Một vài biện pháp khi dạy các yếu tố hình học môn toán lớp 2

ẳng AB về hai phía, ta được đường thẳng AB A B - Lưu ý: Khái niệm đường thẳng không định nghĩa được, học sinh làm quen với “biểu tượng” về đường thẳng thông qua hoạt động thực hành: Vẽ đường thẳng qua 2 điểm, vẽ đường thẳng qua 1 điểm. b. Nhận biết giao điểm giao điểm của hai đoạn thẳng: Ví dụ bài 4 trang 49 Đoạn thẳng AB cắt đoạn thẳng CD tại điểm nào? A B C D - Khi chữa bài giáo viên cho học sinh tập diễn đạt kết quả bài làm. Chẳng hạn học sinh nêu lại “Đoạn thẳng AB cắt đoạn thẳng CD tại điểm O”. Hoặc giáo viên hỏi: Có cách nào khác không? Học sinh suy nghĩ trả lời: “Hai đoạn thẳng AB và CD cắt nhau tại điểm O”. Hoặc “O là điểm cắt nhau của đường thẳng AB và CD”. Ở lớp 1,2,3 học sinh được làm quen với hoạt động vẽ hình đơn giản theo các hình thức sau: a. Vẽ hình không yêu cầu có số đo các kích thước. Vẽ hình trên giấy ô vuông d. Nhận biết hình chữ nhật, hình tứ giác Ở lớp 2, chưa yêu cầu học sinh nắm được khái niệm, định nghĩa hình học dựa trên các đặc điểm, quan hệ các góc của hình (chẳng hạn, chưa yêu cầu học sinh biết hình chữ nhật là tứ giác có 4 góc vuông, hoặc có 2 cạnh đối diện bằng nhau …), chỉ yêu cầu học sinh phân biệt được hình ở dạng “tổng thể”, phân biệt được hình này với hình thức khác và gọi đúng tên hình của nó. Bước đầu vẽ được hình đó bằng cách nối các điểm hoặc vẽ dựa trên các đường kẻ ô vuông (giấy kẻ ô ly)… Ví dụ dạy học bài “Hình chữ nhật” theo yêu cầu trên, có thể như sau: - Giới thiệu hình chữ nhật (học sinh được quan sát vật chất có dạng hình chữ nhật, là các miếng bìa hoặc nhựa trong hộp đồ dùng học tập, để nhận biết dạng tổng thể “đây là hình chữ nhật”). - Vẽ và ghi tên hình chữ nhật (nối 4 điểm trên giấy kẻ ô vuông để được hình chữ nhật, chẳng hạn hình chữ nhật ABCH, hình chữ nhật MNPQ). A B H C N M Q P - Nhận biết được hình chữ nhật trong tập hợp một số hình (có cả hình không phải là hình chữ nhật), chẳng hạn: Tô màu (hoặc đánh dấu x ) vào hình chữ nhật có trong mỗi hình sau: - Thực hành củng cố nhận biêt hình chữ nhật: Ví dụ: Bài 1 trang 85: Mỗi hình dưới đây là hình gì? a) d) b) e) c) g) e. Nhận biết đường gấp khúc: 2cm 4 m 3 m A C D Giáo viên cho học sinh quan sát đường gấp khúc ABCD. Đường gấp khúc ABCD gồm 3 đoạn thẳng: AB, BC và CD . Độ dài đường gấp khúc ABCD là tổng độ dài các đoạn B Đường gấp khúc ABCD Giáo viên giới thiệu: Đây là đường gấp khúc ABCD (chỉ vào hình vẽ). Học sinh lần lượt nhắc lại: “Đường gấp khúc ABCD”. Giáo viên hỏi: Đường gấp khúc này gồm mấy đoạn? Học sinh nêu: Gồm 3 đoạn thẳng AB, BC, CD (B là điểm chung của hai đoạn thẳng AB và BC, C là điểm chung của hai đoạn thẳng BC và CD). 2. VÒ “H×nh vÏ”. ë líp 1,2,3 häc sinh ®ưîc lµm quen víi ho¹t ®éng vÏ h×nh ®¬n gi¶n theo c¸c h×nh thøc sau: a. VÏ h×nh kh«ng yªu cÇu cã sè ®o c¸c kÝch thưíc. VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng VÝ dô bµi 1 trang 23. Dïng thuíc vµ ghÐp nèi c¸c ®iÓm. a) H×nh ch÷ nhËt B A D E C N M b) H×nh tø gi¸c. P¦ Q¦ Yêu cầu bước đầu học sinh vẽ được hình chữ nhật, hình tứ giác (nối các điểm có sẵn trên giấy kẻ ô ly). N b. Vẽ hình theo mẫu: Ví dụ bài 4 trang 59. M Vẽ hình theo mẫu. Mẫu - Giáo viên cho học sinh nhìn kỹ mẫu rồi lần lượt chấm từng điểm vào sổ: Dùng thước kẻ và bút nối các điểm để có hình vuông. * Khi dạy ở học sinh cách vẽ hình, dựng hình tôi thường tuân thủ theo các bước sau: a. Hướng dẫn học sinh