Giáo án môn Giáo dục công dân Lớp 11 - Bài 12: Báo động ô nhiễm môi trường trong khai thác khoáng sản

tyû m3 khí, khoaûng 30 trieäu taán than, haøng nghìn taán kim loaïi vaø quaëng tinh kim loaïitaïo coâng aên vieäc laøm cho haøng traêm nghìn lao ñoäng, caûi thieän kinh teá cho nhieàu vuøng, nhaát laø nhöõng vuøng nuùi xa xoâi heûo laùnh. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng maët ñaõ ñaït ñöôïc, chuùng ta cuõng ñang phaûi ñoái maët vôùi vaán ñeà khai thaùc traùi pheùp, aûnh höôûng raát lôùn tôùi moâi tröôøng. Ñieån hình, taïi xaõ Xuaân Chính – Thanh Hoaù, haøng nghìn ngöôøi toå chöùc ñaøo ñaõi vaøng traùi pheùp; tình traïng noå mìn phaù ñaù taïi Coâng ty ñöôøng boä 718, Bình Thuaän; tình traïng khai thaùc vaøng sa khoaùng huyeän Taây Traø - Quaûng Ngaõi... Nhìn moät caùch toång theå thì baát cöù hình thöùc khai thaùc khoaùng saûn naøo cuõng daãn ñeán söï suy thoaùi moâi tröôøng. Nghieâm troïng nhaát coù leõ laø khai thaùc ôû caùc vuøng moû, ñaëc bieät laø hoaït ñoäng cuûa caùc moû khai thaùc than, quaëng vaø vaät lieäu xaây döïng. Naêm 2006 caùc moû than cuûa Taäp ñoaøn Coâng nghieäp Than vaø Khoaùng saûn Vieät Nam ñaõ thaûi vaøo moâi tröôøng tôùi 182,6 trieäu m3 ñaát ñaù vaø khoaûng 70 trieäu m3 nöôùc thaûi töø moû. Khoái löôïng chaát thaûi raén vaø nöôùc thaûi moû gaây oâ nhieãm naëng cho vuøng ñeán möùc baùo ñoäng nhö: Maïo Kheâ, Uoâng Bí, Caåm PhaûMoät soá moû than coøn söû duïng coâng ngheä khai thaùc laïc haäu, thieáu chöông trình khoa hoïc toång theå ñeå xaùc ñònh söï caàn thieát veà taêng tröôûng coâng suaát cho phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu baûo veä moâi tröôøng. Do ñoù moâi tröôøng ñaõ chòu aûnh höôûng naëng neà bôûi nhöõng taùc ñoäng xaáu, nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm naëng bôûi chaát raén lô löûng vaø vi truøng, buïi khoâng khíMoät vaán ñeà caàn ñöôïc nhaán maïnh laø tính ñoàng boä vaø tính trieät ñeå cuûa caùc giaûi phaùp baûo veä moâi tröôøng chöa ñöôïc coi troïng, moät soá chæ tieâu moâi tröôøng thu ñöôïc taïi caùc ñieåm giaùm saùt ñaõ naèm trong giôùi haïn cho pheùp nhöng ôû quy moâ toång theå thì laïi vöôït quaù tieâu chuaån.       Beân caïnh ñoù, hoaït ñoäng khai thaùc moû kim loaïi cuõng voâ cuøng phöùc taïp, maø taùc ñoäng roõ neùt nhaát laø söï taøn phaù maët ñaát, aûnh höôûng xaáu tôùi caûnh quan khu vöïc, nhaát laø röøng vaø thaûm thöïc vaät. Haàu heát, caùc moû khai thaùc quaëng kim loaïi cuûa nöôùc ta ñeàu laø moû loä thieân, vieäc khai thaùc caùc moû naøy ñoøi hoûi phaûi boùc moät löôïng ñaát, ñaù thaûi raát lôùn. Theâm nöõa, caùc hoaït ñoäng khai thaùc kim