Sử dụng đồ dùng trực quan trong giờ dạy - Học môn Công nghệ ở bậc THCS

ến hành theo các bước sau: - Đọc tên và cho biết các c«ng viÖc ®­îc diÔn t¶ trªn h×nh vÏ . - Rút ra ®­îc kiÕn thøc cÇn thiÕt tõ c¸c bøc tranh đó. *) Tranh ảnh - Đối với giáo viên: Tham khảo sưu tầm nhiều tranh ảnh, tư liệu có liên quan đến tiết dạy để minh hoạ trên lớp . - Đối với học sinh: Ngoài việc làm bài tập và học ở nhà học sinh sưu tầm trên sách báo, vÝ dô b¸o n«ng nghiÖp, b¸o khuyÕn n«ng, những tranh ảnh liên quan đến bài học . Tranh ảnh trong SGK là một phần đồ dùng trực quan trong quá trình dạy học. Từ việc quan sát, học sinh sẽ đi tới công việc của tư duy trừu tượng. Thông qua quan sát miêu tả, tranh ảnh học sinh được rèn luyện kỹ năng diễn đạt, lựa chọn ngôn ngữ. Từ việc quan sát thường xuyên các tranh ảnh, giáo viên luyện cho các em thói quen quan sát và khả năng quan sát vật thể một cách khoa học, có xem xét, phân tích, giải thích để đi đến những nét khái quát rút ra những kết luận Ví dụ : Khi dạy bài 14 “NhËn biÕt c¸c lo¹i thuèc trõ s©u” GV ph¶i s­u tÇm c¸c tranh ¶nh cã trong c¸c t­ liÖu, nh·n, m¸c thuèc trõ s©u. Häc sinh s­u tÇm ë gia ®×nh c¸c lä thuèc trõ s©u ®· dïng, c¸c tói thuèc ®· ®­îc sö dông ®em ®Õn líp. Tõ ®ã c¸c tranh ¶nh míi phong phó, ®a d¹ng, häc sinh dÔ ph©n biÖt ®­îc c¸c lo¹i thuèc kh¸c nhau Như vậy việc sử dụng tranh ảnh vừa khai thác được nội dung kiÕn thøc thể hiện trong tranh ảnh bổ sung cho bài giảng, vừa phát huy được năng lực tư duy cho HS, kích thích trí tưởng tượng phong phú, tạo hứng thú học tập cho các em * Cách sử dụng có hiệu quả: - Đọc tên bức tranh, xác định xem bức tranh đó thể hiện gì? - Tường thuật lại néi dung bøc tranh . - Rút ra được ý nghĩa và néi dung kiÕn thøc. b/ Mô hình: Mét sè m« h×nh cã s½n hoÆc gv tù s­u tÇm sÏ gióp cho tiết dạy sinh động hơn. Giáo viên giới thiệu mô hình đang sử dụng, mô hình là vật tượng trưng cho phÇn kiÕn thøc nµo? . Dùng câu hỏi hướng dẫn học sinh quan sát, trả lời tìm ra các kiÕn thøc liªn quan Vídụ: Trong bµi 36 “ NhËn biÕt mét sè gièng lîn qua quan s¸t vµ ®o kÝch th­íc c¸c chiÒu”. Víi néi dung bµi häc nµy th× gi¸o viªn kh«ng thÓ ®em vËt mÉu thËt lªn líp ®­îc mµ chØ cã thÓ dïng m« h×nh lîn. Tõ con lîn b»ng m« h×nh th× gv gi¶ng cho häc sinh biÕt c¸c bé phËn trªn con vËt, chØ c¸ch ®o kÝch th­íc c¸c chiÒu, qua ®ã häc sinh biÕt c¸ch tÝnh träng l­îng thËt cña lîn… NÕu dïng m« h×nh th× häc sinh ®­îc thùc hµnh thªn m« h×nh c¸c em sÏ n¾m ch¾c kiÕn thøc h¬n, nhí l©u h¬n, thÝch thó trong viÖc häc tËp trªn líp h¬n… Từ các mô hình giáo viên giúp học sinh hiểu và nắm chắc các kiến thức * Cách sử dụng có hiệu quả: - Giáo viên cho học sinh quan sát nhận biết đó là mô hình gì? - Cã ®ñ m« h×nh cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhãm. - Rút ra kÕt luËn, ghi nhí… c/ S¬ ®å Trong giảng dạy C«ng nghÖ giáo viên có thể sử dụng s¬ đồ câm học sinh tù nghiªn cøu, hoÆc häc sinh ghi nhí tõ SGK sau ®ã ®iÒn lªn s¬ ®å ®ã - Thông qua s¬ đồ giúp học sinh hiểu và nhớ lâu hơn các phÇn kiÕn thøc. Qua các việc sử dụng s¬ đồ các em cũng có thể đánh giá được mét c¸ch hÖ thèng c¸c phÇn kiÕn thøc liªn quan, VÝ dô nh­ bµi 52: “Thøc ¨n cña ®éng vËt thñy s¶n” s¬ ®å 16 mèi quan hÖ vÒ thøc ¨n, ®©y lµ mét mèi quan hÖ phøc t¹p nÕu chØ gi¶i thÝch th× häc sinh rÊt khã hiÓu song gi¸o viªn treo s¬ ®å, yªu cÇu häc sinh th¶o luËn nhãm sau ®ã lªn ®iÒn b¶ng vµ gi¶i thÝch th× sÏ gióp häc