Sáng kiến kinh nghiệm: Nâng cao hiệu quả dạy học văn bản nhật dụng ở THCS - Phạm Thị Quỳnh

nh, Non xanh n­íc biÕc nh­ tranh häa ®å ” Vµ cµng tù hµo bao nhiªu chóng ta l¹i cµng nhËn thøc râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa tinh thÇn ®ã bÊy nhiªu. Ho¹t ®éng 6: H­íng dÉn tæng kÕt v¨n b¶n: ? Qua viÖc t×m hiÓu v¨n b¶n, c¸c em hiÓu thªm ®iÒu g× vÒ ®éng Phong Nha? GV: Chèt néi dung tæng kÕt lªn ph«ng gäi 1 -2 häc sinh nh¾c l¹i. GV chèt toµn bµi: Qua tiÕt häc nµy chóng ta ®· hiÓu t¹i sao ®éng Phong Nha l¹i ®­îc UNESCO c«ng nhËn lµ di s¶n v¨n hãa thÕ giíi. Mong r»ng sau tiÕt häc nµy mçi chóng ta l¹i cµng tù hµo h¬n vÒ Tæ quèc ViÖt Nam. Vµ hi väng mét ngµy kh«ng xa chóng ta sÏ ®­îc ®Æt ch©n ®Õn “§Ö nhÊt k× quan Phong Nha” ®Ó ®­îc chiªm ng­ìng vÎ ®Ñp k× vÜ cña nã. Ho¹t ®éng 7: H­íng dÉn häc sinh cñng cè vµ chuÈn bÞ bµi ë nhµ. GV sö dông s¬ ®å ®Ó cñng cè toµn bé néi dung kiÕn thøc cña bµi. GV tæ chøc cho häc sinh ®iÒn vµo s¬ ®å nh÷ng néi dung chÝnh cña bµi. GV: Ra bµi tËp, dÆn dß c«ng viÖc chuÈn bÞ ë nhµ cña häc sinh. Häc sinh quan s¸t phim, ghi nhí. Häc sinh nghe, ghi nhí C¸ nh©n tr¶ lêi, bæ sung, c¸c em kh¸c ghi l¹i kÕt qu¶. Häc sinh nghe, l¾ng s©u kiÕn thøc. Häc sinh ®iÒn th«ng tin chÝnh cña bµi häc vµo giÊy vµ d¸n vµo s¬ ®å. Häc sinh nghe, ghi nhí vÒ nhµ thùc hiÖn. III.Tæng kÕt: B»ng nh÷ng tõ ng÷ gîi h×nh gîi c¶m cïng víi tr×nh tù miªu t¶ hîp lÝ, t¸c gi¶ TrÇn Hoµng ®· gióp ng­êi ®äc hiÓu ®éng Phong Nha ®­îc xem lµ k× quan thø nhÊt, ®­îc UNESCO c«ng nhËn lµ di s¶n v¨n hãa thÕ giíi. Tõ ®ã, chóng ta thªm tù hµo vµ thªm yªu Tæ Quèc ViÖt nam giµu vµ ®Ñp. IV. Cñng cè – dÆn dß: 1. Cñng cè: S¬ ®å cñng cè kiÕn thøc 2. DÆn dß: VÒ nhµ viÕt ®o¹n v¨n giíi thiÖu ®éng Phong Nha theo c¶m nhËn cña b¶n th©n. ¤n l¹i néi dung bµi häc. So¹n bµi "¤n tËp vÒ dÊu c©u" KẾT QUẢ THỰC HIỆN. Để nhận biết hiệu quả của đề tài mới khi giảng dạy văn bản nhật dụng tôi đã chọn 2 lớp 6A và 6B để dạy thí điểm. Đây là 2 lớp có học sinh ngang nhau, trình độ như sau nhưng kết quả thu được lại khác nhau cụ thể như sau: Lớp Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu 6A 30 0 10 ( 26.5%) 19 ( 65.6%) 1 ( 7.9%) 6B 29 3 ( 10%) 16 ( 62.5%) 10 ( 27.5%) 0 Lớp 6A tôi dạy theo hướng dẫn của sách giáo viên do nhà suất bản giáo dục phát hành, học sinh vẫn nắm được bài, hoạt động diễn ra cũng sôi nối song khi hỏi về kiến thức trọng tâm thì nhiều em không phát hiện được. khi yêu cầu các em xác định các PTBĐ trong văn bản các em có phần lúng túng, không tìm ra được phương pháp tối ưu. Hơn nữa hướng vào nội dung tích hợp các em không chỉ ra và không miêu tả được. Lớp 6B qua việc áp dụng đề tài trong giảng dạy tôi nhận thấy chất lượng hiệu quả của giờ học được nâng lên rất nhiều, cụ thể : - Học sinh hăng hái tham gia xây dựng bài dưới sụ dẫn dắt của giáo viên. Đa số học sinh trả lời các câu hỏi theo đúng định hướng mà giáo viên đưa ra. - 95% học sinh hiểu bài ngay tại lớp, các em đều nắm được kiến thức trọng tâm. - Đặc biệt phát huy vai trò tích cực của học sinh trong hoạt động, học sinh tham gia sôi nổi liên hệ thực tế phong phú. BÀI HỌC KINH NGHIỆM Đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, nâng cao hiệu quả giờ dạy, lớp học diễn ra sôi nổi đạt kết quả cao, học sinh thấy thoải mái trong quá trình học bài cả giáo viên và học sinh đều phải đạt được những yêu cấu sau: * Đối với giáo viên: - Cần luôn tìm hiểu trau dồi kiến thức, học tập các đồng