Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 47+48, Văn bản: Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân)

dân tộc . Là một nhà văn tài hoa , uyên bác, có phong cách độc đáo , cĩ ý thức trách nhiệm cao đối với nghề . Là người nghệ sỹ suốt đời đi tìm cái Đẹp . Người lái đị sơng Đà Nhắc lại những nét cơ bản về tác giả Nguyễn Tuân ? Quê hương ? Gia đình ? Phong cách ? I. Đọc – tìm hiểu chung : Nêu thể loại, xuất xứ, hồn cảnh sáng tác, cảm hứng chủ đ ạo của bài tuỳ bút Người lái đò Sông Đà ? - Đặc điểm thể loại : Tuỳ bút thể hiện một cách linh hoạt việc khám phá cuộc sống khách quan và bộc lộ những suy nghĩ chủ quan của người viết . - Xuất xứ : Rút trong tập tuỳ bút Sông Đà (1960)- Tập tùy bút xuất sắc của văn xuôi hiện đại VN. - Hoàn cảnh sáng tác : tác phẩm là kết quả của chuyến đi thực tế lên Tây Bắc (1958-1960) để khám phá vẻ đẹp thiên nhiên Tây Bắc và những con người lao động đang ngày đêm nhiệt tình gắn bó với công cuộc xây dựng cho Tây Bắc thêm “ sáng sủa , tươi vui và vững bền ”. - Cảm hứng chủ đạo : ca ngợi Tổ quốc , ca ngợi người lao động . - Là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách của Nguyễn Tuân : tài hoa , uyên bác, và cái nhìn sắc sảo. I. Đọc – tìm hiểu chung . 2. Tác phẩm .  II.Đọc-hiểu chi tiết :  - Dưới ngòi bút điêu luyện của Nguyễn Tuân hình tượng con sông Đà hiện lên như thế nào ? II.Đọc-hiểu chi tiết : 1. Hình tượng Sông Đà :  a) Sông Đà hung bạo : Để khắc hoạ hình tượng con sông Đà “hung bạo ”, tác giả đã hướng người đọc đến những đặc điểm nổi bật nào ?  II. Đọc-hiểu chi tiết :1. Hình tượng Sông Đà  a) Sông Đà hung bạo : - Hướng chảy độc đáo , ngang ngược “ chúng thủy giai đơng tẩu , Đà giang độc bắc lưu ” - Thế sơng nguy hiểm : vách đá dựng đứng , lịng sơng hẹp , như chiếc yết hầu bị đá bờ sơng chẹt cứng , cao vút ; đá chìm đá nổi dày đặc - Ở quãng mặt ghềnh Hát Loóng “ hàng cây số nước xô đá , đá xô sóng , sóng xơ giĩ , cuồn cuộn gùn ghè như đòi nợ xuýt ” ( cấu trúc trùng điệp : giĩ , nước , đá phối hợp tạo thành những lớp sĩng hung dữ ). - Những cái hút nước ở quãng Tà Mường Vát “ như những cái giếng bê tông thả xuống sông nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc ”, “ nước ặc lên như vừa rót dầu sôi vào ” - Âm thanh thác nước đủ mọi cung bậc : + Lúc nỉ non như ốn trách , van xin , khiêu khích .. + lúc phĩng to : Nĩ rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng đang nổ lửa . ( so sánh phĩng đại - âm thanh tiếng thác được động vật hĩa thành tiếng gầm trâu mộng ) Để khắc hoạ hình tượng con sông Đà “hung bạo ”, tác giả đã hướng người đọc đến những đặc điểm nổi bật nào ? - Thác đá Sơng Đà vơ cùng độc dữ và nham hiểm : đá dàn thạch trân “ mai phục ” sẵn trên sơng , “ nước thác reo hị ”, sĩng nước như thể “ quân liều mạng ” Với nghệ thuật đặc tả , so sánh , nhân hĩa đầy sáng tạo gợi liên tưởng bất ngờ , Sơng Đà hiện lên như một lồi “ thủy quái khổng lồ nham hiểm ” . II. Đọc-hiểu chi tiết :1. Hình tượng sông Đà .a) Sông Đà hung bạo : => Sự hùng vĩ , dữ dội của Sơng Đà ; Nhấn mạnh những thử thách ghê gớm của thiên nhiên đối với con người và thể hiện cái tơi độc đáo của Nguyễn Tuân . Để khắc hoạ nổi bật hình tượng con sông Đà hung bạo , tác giả đã miêu tả những hình ảnh tiêu biểu nào ? dùng những biện pháp nghệ thuật nào ? - Hướng chảy độc đáo,ngang ngược . - Thế sơng nguy hiểm .  - Ở quãng mặt ghềnh Hát Loóng  - Những cái hút nước hung dữ . - Âm thanh thác nước đủ cung bậc .  Mặt ghềnh Hát Lĩong Hút nước trên Sơng Đà Sơng Đà ở thượng nguồn-nhìn từ trên cao - Trên cao nhìn xuống , thấy : + Sơng Đà “ Tuơn dài tuơn dài như một áng tĩc trữ tình ” liên tưởng so sánh độc đáo , đây ấn tượng câu văn mềm mại đầy chất thơ , giọng văn sâu lắng trữ tình . + Màu sắc của làn mây , của nước trên sơng đà thay đổi kì lạ theo mùa : Mùa Xuân: dịng xanh ngọc bích Mùa thu : lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa - Đi bên bờ sơng , nhìn sơng Đà như một cố nhân : + Mặt nước loang lống sáng lĩe lên một màu nắng tháng ba Đường thi + Tâm trạng : “ Vui như thấy nắng giịn tan sau kì mưa dầm ”, “ vui như nối lại chiêm bao đứt quãng ” => Tình cảm thân thương , ấm áp . II. Đọc-hiểu chi tiết : 1. Hình tượng sông Đà . a) Con sông Đà hung bạo : b) Con sông Đà thơ mộng , trữ tình : Khi ca ngợi nét trữ tình của Sơng Đà , Nguyễn Tuân đã nhìn dịng sơng ở những điểm nhìn nào ? - Ngồi trên thuyền trơi theo dịng sơng: + Bờ sơng thơ mộng : “hoang dại như một bờ tiền sử”, “ hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích xưa” + “ Cỏ gianh đồi núi đang ra những nõn búpcon hươu thơ ngộ ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương”. * Hình ảnh về dịng sơng ngày càng sống động: + “ Đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng trắng như bạc rơi thoi ” + Những “ nương ngô non đầu mùa nhú lên ” mơn mởn -> Cảnh thi vị , thơ mộng ; gợi khơng khí đẫm màu sắc huyền thoại ; Tâm hồn nghệ sĩ bay bổng , lãng mạn , đắm say. II. Đọc-hiểu chi tiết : 1. Hình tượng Sông Đà . a) Con Sông Đà hung bạo : b) Con Sông Đà thơ mộng , trữ tình : Nét trữ tình, thơ mộng của Sơng Đà Nét trữ tình , thơ mộng của Sơng Đà * Với ngơn ngữ giàu hình ảnh , giàu chất thơ , vận dụng so sánh , liên tưởng độc đáo , câu văn mềm mại , Sơng Đà ở hạ lưu hiện lên đẹp duyên dáng đầy nữ tính làm say lịng người . *. Tâm hồn nghệ sĩ bay bổng, lãng mạn, đắm say. II. Đọc-hiểu chi tiết : 1. Hình tượng Sông Đà . a) Con Sông Đà hung bạo : b) Con Sông Đà thơ mộng , trữ tình : Để khắc hoạ hình tượng con Sông Đà thơ mộng , trữ tình , tác giả đã dùng những biện pháp nghệ thuật nào ? Qua ngòi bút điêu luyện của Nguyễn Tuân , hình tượng con sông Đà từ thượng nguồn cho đến hạ lưu hiện lên như thế nào? ( nhận xét chung) Qua ngòi bút đ iêu luyện của Nguyễn Tuân , Sông Đà hiện lên như một công trình nghệ thuật tuyệt mĩ của hoá công . Nó vừa hùng vĩ vừa thơ mộng tạo nên chất men say cho sự sống con người . Vßng 1 2 3 MỈt trËn s«ng §µ - и:bµy th¹ch trËn , dµn 3 hµng . - N­íc th¸c : reo hß , khÝch lƯ . - Sãng n­íc : thĩc vµo bơng , h«ng thuyỊn - T¨ng nhiỊu cưa tư , cưa sinh bè trÝ lƯch - Sãng th¸c : kh«ng ngõng khiªu khÝch - Ít cưa h¬n : bªn ph¶i , tr¸i ® Ịu lµ luång chÕt , luång sèng : gi÷a bän ®¸ hËu vƯ Ng­êi l¸i ®ß - Cè nÐn vÕt th­¬ng , ch©n kĐp cuèng l¸i . - MỈt mÐo bƯch nh­ng vẫn tØnh t¸o - Đỉi chiÕn thuËt , gh × c­¬ng l¸i , b¸m ch¾c luång n­íc phãng nhanh , l¸i miÕt , më ®­ êng tiÕn -> N¾m ch¾c binh ph¸p , thuéc ql phơc kÝch của ải nước ..; - Phãng th¼ng thuyỊn , chäc thđng cưa gi÷a đưa con thuyền vĩt qua, xuyªn nhanh qua h¬i n­íc § éc d÷, nham hiĨm , s½n sµng nhÊn ch×m tÊt c¶. Dịng c¶m , quyÕt liƯt , th«ng minh , t¸o b¹o  chiÕn th¾ng thiªn nhiªn . II. Đọc-hiểu chi tiết : 2. Hình tượng người lái đò . Khi vượt thác , ông đò là người như thế nào ? Chi tiết nào thể hiện những phẩm chất đó ? - Ơng lái đị - người tài trí và dũng cảm + Nắm chắc từng luồng lạch , ngọn thác , thạo địa hình sơng nước : “ nắm chắc binh pháp của thần sơng thần đá . “ Ơng đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá ..” + Am hiểu quy luật dịng chảy : bám chắc luồng nước đúng mà phĩng nhanh vào cửa sinh + Bình tĩnh tự tin trước thác ghềnh : hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái tiếng chỉ huy ngắn gọn tỉnh táo khơng một phút nghỉ tay nghỉ mắt + Gan dạ thơng minh : Phá vỡ 3 lớp trùng vi thạch trận ( cố nén vết thương , chịu đựng đau đớn ; “ chỉ huy bạn chèo ngắn gọn ”; khơng lơ là , thay đổi chiến thuật liên tục . Ơng đị hiện lên như một dũng tướng tài ba . - Khiêm tốn giàu tình cảm : Ung dung, thanh thản sau khi vượt thác : nhớ quê , nhớ tiếng gà gáy , bàn tán về cá anh vũ , cá đầm xanh Ca ngợi con người - vẻ đẹp “ vàng mười ” , đẹp hơn tất cả , quý hơn tất cả . Khúc hùng ca ca ngợi con người , ca ngợi ý chí của con người , ca ngợi lao động vinh quang đã đưa con người tới chiến thắng trước sức mạnh hung dữ của thiên nhiên . II. Đọc-hiểu chi tiết : 1. Hình tượng sông Đà . 2. Hình tượng người lái đò . Hãy cắt nghĩa vì sao , trong con mắt của Nguyễn Tuân , thiên nhiên Tây Bắc quý như vàng nhưng con người Tây Bắc mới thật xứng đáng là vàng mười của đất nước ta ? + Hãy cho biết tác giả vận dụng những tri thức của các ngành văn hĩa nghệ thuật nào để đặc tả con sơng và người lái đị ? Hiệu quả thẫm mĩ ?  + Nhận xét về đặc điểm phong cách của Nguyễn Tuân qua đoạn trích ? - Tác giả vận dụng nhiều tri thức chuyên mơn của nhiều ngành văn hĩa nghệ thuật khác nhau : sử học , địa lí , khoa học quân sự , tri thức võ thuật , hội họa , điêu khắc , âm nhạc mang lại hiệu quả thẫm mĩ , đem đến ấn tượng mạnh mẽ , bất ngờ cho người đọc . thể hiện sự tài hoa , uyên bác của một cây bút độc đáo II. Đọc-hiểu chi tiết : 3. Những đặc điểm về phong cách nghê thuâït của Nguỹên Tuân trong đoạn trích - Vốn ngơn ngữ giàu cĩ , sắc sảo qua thể tùy bút pha bút kí rất phĩng khống - Cĩ cảm hứng đặc biệt đối với những hiện tượng đập mạnh vào giác quan người nghệ sĩ-dịng sơng Đà đẹp tuyệt vời , đầy chất thơ , nhưng hết sức dữ dội .. - Tiếp cận con người nghiêng về phương diện tài hoa nghệ sĩ . III. Tổng kết  - Vẻ đẹp vừa kì vĩ , hào hùng , vừa trữ tình , thơ mộng của thiên nhiên và nhất là vẻ đẹp về ý chí và tâm hồn của con người lao động bình dị ở miền Tây Bắc . - Tình yêu thiên nhiên và con người của tác giả . - Nguyễn Tuân một cây bút tài hoa , uyên bác , và có thái độ lao động nghệ thuật nghiêm túc . Đọc phần ghi nhớ SGK. - Sau khi học xong văn bản Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân , em cảm nhận được điều gì ? BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY Đà HẾT, CHÀO TẠM BIỆT VÀ HẸN GẶP LẠI