loaïi thöôøng sinh ra buïi, nöôùc thaûi vôùi khoái löôïng lôùn, gaây oâ nhieãm khoâng khí vaø nguoàn nöôùc do hoäi tuï ñaát ñaù, thaûi. Moät vaán ñeà khaùc cuûa oâ nhieãm laø buïi töø caùc quaù trình chuyeån quaëng. Nhieàu coâng nhaân laøm vieäc ôû caùc nhaø maùy ñaõ maéc beänh hoâ haáp do khoâng coù baûo hoä lao ñoäng hoaëc chæ söû duïng caùc tö trang baûo hoä ñôn giaûn trong khi moâi tröôøng laøm vieäc raát buïi, ñoù laø chöa keå ñeán nguy cô veà tia phoùng xaï. Caùc chaát raén lô löûng khoâng nhöõng laøm oâ nhieãm chaát löôïng maët nöôùc taïi khu vöïc moû maø coøn chöùa nhieàu kim loaïi naëng, thuyû ngaân vaø caùc hoaù chaát ñoäc haïi khaùc aûnh höôûng ñeán caùc vuøng laân caän vaø haï nguoàn caùc con soâng. Taïi caùc moû khai thaùc quaëng sulfua nhö pirit, chanco-pirit, coøn daãn ñeán nguy cô taïo ra caùc doøng thaûi axit moû laø khoâng traùnh khoûi neáu khoâng coù giaûi phaùp xöû lyù trieät ñeå. Caùc moû ñaù voâi vaø ñaù xaây döïng ñöôïc khai thaùc baèng noå mìn vaø thuû coâng, tröø caùc moû cuûa moät soá nhaø maùy xi maêng coù heä thoáng xuùc boác vaø cheá bieán ñaù baèng cô giôùi.        Trong ñôït kieåm tra vöøa qua, Thanh tra Boä Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng cho bieát: “Phaàn lôùn nhöõng ñieåm khai thaùc khoaùng saûn chöa ñuùng quy trình, maùy moùc khai thaùc coøn laïc haäu, khoâng coù heä thoáng xöû lyù moâi tröôøng hoaëc buïi coøn raát lôùn, nhieàu khi haøm löôïng buïi taïi nôi laøm vieäc vöôït tôùi chuïc laàn so vôùi tieâu chuaån cho pheùp”. Beân caïnh ñoù, vieäc thöïc hieän caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät veà baûo veä moâi tröôøng coøn raát haïn cheá. Nhieàu ñòa phöông trieån khai raát chaäm caùc hoaït ñoäng quaûn lyù vaø chöa höôùng daãn ñöôïc caùc chuû ñaàu tö thöïc hieän nghóa vuï cuûa hoï veà baûo veä moâi tröôøng theo luaät ñònh, moät soá chuû ñaàu tö khoâng thöïc hieän nghieâm tuùc caùc nghóa vuï cuûa mình veà baûo moâi tröôøng. Ngoaøi ra, coâng taùc thanh tra, kieåm tra cuûa cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc chöa kòp thôøi vaø hieäu quaû.     © Copyright Nguoàn : Baùo Ngöôøi ñaïi bieåu nhaân daân  THÖÏC TRAÏNG OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑOÂ THÒ VAØ COÂNG NGHIEÄP ÔÛ VIEÄT NAM Nöôùc ta thöïc hieän coâng nghieäp hoaù - hieän ñaïi hoaù vaø ñöông nhieân laø keùo theo ñoâ thò hoaù. Theo kinh nghieâm cuûa nhieàu nöôùc, tình hình oâ nhieãm moâi tröôøng cuõng gia taêng nhanh choùng. Neáu toác ñoä taêng tröôûng GDP trong voøng 10 naêm tôùi taêng bình quaân khoaûng 7%/naêm, trong ñoù GDP coâng nghieäp khoaûng 8-9%/naêm, möùc ñoâ thò hoaù töø 