nghiệp có nhiều kinh nghiệm và đặc biệt phải có tinh thần trách nhiệm với bộ môn mà mình được phân công giảng dạy. - Chuẩn bị chu đáo các phương tiện dạy học: tranh ảnh, băng đĩa, sưu tầm các tài liệu trên mọi phương tiện thông tin đại chúng nhất là sự kiện nóng bỏng cấp thiết nhất. - Luôn đầu tư suy nghĩ trong quá trình thiết kế bài giảng, cần luôn sáng tạo linh hoạt kết hợp các phương pháp dạy để giờ lên lớp đạt hiệu quả cao nhất. - Xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp với từng loại văn bản, câu hỏi phải phù hợp với tất cả các đối tượng học sinh. - Tổ chức tốt cho học sinh hoạt động dưới mọi hình thức phù hợp với nội dung bài. * Đối với học sinh : - Chuẩn bị bài kỹ trước khi tới lớp: Đọc kỹ văn bản, trả lời các câu hỏi sách giáo khoa. - Học sinh tích cực chuẩn bị theo yêu cầu mà giáo viên đưa ra. - Trong giờ học, học sinh chú ý lắng nghe hăng hái tham gia phát biểu xây dựng bài, thảo luận tích cực, tiếp thu được ý kiến cơ bản và trọng tâm, biết vận dụng kiến thức để giải quyết các tình huống xảy ra trong cuộc sống. - Tham gia các hoạt động trong giờ học một cách tự nhiên, hào hứng dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Tuy nhiên trong phương pháp dạy học mới, nội dung và cấu trúc của chương trình Ngữ văn cần phải dạy theo phương án tích hợp, cả tích hợp ngang và tích hợp dọc. Cho nên giáo viên dạy phải thực sự linh hoạt, cần phải có kiến thức, có kinh nghiệm, học sinh phải chuẩn bị chu đáo, tiến trình dạy phải đúng thời gian. Nếu không đảm bảo được yêu cầu trên thì phải tập luyện và hường dẫn học sinh làm bài tập ở nhà sẽ rất khó thực hiện. ĐIỀU KIỆN ÁP DỤNG. Nâng cao hiệu quả trong tiết dạy văn bản nhật dụng trong trường THCS là một phương án được trình bày mang tính khoa học, gọn, rõ. Áp dụng các cách này trong từng văn bản cho hợp lý sẽ phù hợp với tất cả các đối tượng học sinh ở các khối 6, 7, 8, 9. Với cách ấy mọi giáo viên đều có thể thực hiện được dễ dàng trong mỗi tiết lên lớp và học sinh thấy thoả mái đỡ căng thẳng sau mỗi tiết học. HƯỚNG TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU. - Giáo viên: tiếp tục học hỏi đúc rút kinh nghiệm, luôn tìm tòi nghiên cứu để tìm ra phương pháp tối ưu cho bài giảng, để mỗi bài giảng là niềm say mê của giáo viên và học sinh. - Nhà trường: cần tổ chức các chuyên đề về phương pháp giảng dạy, nhất là cụm văn bản nhật dụng để thấy rõ tính giáo dục của cụm văn bản này. - Phòng giáo dục: Mở nhiều chuyên đề về phương pháp giảng dạy các cụm văn bản trong đó nhấn mạnh tới cụm văn bản nhật dụng để các giáo viên trong huyện có điều kiện học hỏi, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau. Nhân đây tôi cũng mong Phòng giáo dục - Đào tạo Huyện Từ Liêm tạo điều kiện để Trường THCS Phú Đô có thêm một số trang thiết bi, đồ dùng và tài liệu tham khảo cho môn Ngữ văn và các môn học nói chung để chúng tôi có thể tăng cường sử dụng các thiết bị, đồ dùng và phương tiện dạy học theo phương châm phục vụ thiết thực nhất, hiệu quả nhất cho mỗi giờ học với tư cách là phương tiện nhận thức chứ không đơn thuần là sự minh hoạ. Hướng tới sử dụng thành thạo các thiết bị hiện đại nhằm tăng cường tác động tích cực của kênh hình, kênh tiếng tới các kỹ năng nghe, đọc, nói, viết và quan sát của học sinh. Việc định hướng đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn nói chung và trong dạy văn bản nhật dụng nói riêng trong nhận thức của nhiều giáo viên