Bài 15: Cơ sở ăn uống hợp lý (Tiết 2)

i taïo caùc moâ. - Taêng khaû naêng ñeà khaùng cuûa cô theå ñoái vôùi beänh taät. Giuùp söï taêng tröôûng theå chaát. Cung caáp naêng löôïng. 3/ Giôùi thieäu baøi môùi (2p): Moïi hoaït ñoäng soáng cuûa cô theå ñeàu caàn naêng löôïng, trong ñoù thöùc aên laø nguoàn cung caáp naêng löôïng chính vì thöùc aên coù chöùa caùc thaønh phaàn dinh döôõng laø protid, lipid, glucid, muoái khoaùng, vitamin vaø nuôùc. ÔÛ tieát tröôùc chuùng ta ñaõ tìm hieåu ba chaát dinh döôõng quan troïng nhaát ñoái vôùi cô theå. Tieát naøy coâ seõ giôùi thieäu tieáp caùc chaát dinh döôõng coøn laïi. TG Noäi dung baøi hoïc Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS 10p 7p 4p 4p 10p I. Vai troø cuûa caùc chaát dinh döôõng: 4. Sinh toá (vitamin): a. Vitamin A: b. Vitamin B: c. Vitamin C: d. Vitamin D: 5. Chaát khoaùng: a. Canxi vaø phoát pho: b. Ioát: c. Saét: 6. Nöôùc: 7. Chaát xô: II. Giaù trò dinh döôõng cuûa caùc nhoùm thöùc aên: 1. Phaân nhoùm thöùc aên: a. Cô sôû khoa hoïc: b. YÙ nghóa: 2. Caùch thay theá thöùc aên laãn nhau: ? Haõy keå teân caùc loaïi vitamin maø em bieát? - GV nhaän xeùt vaø löu yù nhöõng loaïi vitamin chính: A, B, C, D. * Cho HS quan saùt H 3.7 SGK. ? Haõy keå teân nhöõng loaïi vitamin maø em quan saùt thaáy? ? Vitamin A coù trong thöïc phaåm naøo trong thöïc ñôn cuûa gia ñình em? - GV boå sung: + Coù trong gan, loøng ñoû tröùng, bô, daàu caù, söõa… + Chuoái, taùo , cam , oåi, mít… + Rau deàn, khoai taây… ? Sau khi quan saùt tranh cuøng kieán thöùc thöïc teá haõy cho bieát vai troø cuûa vitamin A ñoái vôùi cô theå? - GV keát luaän: + Giuùp cô theå taêng tröôûng, baûo veä ñoâi maét. + Giuùp caáu taïo boä raêng ñeàu, xöông nôû, baép thòt phaùt trieån hoaøn toaøn, da deû hoàng haøo. + Taêng söùc ñeà khaùng, taêng khaû naêng cung caáp söõa cho caùc baø meï. + Nhu caàu: ngöôøi lôùn: 4000 – 5000 ñôn vò; treû em: 1500 – 5000 ñôn vò. * Moät vaøi daáu hieäu cuûa vieäc thieáu vitamin A nhö: da khoâ vaø ñoùng vaûy; nhieãm truøng maét; maét môø (quaùng gaø). * Nhoùm vitamin naøy raát phong phuù: B1, B2, B6, B12… ? Vitamin B1 thöôøng coù trong thöïc phaåm naøo? - GV boå sung: Coù trong caùm gaïo, men bia, thòt lôïn naïc, tim gan, thòt gaø, thòt vòt, tröùng, soø huyeát, löôn, toâm, caù khoâ, giaù, naám, rau muoáng, ñaäu xanh, nguõ coác, ñaäu naønh… ? Taùc duïng cuûa vitamin B1 ñoái vôùi cô theå? - GV boå sung: ñieàu hoaø heä thaàn kinh, ngöøa beänh phong, giuùp tieâu hoaù thöùc aên… Nhu caàu: treû em