23% naêm leân 33% naêm 2000, thì ñeán naêm 2010 löôïng oâ nhieãm do coâng nghieäp coù theå taêng leân gaáp 2,4 laàn so vôùi baây giôø, löôïng oâ nhieãm do noâng nghieäp vaø sinh hoaït cuõng coù theå gaáp ñoâi möùc hieän nay. Trong quaù trình phaùt trieån, nhaát laø trong thaäp kyû vöøa qua, caùc ñoâ thò lôùn nhö Haø Noäi, thaønh phoá Hoà Chí Minh, ñaõ gaëp phaûi nhieàu vaán ñeà moâi tröôøng ngaøy caøng nghieâm troïng, do caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, noâng nghieäp, giao thoâng vaän taûi vaø sinh hoaït gaây ra. Taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh coù 25 khu coâng nghieäp taäp trung hoaït ñoäng vôùi toång soá 611 nhaø maùy treân dieän tích 2298 ha ñaát. Theo keát quaû tính toaùn, hoaït ñoäng cuûa caùc khu coâng nghieäp naøy cuøng vôùi 195 cô sôû troïng ñieåm beân ngoaøi khu coâng nghieäp, thì moãi ngaøy thaûi vaøo heä thoáng soâng Saøi Goøn - Ñoàng Nai toång coäng 1.740.000 m3 nöôùc thaûi coâng nghieäp, trong ñoù coù khoaûng 671 taán caën lô löûng, 1.130 taán BOD5 (laøm giaûm nhu caàu oâxy sinh hoaù), 1789 taán COD (laøm giaûm nhu caàu oâxy hoaù hoïc), 104 taán Nitô, 15 taán photpho vaø kim loaïi naëng. Löôïng chaát thaûi naøy gaây oâ nhieãm cho moâi tröôøng nöôùc cuûa caùc con soâng voán laø nguoàn cung caáp nöôùc sinh hoaït cho moät noäi ñòa baøn daân cö roäng lôùn, laøm aûnh höôûng ñeán caùc vi sinh vaät vaø heä sinh thaùi voán laø taùc nhaân thöïc hieän quaù trình phaân huyû vaø laøm saïch caùc doøng soâng. Veà oâ nhieãm khoâng khí, ngoaøi taùc ñoäng cuûa saûn xuaát coâng nghieäp, hoaït ñoäng giao thoâng vaän taûi cuõng laø nguoàn thaûi raát quan troïng. Chæ tính rieâng ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh, haøng naêm caùc phöông tieän vaän taûi treân ñòa baøn thaønh phoá tieâu thuï khoaûng 210.000 taán xaêng vaø 190.000 taán daàu Dizel. Nhö vaäy ñaõ thaûi vaøo khoâng khí khoaûng 1100 taán buïi, 25 taán chì, 4200 taán CO2, 4500 taán NO2, 116000 taán CO, 1,2 trieäu taán CO2, 13200 taán Hydrocacbon vaø 156 taán Aldehyt. Chính vì theá, taïi nhieàu khu vöïc trong caùc ñoâ thò coù noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm leân khaù cao. Taïi Haø Noäi, vaøo nhöng naêm 1996-1997 oâ nhieãm traàm troïng ñaõ xaûy ra ôû xung quanh caùc nhaø maùy thuoäc khu coâng nghieäp Thöôïng Ñình vôùi ñöôøng kính khu vöïc oâ nhieãm khoaûng 1700 meùt vaø noàng ñoä buïi lôùn hôn tieâu chuaån cho pheùp khoaûng 2-4 laàn; xung quanh caùc nhaø maùy thuoäc khu coâng nghieäp Minh Khai – Mai Ñoäng, khu vöïc oâ nhieãm coù ñöôøng kính khoaûng 2500 meùt vaø noàng ñoä buïi cuõng cao hôn tieâu chuaån cho pheùp 