biết cách sử dụng thước kẻ, bút chì, bút mực để vẽ hình. Cần sử dụng hợp lý công dụng của mỗi dụng cụ, thước thẳng có vạch chia dùng để đo độ dài đoạn thẳng, vẽ đoạn thẳng (đường thẳng), thước thẳng còn dùng để kiểm tra sự thẳng hàng của các điểm. b. Học sinh phải được hướng dẫn và được luyện tập kỹ năng về hình, dựng hình theo quy trình hợp lý thể hiện được những đặc điểm của hình phải vẽ. c. Hình vẽ phải rõ ràng, chuẩn xác về hình dạng và đặc điểm, các nét vẽ phải mảnh, không nhoè, không tẩy xoá. 3. Về tính độ dài dường gấp khúc hoặc chu vi của hình: a. Tính độ dài đường gấp khúc: Ví dụ: Bài 5 trang (105). 3cm 3cm 3cm 3cm 3cm 3cm Học sinh giải: Độ dài đường gấp khúc là: 3 + 3 + 3 = 9(cm) Giáo viên hỏi: Con làm thế nào ra 9 cm? Học sinh 1: Đường gấp khúc này gồm 3 đoạn thẳng, mỗi đoạn thẳng đều là 3 cm. Nên con tính tổng độ dài 3 đoạn thẳng tạo lên mỗi đường gấp khúc. Giáo viên hỏi: Có con nào làm bài khác bạn không? Học sinh 2: Con lấy 3 x 3 = 9 (cm) Cho học sinh so sánh các kết quả từ đó khẳng định là ai làm đúng. 4. Một số bài tập: a. Đếm hình Loại bài “đếm hình” trong sách giáo khoa toán 2 là loại bài toán có tính phát triển, đòi hỏi học sinh biết “phân tích, tổng hợp”. Do đó sẽ là “khó” đối với một số học sinh chưa làm quen hoặc chưa biết nên xuất phát từ đâu khi giải bài toán này. Sau đây xin gợi ý một cách để học sinh dễ thực hiện “đếm hình” (khỏi bị sót hình). Đó là cách đánh số vào hình rồi đếm hình, chẳng hạn: Ví dụ 1: trong hình bên có mấy hình tam giác? Gợi ý cách đếm: - Đánh số vào hình, chẳng hạn: 1, 2, 3, 4. - Hình tam giác nào chỉ gồm một hình có đánh số? (Có 4 hình là hình 1, hình 2, hình 3 và hình 4). 3 1 2 3 4 Hình tam giác nào gồm 2 hình có đánh số? (Có 2 hình là hình gồm hình 2, hình 3 gồm 1 hình và hình 4). - Hình tam giác nào gồm 3 hình có đánh số? (không có). - Hình tam giác nào gồm 4 hình có đánh số? (Có 1 hình gồm hình 1, hình 2, hình 3 và hình 4). Vậy tất cả có 7 hình tam giác (4 + 2 + 0 + 1 = 7). Lưu ý: Ở lớp 2 chỉ yêu cầu học sinh đếm được số hình (trả lời đúng số lượng hình cần đếm là được), chưa yêu cầu học sinh viết cách giải thích như trên. b. Bài tập “trắc nghiệm”: Khoanh vào chữ đặt trước kết quả đúng: Số hình tứ giác trong hình vẽ là: A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 Cho học sinh tự làm. Học sinh nêu cách làm: Con đếm số hình tứ giác được 4 hình tứ giác, nêu khoanh vào chữ D. III . KẾT QUẢ : Như vËy phư¬ng ph¸p d¹y häc trªn ®· t×m ra con ®ưêng c¸c h×nh thøc tæ chøc, c¸c phư¬ng ph¸p lµm viÖc thÝch hîp cïng c¸c phư¬ng tiÖn d¹y häc phï hîp ®Ó truyÒn thô kiÕn thøc cho tõng lo¹i ®èi tưîng häc sinh yÕu, trung b×nh, kh¸ , giái. Víi phư¬ng ph¸p nµy ®· ph¸t huy ®ưîc c¸c ho¹t ®éng tư duy tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña häc sinh. KÕt qu¶ giê d¹y d¹ng to¸n nµy lµm häc sinh tËp trung høng thó vµ häc tËp tÝch cùc h¬n. Trong giê häc 100% häc sinh ®Òu tù gi¸c hoµn thµnh c¸c yªu cÇu cña giê häc, mÆc dï kÕt qu¶ häc tËp phô thuéc vµ n¨ng lùc cña tõng ®èi tưîng häc sinh. Kh«ng khÝ líp häc s«i næi häc sinh kh«ng nh÷ng chñ ®éng tÝch cùc trong häc tËp mµ cßn ®ưîc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng giao tiÕp tr×nh bµy ý kiÕn cña m×nh trưíc c¸c b¹n. Líp häc cã phÇn ån µo h¬n nhưng khuyÕn khÝch ®ưîc häc sinh thÓ hiÖn sù t×m tßi s¸ng t¹o cña m×nh, giê häc lu«n ë tr¹ng th¸i “®éng”. - Trong thêi gian häc c¸ nh©n (tõ 8 ®Õn 10 phót) häc sinh kh¸ giái ®· cã thÓ hoµn thµnh hÇu hÕt c¸c yªu cÇu cÇn thiÕt. Häc sinh trung b×nh hoµn thµnh ®ưîc 3/4 khèi lưîng c«ng viÖc vµ häc sinh yÕu kÐm còng hoµn thµnh ®ưîc 1/2 c«ng viÖc. - Trong thêi gian häc theo nhãm, häc sinh chñ ®éng m¹nh d¹n tr×nh bµy ý kiÕn cña m×nh. HÇu hÕt häc sinh ®ưîc thÓ hiÖn quan ®iÓm cña m×nh trưíc c¸c vÊn ®Ò häc tËp tõ rôt rÌ ®Õn m¹nh d¹n vµ n¨ng ®éng, c¸c em ®· lµm chñ ®ưîc b¶n th©n. Ngoµi ra qu¸ tr×nh th¶o luËn nhãm häc tËp cßn bæ sung nhiÒu kiÕn thøc cho c¸c em. - Thùc hiÖn giê d¹y theo phư¬ng ph¸p ®æi míi nµy ngưêi gi¸o viªn kh«ng ph¶i lÖ thuéc gß bã theo s¸ch. Víi vai trß lµ ngưêi ®iÒu khiÓn, tæ chøc, dÉn d¾t häc sinh ®Ó thÓ hiÖn thµnh c«ng giê d¹y theo phư¬ng ph¸p ®æi míi, ngưêi gi¸o viªn buéc ph¶i tÝch cùc h¬n, n¨ng ®éng h¬n, linh ho¹t h¬n nh»m thøc d¹y häc sinh ho¹t ®éng trÝ tuÖ thùc sù ®· ph©n hãa ®ưîc c¸c ®èi tưîng häc sinh kh¸, giái, trung b×nh, yÕu. §Æc biÖt khi d¹y d¹ng to¸n nµy häc sinh tù tin h¬n høng thó häc tËp h¬n. §©y lµ yÕu tè rÊt quan träng gãp phÇn t¹o nªn hiÖu qu¶ toµn diÖn cña giê häc. IV . BÀI HỌC KINH NGHIỆM Th«ng qua nh÷ng ®iÒu ®· thu ®ưîc trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n To¸n líp 2 nãi chung vµ d¹ng to¸n “Hình học ”. T«i xin cã mét sè ®Ò xuÊt như sau: - CÇn ®¶m b¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt sau giê häc, muèn giê d¹y thµnh c«ng th× ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt còng lµ mét yÕu tè rÊt cÇn thiÕt ®ã lµ: Tµi liÖu häc tËp, líp häc ®óng quy c¸ch, bµn ghÕ ph¶i phï hîp víi c¸ch häc theo nhãm, trang thiÕt bÞ d¹y häc ph¶i hiÖn ®¹i. -Đối với người giáo viên tiểu học, vấn đề quan trọng là không chỉ truyền thụ cho học sinh những tri thức toán học mà còn phải tìm cách để học sinh lĩnh hội tri thức một cách toàn diện, đó chính là phương pháp học. Nếu không có phương pháp học đúng thì người học sẽ rơi vào tình học vẹt theo một cách máy móc, nhắc lại kiến thức bài học mà không hiểu hoặc hiểu một các máy móc mơ hồ, nhanh quên. V. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ 1. Đối với nhà trường: Thường xuyên tổ chức chuyên đề, đặc biệt là đối với môn Toán. Giáo viên trong khối đưa ra các đề bài toán để các thành viên thảo luận, đưa ra các cách giải và tìm ra một cách giải ngắn gọn, dễ hiểu đối với các em. 2. Đối với giáo viên Trước khi lên lớp phải chuẩn bị kỹ bài giảng, tìm ra phương pháp dạy phù hợp với bài học với đối tượng học sinh. Tạo nghệ thuật lôi cuốn học sinh tập trung chú ý nghe giảng, kích thích tính tư duy suy nghĩ xây dựng bài tạo không khí học tập vui vẻ. 3. Về phía học sinh: Cần ý thức được nhiệm vụ học tập và vị trí, vai trò của môn Toán rất cần thiết cho các môn học khác và yêu cầu cuộc sống. Do vậy, các em phải chủ động tìm ra những phương pháp học phù hợp nhằm đem lại kết quả cao trong quá trình học tập. Nếu mỗi giáo viên luôn có ý thức rèn luyện và tận tâm dạy bảo thì tôi tin rằng các em sẽ có những kiến thức vững chắc. Sau này, các em sẽ trở thành những con người có tính cẩn thận, kiên trì, làm việc có khoa học, xứng đáng là những chủ nhân tương lai của đất nước. Trên đây là một vài ý kiến tôi mạnh dạn đưa ra. Tôi rất mong có sự bổ sung, góp ý kiến Ban giám hiệu và các đồng chí giáo viên trong khối, trong trường để tôi có phương pháp dạy Toán lớp 2 tốt hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! An Phước , ngày 22 tháng 01 năm 2014 Người viết Nguyễn Thị Thúy Ái