caàn 0,5-1 mg/ngaøy. ngöôøi lôùn 1-1,6 mg/ngaøy. * Caùc vitamin B khaùc HS töï tìm hieåu. * Moät vaøi daáu hieäu cuûa thieáu vitamin B: deã caùu gaét vaø buoàn raàu; thieáu söï taäp trung; bò toån thöông da; lôû meùp mieäng. ? Vitamin C coù trong thöïc phaåm naøo? - GV keát luaän: vitamin C coù trong rau quaû töôi nhö böôûi, cam, chanh, rau ngoùt, baép caûi, su haøo… ? Vai troø cuûa noù ñoái vôùi cô theå? - GV keát luaän: giuùp cô theå choáng caùc beänh truyeàn nhieãm, beänh veà da, cuûng coá thaønh maïch maùu, choáng lôû moàm, vieâm lôïi, chaûy maùu chaân raêng. - Nhu caàu: treû em caàn 30-75 mg/ngaøy. Ngöôøi lôùn caàn 70-75 mg/ ngaøy. * Daáu hieäu thieáu vitamin C: lôïi bò toån thöông vaø chaûy maùu; ruïng raêng; ñau nhöùc tay chaân; meät moûi toaøn thaân. ? Vitamin D coù trong thöïc phaåm naøo? - GV keát luaän: coù trong bô, daàu gan caù thu, loøng ñoû tröùng, daàu döøa, toâm, cua. ? Vai troø cuûa vitamin D ñoái vôùi cô theå? - GV keát luaän: giuùp cô theå chuyeån hoaù chaát voâi, chaát laân; giuùp boä xöông, raêng phaùt trieån toát. Da coù theå saûn xuaát ra vitamin D neáu tieáp xuùc vôùi aùnh naéng maët trôøi. * Moät vaøi daáu hieäu thieáu vitamin D: xöông vaø raêng yeáu; xöông hình thaønh yeáu. ? Theo caùc em chaát khoaùng goàm nhöõng chaát gì? - GV nhaän xeùt. - Caùc em quan saùt H 3.8 a SGK. ? Canxi vaø phoát pho coù trong thöïc phaåm naøo? - GV keát luaän: coù trong caù, söõa, toâm, ñaäu, cua, tröùng, rau quaû töôi. ? Vai troø cuûa noù ñoái vôùi cô theå? - GV boå sung: giuùp ñoâng maùu. Neáu thieáu xöông phaùt trieån yeáu, deã bò gaõy xöông, nhaát laø treû em thieáu chaát naøy seõ bò coøi xöông, raêng khoâng moïc. * Daáu hieäu thieáu canxi vaø phoát pho: xöông vaø raêng yeáu. - Quan saùt h3.8 b SGK. ? Ioát coù trong thöïc phaåm naøo? - GV keát luaän: coù trong rong bieån, caù toâm, soø bieån, caùc loaïi söõa, muoái Ioát. ? Vai troø cuûa noù ñoái vôùi cô theå? - GV keát luaän: giuùp tuyeån giaùp taïo hooc moân ñieàu khieån söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa cô theå. * Daáu hieäu thieáu Ioát: tuyeán giaùp khoâng laøm ñuùng chöùc naêng gaây ra caùu gaét vaø meät moûi. - Quan saùt h3.8 c SGK. ? Chaát saét coù trong thöïc phaåm naøo? - GV keát luaän: coù trong caùc loaïi gan, tim, caät, naõo, thòt naïc, tröùng, soø, toâm, ñaäu naønh, rau muoáng, thòt gia caàm. ? Vai troø cuûa noù ñoái vôùi cô theå? - GV keát luaän: chaát saét raát caàn cho söï taïo maùu, giuùp da deû hoàng haøo. * Neáu thieáu saét ngöôøi xanh xao yeáu meät hay choùng maët ngaát xæu. * Nöôùc khoâng phaûi laø chaát dinh döôõng nhöng laïi voâ cuøng caàn thieát cho cô theå + Laø thaønh phaàn chuû yeáu cuûa cô theå. + Laø moâi tröôøng cho moïi chuyeån hoaù vaø trao ñoåi chaát cuûa cô theå. + Ñieàu hoaø thaân nhieät. ? Ngoaøi nöôùc uoáng coøn nguoàn naøo khaùc cung caáp nöôùc cho cô theå? - GV nhaän xeùt. * Chaát xô khoâng phaûi laø chaát dinh döôõng nhöng laø phaàn thöïc phaåm khoâng theå thieáu maëc duø cô theå khoâng tieâu hoaù ñöôïc. ? Chaát xô coù trong thöïc phaåm naøo? - GV nhaän xeùt. ? Vai troø cuûa chaát xô? - GV nhaän xeùt. => GV keát luaän: Moãi loaïi chaát dinh döôõng coù nhöõng ñaëc tính vaø chöùc naêng khaùc nhau. Söï phoái hôïp caùc chaát dinh döôõng seõ: + Taïo ra caùc teá baøo môùi. + Cung caáp naêng löôïng ñeå hoaït ñoäng vaø lao ñoäng. + Boå sung nhöõng hao huït maát maùt haøng ngaøy. + Ñieàu hoaø moïi hoaït ñoäng sinh lyù. Nhö vaäy, aên ñaày ñuû caùc thöùc aên caàn thieát vaø uoáng nhieàu nöôùc moãi ngaøy chuùng ta seõ coù söùc khoeû toát. * Caên cöù vaøo giaù trò dinh döôõng cuûa caùc chaát ngöôøi ta chia thöùc aên laøm 4 nhoùm. ? Quan saùt H3.9 SGK roài keå teân caùc nhoùm thöùc aên? - GV nhaän xeùt. ? Keå teân caùc thöïc phaåm thuoäc moãi nhoùm? - GV nhaän xeùt vaø boå sung. * Vieäc phaân chia caùc nhoùm thöùc aên coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi vieäc toå chöùc böõa aên haøng ngaøy cuûa chuùng ta? - GV nhaän xeùt. ? Quan saùt thöïc teá haøng ngaøy, böõa aên cuûa gia ñình em coù ñaày ñuû 4 nhoùm thöùc aên khoâng? * Yeâu caàu HS keå veà thöïc ñôn haøng ngaøy ôû gia ñình vaø yeâu caàu HS nhaän xeùt thöïc ñôn ñoù coù hôïp lí khoâng döïa vaøo kieán thöùc vöøa hoïc. ? Vì sao phaûi thay theá thöùc aên? Neân thay baèng caùch naøo? - GV nhaän xeùt caâu traû lôøi cuûa HS. * Goïi 1 HS ñoïc phaàn ví duï trong SGK trang 72 vaø yeâu caàu HS quan saùt H 3.10 SGK. ? ÔÛ nhaø meï em thöôøng thay ñoåi moùn aên trong töøng böõa aên nhö theá naøo? - GV nhaän xeùt. - HS traû lôøi: A, B, C, D, E, PP,K… - HS quan saùt hình. - HS traû lôøi: vitamin A, B1, B6, B12, C, D. - HS traû lôøi: Caùc loaïi quaû coù maøu ñoû nhö: caø chua, caø roát, xoaøi, gaác, ñu ñuû, döa haáu… - HS ghi baøi. - HS traû lôøi: ngöøa beänh quaùng gaø, ñeïp da, laøm cho maét saùng… - HS ghi laïi keát luaän cuûa GV. - HS traû lôøi: söõa, gan, caùc loaïi ñaäu, haït nguõ coác… - HS ghi baøi. - HS traû lôøi: ngöøa beänh phuø thuûng, beänh ñoäng kinh, beänh thieáu maùu… - HS ghi baøi. - HS