chưa được rõ ràng còn gặp nhiều khó khăn. Vì vậy những nhà biên soạn sách nên hướng dẫn cụ thể ở từng bài giảng - nhất là phần văn bản nhật dụng để giúp người giáo viên thực hiện tốt công việc của mình theo hướng đổi mới phương pháp dạy học - phát huy tính tích cực chủ động của các đối tượng HS đúng với mục tiêu và yêu cầu của thời đại. PHẦN THỨ III: KẾT LUẬN Việc vận dụng sáng tạo, mền dẻo các phương pháp dạy học văn bản nhật dụng theo những yêu cầu trên là rất quan trọng và thiết thực. Nó sẽ góp phần giúp các thấy, cô tháo gỡ dần những vướng mắc trong quá trình dạy tác phẩm văn bản nhật dụng ở trướng THCS. Nhưng việc thực hiện hiệu quả đến đâu lại phụ thuộc vào ý thức vận dụng sáng tạo của các thầy cô trong quá trình thiết kế và dạy trên lớp. Rất mong qua chuyên đề này, các đồng chí giáo viên có thể ứng dụng được trong thực tế giảng dạy của mình và có những đóng góp thiết thực hơn nữa vào chuyên đề. Trên đây là một số việc làm của tôi trong việc vận dụng đổi mới phương pháp vào tiết dạy văn bản nhật dụng ở Trường THCS góp phần tạo cho các em tiếp cận với văn bản nhật dụng một cách thuận lợi và phát huy được tính tích cực, chủ động của nhiều đối tượng học sinh. Với thời gian công tác chưa nhiều, kinh nghiệm còn quá ít ỏi, đề tài của tôi khó tránh khỏi những hạn chế. Tôi mong được nhiều ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp của tổ khoa học xã hội và Ban giám hiệu trường THCS Phú Đô và đặc biệt là các chuyên viên Phòng giáo dục Huyện để tôi hoàn thiện hơn nữa về chuyên môn, về phương pháp, kỹ năng nhằm phục vụ tốt nhất cho sự nghiệp giảng dạy của mình. Tôi xin chân trọng cảm ơn ! Phú Đô, ngày 28 tháng 3 năm 2012 Người viết Phạm Thị Quỳnh MỤC LỤC PHẦN THỨ I: ĐẶT VẤN ĐỀ A. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI I. Cơ sở lý luận. II. Cơ sở thực tiễn. B. MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI III. Mục đích nghiên cứu. IV. Nhiệm vụ của đề tài. V. Phương pháp nghiên cứu. PHẦN THỨ II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Những vấn đề cần giải quyết. II. Biện pháp thực hiện. Xác định mục tiêu dạy học Chuẩn bị Kiến thức Phương tiện 3. Phương hướng dạy học Dạy học phù hợp với phương thức biểu đạt Dạy học tích hợp Dạy học tích cực III. Mét sè bµi so¹n mÉu IV. Kết quả V. Bài học kinh nghiệm VI. Điều kiện áp dụng VII. Hướng tiếp tục nghiên cứu PHẦN THỨ III: KẾT LUẬN Tµi liÖu tham kh¶o NguyÔn ViÕt Ch÷, Ph­¬ng ph¸p d¹y häc t¸c phÈm v¨n ch­¬ng (theo lo¹i thÓ) NXB §¹i häc s­ ph¹m Hµ Néi 2004. Lª Nguyªn CÈn, Ph©n tÝch- b×nh gi¶ng t¸c phÈm v¨n häc n­íc (THCS) , NXB §¹i häc quèc gia Hµ Néi 2001. TrÇn V¨n D©n (chñ biªn), TiÕp nhËn v¨n häc, Nxb Khoa häc kÜ thuËt Hµ Néi1991. Nguyễn Thanh Hùng, Hiểu Văn, dạy Văn , NXB GD Thành phố Hồ Chí Minh TrÇn §×nh Sö, Ph­¬ng Lùu, NguyÔn Xu©n Nam, LÝ luËn v¨n häc tËp 2, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi 1986. TrÇn §×nh Sö, MÊy vÊn ®Ò lÝ luËn tiÕp nhËn v¨n häc. Phan Träng LuËn, Ph­¬ng ph¸p d¹y häc v¨n TËp I, NXB Gi¸o dôc Hµ Néi 1993. Phan Träng LuËn, ThiÕt kÕ bµi häc t¸c phÈm v¨n ch­¬ng ë nhµ tr­êng phæ th«ng TËp I, II, NXB Gi¸o dôc Hµ Néi 2000. NhiÒu t¸c gi¶, S¸ch gi¸o khoa ng÷ v¨n 6, 7, 8, 9, NXB Gi¸o dôc 2002. Tài liệu tham khảo soạn kĩ năng làm văn của Vụ GD - TH NhËn XÐt §¸nh gi¸ I.CÊp c¬ së : Tæ chuyªn m«n Tæ tr­ëng Héi ®ång thi ®ua tr­êng HiÖu tr­ëng II.Héi ®ång xÐt duyÖt SKKN cña phßng GD & §T : XÕp lo¹i Thay mÆt H§ xÐt SKKN