sinh nhí nhanh vµ hiÓu râ vÊn ®Ò h¬n Chó ý: GV tránh tình trạng sử dụng quá nhiều hình ảnh, nếu lạm dụng sẽ làm cho tiết học kém hiệu quả vì chỉ giống như một tiết tham quan học sinh không nắm được kiến thức trọng tâm của bài học và việc sử dụng các hiệu ứng không phù hợp cũng dễ gây mất sự chú ý, tập của học sinh vào kiến thức cần đạt. Như vậy phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học C«ng nghÖ ở trường THCS là một việc làm rất quan trọng, rất phong phú và có ý nghĩa lớn cần được mỗi thầy giáo, cô giáo quán triệt một cách sâu sắc và vận dụng sáng tạo trong công tác giảng dạy của mình, trong hoạt động nội khoá cũng như hoạt động ngoại khoá. Tuy nhiên để làm tốt việc này cần có sự chuyển biến mạnh mẽ mang tính cách mạng trong phương pháp dạy – học C«ng nghÖ và phải có thời gian kiểm nghiệm sự đúng đắn của nó so với kiểu dạy truyền thống. Mỗi giáo viên sau khi vận dụng các phương pháp dạy học này vào từng bài phải có sự nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm và trao đổi, phổ biến với đồng nghiệp để khẳng định những biện pháp sư phạm trong việc nâng cao chất lượng bộ môn. Cần trách khuynh hướng “tách lí thuyết với thực tế”...đáp ứng được những yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong thời đại công nghiệp hoá - hiện đại hoá . III. Các nguyên tắc cơ bản khi sử dụng phương tiện trực quan . Đồ dùng trực quan được sử dụng tốt sẽ huy động được sự tham gia của nhiều giác quan, sẽ kết hợp chặt chẽ cho được hai hệ thống tín hiệu với nhau: tai nghe, mắt thấy tạo điều kiện cho học sinh dÔ hiểu, nhớ lâu, phát triển năng lực chú ý quan sát, hứng thú của học sinh. Tuy nhiên nếu không sử dụng tốt, đúng mức và bị lạm dụng thì dễ làm học sinh phân tán sự chú ý, không tập trung vào các dấu hiệu cơ bản chủ yếu. Đồ dùng trực quan có nhiều loại. Mỗi loại lại có cách sử dụng riêng, nhưng phải chú ý các nguyên tắc cơ bản sau: 1/ Phải căn cứ vào mục đích, nhiệm vụ, nội dung và hình thức của các loại bài học để lựa chọn dụng cụ trực quan cho thích hợp, không nên dùng quá nhiều dụng cụ trực quan cho một tiết dạy. 2/ Phải có phương phương pháp thích hợp đối với mỗi loại dụng cụ trực quan ( Như đã nêu ở trên). 3/ Trước khi sử dụng cần phải giải thích: Dụng cụ trực quan này nhằm mục đích gì? Giải quyết vấn đề gì? Nội dung gì? trong bài học. 4/ Đảm bảo tính trực quan, rõ ràng, thẩm mỹ, cần chú ý tới quy luật nhận thức, giáo dục thẩm mỹ cho học sinh. Không nên sử dụng dụng cụ trực quan quá cũ nát, các hình vẽ cẩu thả... 5/ Biết vận dụng, sử dụng dụng cụ trực quan tới các phương pháp dạy học khác: như nêu vấn đề, mô tả, diễn giải...cho nhuần nhuyễn, đạt hiệu quả cao. * Điểm khác biệt với phương pháp sử dụng dụng cụ trực quan trước đây là giáo viên phải biết hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức qua các dụng cụ trực quan, đồng thời qua việc sử dụng dụng cụ trực quan ta phải rèn luyện cho học sinh các kỹ năng cần thiết: Kỹ năng sử dụng tranh vẽ, s¬ đồ, kỹ năng thu thập tư liệu qua sách tham khảo... IV. Hiệu quả thu được. Qua việc áp dụng phương pháp sử dụng dụng cụ trực quan ở chương trình C«ng nghÖ líp 7 mới tôi nhận thấy kết quả khả quan như sau: - Phần lớn các em đã có ý thức học tập bộ môn và có phương pháp học tập tốt. - Các em đã hiểu rõ và nắm chắc các khái niệm, - Đại bộ phận các em đã hình thành được một số kỹ năng đơn giản, - Cơ bản là các em biết quan sát tranh ảnh, hình vẽ để rút ra kiến thức cần nắm, Cơ bản là các em biết tích cực, chủ động trong việc lĩnh hội các kiến, biết liên hệ thực tế. * Kết quả cụ thể: Qua việc áp dụng phương pháp sử dụng một số đồ dùng trực quan phù hợp với nội dung bài dạy ở một số lớp điển hình để thử nghiệm có kết quả như sau: + 100% học sinh có sách giáo khoa, sách bài tập thực hành. + 90% học sinh thích học bộ môn C«ng nghÖ ChÊt l­îng m«n C«ng nghÖ 7- N¨m häc 2009-2010 Lớp Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu TB trở lên SL TL % SL TL % SL TL % SL TL % SL TL % 7a 32 2 6,3 15 46.9 13 40.6 2 6,3 30 93,6 7b 37 3 8,1 21 56,8 11 29,7 2 5,4 35 94,6 Như vậy so với phương pháp truyền thống thì hiệu quả của phương pháp sử dụng đồ dùng trực qua phù hợp trong các tiÕt dạy mang lại hiệu quả cao. C . KẾT LUẬN - Dụng cụ trực quan là phương tiện không thể thiếu được trong hoạt động dạy học. Bằng những dụng cụ trực quan sinh động, giáo viên sử dụng phương pháp tốt nhất giúp học sinh tự khai thác, lĩnh hội kiến thức, phát huy được vai trò chủ thể của học sinh trong quá trình học tập. - Những dụng cụ trực quan khi sử dụng trong giảng dạy cần phải có sự lựa chọn cho phù hợp với nội dung bài dạy, phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh, đặc biệt là những dụng cụ trực quan tạo ấn tượng, giúp học sinh khắc sâu, nhớ kỹ, tái hiện lại những kiến thức đã học. - Về phương pháp sử dụng: phải sử dụng tinh tế, khéo léo phải đảm bảo tính trực quan, vừa đảm bảo tính khoa học. Điều đáng lưu ý là dụng cụ trực quan dù sinh động đến đâu cũng không thể giúp học học tốt nếu thiếu sự chỉ đạo tận tình của giáo viên bộ môn. Vậy với cương vị là người chỉ đạo, hướng dẫn, người giáo viên phải luôn tác động ý thức học tập của các em, phải khơi dậy trong các em sự tìm tòi, ham hiểu biết, sẵn sàng khám phá khoa học có như thế mới đem lại hiệu quả Điều cuối cùng là muốn thực hiện tốt phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy C«ng nghÖ, đòi hỏi người giáo viên ngoài năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm thì phải có ý thức trách nhiệm cao, phải có cái tâm mang đặc thù của nghề dạy học bởi vì phương pháp dù hay đến mấy nhưng người thầy không có trách nhiệm cao, không yêu nghề và thương yêu học sinh hết mực thì cũng không đem lại kết quả như mong muốn. Có như vậy chúng ta mới góp phần đào tạo thế hệ trẻ thành những người lao động làm chủ nước nhà: có trình độ văn hoá cơ bản, phẩm chất đạo đức tốt, có sức khoẻ, thông minh sáng tạo… đáp ứng được những yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong thời đại công nghiệp hoá - hiện đại hoá . Với kinh nghiệm này tôi đã nghiên cứu, vận dụng và thấy kết quả tương đối khả quan. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện chỉ với tư cách cá nhân và chỉ có sự tham khảo đóng góp ‏ý kiến của bạn bè đồng nghiệp trong trường nên chắc chắn cũng còn nhiều khiếm khuyết. Tôi rất mong có sự giúp đỡ, xây dựng của các đồng nghiệp và các cấp lãnh đạo để thêm hoàn thiện, có hiệu quả, nâng cao chất lượng bộ môn C«ng nghÖ và góp phần thúc đẩy công cuộc đổi mới PPDH và thực hiện Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý và dạy học; Hưởng ứng phong trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực và cuộc vận động “ Hai không” với 4 nội dung của Bộ giáo dục và Đào tạo đang phát động. Tuân Đạo, Ngµy 17 tháng 05 năm 2010 Người thực hiện Bïi ThÞ Trang