2-3 laàn. Cuõng taïi khu coâng nghieäp Thöôïng Ñình, keát quaû ño ñaïc caùc naêm 1997-1998 cho thaáy noàng ñoä SO2 trong khoâng khí vöôït tieâu chuaån cho pheùp 2-4 laàn. Taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam, ñeán naêm 2010, neáu taát caû 74 khu coâng nghieäp ñeàu söû duïng heát dieän tích, thì caùc xí nghieäp seõ thaûi ra moät löôïng chaát thaûi raén leân tôùi khoaûng 3500 taán/ngaøy töùc laøn gaáp 29 laàn so vôùi hieän nay, trong ñoù coù khoaûng 700 taán chaát thaûi ñoäc haïi... Tröôùc nhöõng ñieåm noùng veà oâ nhieãm moâi tröôøng nhö treân, nhieàu giaûi phaùp töông ñoái ñoàng boä vaø cuï theå ñaõ ñöôïc kieán nghò nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng caû trong hieän taïi vaø trong döï baùo veà chính saùch, chieán löôïc, quy hoaïch ñeán caùc giaûi phaùp veà coâng ngheä, nhaân löïc, giaûi phaùp xaõ hoäi, caùc coäng cuï kinh teá vaø caùc bieän phaùp quan traéc theo doõi, keøm theo moät soá döï aùn hoaëc nghieân cuùu saâu ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp cuï theå. Taïi Haø Noäi, ñang thöïc hieän goùi thaàu CP7A nhaèm caûi thieän heä thoáng thoaùt nöôùc ôû Haø Noäi treân heä thoáng soâng Toâ Lòch, soâng Löø, soâng Seùt, töùc laàn thöïc hieän caùc bieän phaùp xöû lyù nöôùc thaûi höõu hieäu nhö ñaõ ñeà ra trong quy hoaïch toång theå thoaùt nöôùc cuûa Haø Noäi thì ñeán naêm 2010 haàu heát caùc con soâng ôû Haø Noäi coù chæ tieâu BOD döôùi 25 mg/lít; coøn neáu khoâng coù bieän phaùp caûi thieän moâi tröôøng roõ reät thì chæ soá BOD seõ taêng gaáp ñoâi so vôùi thôøi kyø 1992-1994 vaø khoaûng 1,8 laàn so vôùi thôøi kyø 1997-1998, trong ñoù soâng Löø seõ bò oâ nhieãm naëng nhaát vôùi chæ soá BOD laø 130 mg/l, khaù nhaát laø soâng Seùt thì cuõng laø 54 mg/l; trong ñoù tieâu chuaån cho pheùp ñoái vôùi nöôùc loaïi A khoâng quaù 4 mg/l, vôùi nöôùc loaïi B khoâng quaù 25 mg/l. Haø Noäi cuõng ñang tieán haønh döï aùn caûi taïo moâi tröôøng ñoái vôùi khu coâng nghieäp Minh Khai – Vónh Tuy, di dôøi caùc nhaø maùy ra khoûi vuøng ñoâ thò ñoâng daân, aùp duïng nguyeân taéc “Ngöôøi gaây oâ nhieãm phaûi traû tieàn”, “Tröôøng hôïp tính leä phí nöôùc thaûi cuûa moät xí nghieäp coâng nghieäp”. Thaønh phoá Hoà Chí Minh laäp döï aùn xaây döïng caùc nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp v.v... Caùc giaûi phaùp seõ chæ coù taùc duïng giaûm bôùt oâ nhieãm moâi tröôøng neáu moïi ngöôøi cuøng coi troïng vaø baûo veä moâi tröôøng baèng y thöùc vaø haønh ñoäng cuï theå cuûa moãi ngöôøi. (Khoa hoïc vaø ñôøi soáng, soá 20, ngaøy 31/3/2003) KS. Nguyeãn Ñaêng NHÖÕNG TAÙC NHAÂN PHAÙ HOAÏI MOÂI TRÖÔØNG Nguoàn aûnh: