụng cụ cần thiết - HS tiến hành TN theo nhóm để hoàn thành kết luận vào phiếu 1. - HS dưới lớp quan sát, nhận xét kết quả nhóm bạn. - HS theo dõi và ghi vở. - 1HS đứng tại chỗ đọc, cả lớp theo dõi. - Bố trí thí nghiệm làm việc theo nhóm, rút ra nhận xét so sánh vào phiếu học tập 2. - HS thảo luận và rút ra kết luận. - HS nhận xét kết quả của nhóm bạn. - HS làm việc cá nhân theo gợi ý của GV Tiết7: Gương cầu lồi I) ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi: - Quan sát H7.1 tr.20 - Dự đoán: ....... - Phương án làm thí nghiệm: + ...... + ...... (Máy chiếu bài của các nhóm) Kết luận: ảnh của một vật tạo bởi gương cầu lồi có các tính chất sau đây: 1) Là ảnh ảo không hứng được trên màn chắn. 2) ảnh quan sát được nhỏ hơn vật. II) Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi. 1.Thí nghiệm: (H7.3 tr.21) 2. Kết luận: Nhìn vào gương cầu lồi ta quan sát được một vùng rộng hơn so với khi nhìn vào gương phẳng có cùng kích thước. III) Vận dụng: C3: Vùng nhìn thấy của gương cầu lồi rộng hơn vùng nhìn thấy của gương phẳng,vì vậy giúp cho người lái xe nhìn được khoảng rộng hơn ở đằng sau. C4: Người lái xe nhìn vào trong gương cầu lồi thấy được xe cộ và người bị các vật cản bên đường che khuất, tránh được tai nạn. 4) Củng cố bài: (5 phút) GV chia lớp thành hai nhóm tổ chức trò chơi; mỗi nhóm chọn 2 em lên bảng. Mỗi nhóm chỉ cầm 1 viên phấn lần lượt 1 em sẽ viết 1 câu trả lời và trao phấn cho em kia viết câu còn lại. Xem nhóm nào làm nhanh, đúng. Dưới lớp vừa làm vừa theo dõi và nhận xét. GV chiếu câu hỏi và tổ chức cho HS trò chơi trên: ?ảnh của vật tạo bởi gương cầu lồi có tính chất gì? ?so sánh về đặc điểm ảnh tạo bởi gương cầu lồi và vùng nhìn thấy của gương cầu lồi so với gương phẳng có cùng kích thước? Sau khi học sinh trả lời xong GV chốt lại và chiếu nội dung ghi nhớ của bài, gọi 1 đến 2 học sinh lần lượt đọc lại ghi nhớ. 5) Hướng dẫn về nhà: (2 phút) Học bài theo vở ghi + ghi nhớ. Đọc phần “ Có thể em chưa biết”. Làm bài tập 7.1 đến 7.4 ở SBT. Đọc trước và nghiên cứu bài: “Gương cầu lõm”. Trả lời các câu hỏi: ?ảnh của vật tạo bởi gương cầu lõm có tính chất gì? ?So sánh vùng nhìn thấy của gương cầu lõm so với gương phẳng và gương cầu lồi. Qua hình thức tổ chức trên tôi thấy đa số các em rất hứng thú, các em nắm kiến thức rất chắc chắn, thông qua việc tự mình làm thí nghiệm để rút ra kiến thức, đặc biệt đối với những em yếu. D. kết quả thực hiện Đổi mới phương pháp dạy học vật lý chú trọng vào phương pháp thực nghiệm có ý nghĩa không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Trong quá trình giảng dạy, trong các buổi sinh hoạt chuyên môn các giáo viên giảng dạy bộ môn vật lý cùng thảo luận, trao đổi kinh nghiệm và vận dụng vào thực tiễn dạy học theo các bước từ kinh nghiệm rút ra ở trên. Vì vậy các tiết dạy đều thành công, được đồng nghiệp đánh giá cao, gây nhiều hứng thú cho học sinh, chất lượng học tập bộ môn vật lý toàn trường nói chung và kết quả bài kiểm tra chương I vật lý 7 nói riêng được nâng lên một bước. Kết quả kiểm tra chương I của toàn trường Năm học: 2009 - 2010 Tổng số học sinh Điểm < 5 Điểm 0 - 2 Điểm ³ 5 Điểm Khá - giỏi SL % SL % SL % SL % 108 14 12,96 0 0 94 87,04 40 37,0 Qua kết quả trên tôi nhận thấy rằng việc sử dụng phương pháp dạy học bằng thực nghiệm trong dạy học vật lý đã làm cho chất lượng học tập của học sinh từng bước được nâng lên một cách rõ rệt, học sinh đã tự mình nắm vững kiến thức, đặc biệt là học sinh yếu kém đã có hứng thú hơn trong học tập. Do đó cần phải đưa phương pháp dạy học thực nghiệm vào trong quá trình giảng dạy bộ môn Vật lý. Phương pháp này không những có hiệu quả trong dạy học chương: Quang học (vật lý 7) mà nên được áp dụng rộng rãi trong dạy học bộ môn Vật lý lớp 6, 7, 8, 9 ở trường THCS . E. bài học kinh nghiệm Việc tổ chức thực hiện bằng phương pháp dạy học thực nghiệm trong dạy học vật lý có hiệu quả để đạt được mục tiêu của mỗi bài học, cũng như để đạt được mục tiêu của chương trình vật lý THCS cần phải thực hiện những việc sau: Đối với giáo viên: Nghiên cứu kỹ SGK, SGV và các tài liệu có liên quan đến bài dạy. Chuẩn bị chu đáo các thiết bị dạy học, các dụng cụ thí nghiệm, lường trước các phương án thí nghiệm và thực hiện trước các thí nghiệm trong bài Nắm chắc các danh mục hiện có về đồ dùng dạy học, đối chiếu với chương trình giảng dạy nếu còn thiếu phải lập kế hoạch đề nghị nhà trường mua sắm hoặc tự sưu tầm, làm thêm các thiết bị cần thiết. Rèn luyện kỹ năng thực hành thí nghiệm cho học sinh. Xây dựng đội ngũ cán sự bộ môn trong lớp mình giảng dạy. Tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình dạy học, có sự kết hợp giữa thí nghiệm thực tế và thí nghiệm ảo qua trình chiếu powerpoint. Đối với học sinh: Tích cực, tự giác trong việc chiếm lĩnh các tri thức khoa học. Học sinh hình thành thói quen học theo phương pháp thực nghiệm.Học sinh phải tự giác, tích cực làm thí nghiệm, tiếp xúc với cơ sở vật chất như cân, đong, đo, đếm. Đặc biệt cán sự bộ môn phải tích cực bồi dưỡng thường xuyên hơn. Rèn luyện khả năng phân tích, tổng hợp, trao đổi thảo luận rút ra kết luận qua các thí nghiệm. Đối với nhà trường: Mua sắm thêm một số thiết bị còn thiếu tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh triển khai dạy học theo phương pháp thực nghiệm có hiệu quả. Nhà trường cần đầu tư thêm kinh phí, tạo điều kiện về thời gian cho giáo viên vật lí để có thời gian học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ. F. Kết luận Từ tình hình thực tiễn dạy học môn vật lý nói chung và chất lượng dạy học chương “Quang học” trong vật lý 7 nói riêng. Tôi đã có một số giải pháp để sử dụng phương pháp dạy học bằng thực nghiệm nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn vật lý và đã thu được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên đây chỉ mới là một số kinh nghiệm nhỏ được rút ra trong quá trình dạy học của bản thân. Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài chắc chắn sẽ có những tồn tại, khiếm khuyết không thể tránh khỏi. Tôi rất mong được sự góp ý chân thành, thẳng thắn của các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp để bản sáng kiến kinh nghiệm ngày càng được hoàn thiện hơn góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học nói chung và chất lượng dạy học vật lý nói riêng. Nhân đây tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu - Giáo viên và học sinh trường THCS Dương Thủy đã quan tâm góp ý, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này. Dương Thủy, ngày 25 tháng 03 năm 2010 Người thực hiện Bùi Thị Kim Lan Xác nhận của hội đồng khoa học Tài liệu tham khảo Kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học 2009 – 2010 của Phòng GD - ĐT Lệ Thủy và Sở GD - ĐT Quảng Bình Một số đổi mới phương pháp dạy học môn Vật lý ở trường THCS Tạp chí thế giới trong ta Sách giáo khoa Vật lý 7, sách giáo viên Vật lý 7 Tài liệu hướng dẫn sử dụng thiết bị dạy học Vật lý lớp 7 Mục lục A. Đặt vấn đề 1 I. Lí do chọn đề tài: 1 II. Phạm vi nghiên cứu của đề tài: 2 B. cơ sở lí luận - cơ sở thực tiễn 3 I. Cơ sở lí luận: 3 II. Cơ sở thực tiễn: 3 C. thực trạng và các giải pháp thực hiện 4 I. Thực trạng tình hình: 4 II. Cách tổ chức thực hiện dạy học bằng phương pháp thực nghiệm nhằm nâng cao chất lượng dạy học lý 7 trong trường THCS 5 D. kết quả thực hiện 14 E. bài học kinh nghiệm 15 F. Kết luận 16 Tài liệu tham khảo 17