traû lôøi: vitamin C coù trong cam, chanh, böôûi. HS ghi laïi keát luaän. - HS traû lôøi: ngöøa beänh hoaïi huyeát… - HS ghi laïi keát luaän cuûa GV. - HS traû lôøi: vitamin D coù trong toâm, cua. - HS ghi laïi keát luaän. - HS traû lôøi: vitamin D ngöøa beänh coøi xöông, giuùp raêng chaéc, khoûe. - HS ghi laïi keát luaän cuûa GV. - HS traû lôøi: chaát khoaùng goàm caùc chaát phoát pho, ioát, canxi, saét - HS quan saùt hình. - HS traû lôøi: coù trong caù, löôn, tröùng, söõa, rau… - HS ghi laïi keát luaän. - HS traû lôøi: giuùp xöông vaø raêng phaùt trieån toát. - HS ghi baøi. - HS quan saùt hình. - HS traû lôøi: Ioát coù trong cua, toâm, oác muoái. - HS ghi laïi keát luaän. - HS traû lôøi: trò beänh böôùu coå. - HS ghi laïi keát luaän. - HS quan saùt hình. - HS traû lôøi: tröùng, rau, soø, oác… - HS ghi laïi keát luaän. - HS traû lôøi: choáng beänh thieáu maùu. - HS ghi laïi keát luaän. HS ghi baøi. - Hs traû lôøi: ngoaøi nöôùc uoáng coù rau xanh, traùi caây, nöôùc trong thöùc aên haøng ngaøy cung caáp cho cô theå. - HS traû lôøi: coù trong rau xanh, traùi caây, nguõ coác nguyeân chaát. - HS traû lôøi: ngaên ngöøa beänh taùo boùn, laøm cho nhöõng chaát thaûi meàm ñeå deã daøng thaûi ra khoûi cô theå. - Quan saùt hình, suy nghó traû lôøi: nhoùm chaát ñaïm (1); nhoùm giaøu chaát ñöôøng boät (2); nhoùm giaøu chaát beùo (3); nhoùm giaøu vitamin, chaát khoaùng (4). - HS traû lôøi:(1) söõa, toâm, cua, tröùng, caù, thòt;(2) gaïo, baùnh mì, khoai; (3) daàu aên, ñaäu phoäng, môõ ñoäng vaät; (4) traùi caây, rau. - HS traû lôøi baèng caùch ñoïc phaàn yù nghóa trong SGK trang 71. - HS ghi baøi. - HS traû lôøi theo thöïc teá cuûa gia ñình. - HS traû lôøi: + Caàn phaûi thöôøng xuyeân thay ñoåi moùn aên cho ngon mieäng, hôïp khaåu vò. + Neân thay theá thöùc aên trong cuøng moät nhoùm ñeå thaønh phaàn vaø giaù trò dinh döôõng khoâng bò thay ñoåi. - HS traû lôøi. 4/ Cuûng coá vaø daën doø (3p): * Muïc ñích cuûa vieäc phaân nhoùm thöùc aên laø gì? => Giuùp cho ngöôøi toå chöùc böõa aên mua ñuû caùc loaïi thöïc phaåm caàn thieát vaø thay ñoåi thöùc aên cho ñôõ nhaøm chaùn, hôïp khaåu vò, thôøi tieát maø vaãn ñaûm baûo ñuû nhu caàu dinh döôõng. * Thöùc aên ñöôïc phaân chia thaønh maáy nhoùm? Keå teân caùc nhoùm ñoù? => 4 nhoùm. Nhoùm giaøu chaát ñaïm, chaát ñöôøng boät, chaát beùo, chaát khoaùng vaø vitamin. 5/ Daën doø (1p): - Veà nhaø hoïc baøi, traû lôøi caâu 1, 2, 3, 4, 5 trang 75 SGK. - Chuaån bò tieáp phaàn nhu caàu dinh döôõng cuûa cô theå.