Sáng kiến kinh nghiệm: Giúp học sinh lớp 9 rèn luyện kỹ năng làm dàn bài văn nghị luận theo hướng đổi mới

ể nắm được vấn đề cần trình bày trong bài văn nghị luận.                    + Xác dịnh phương hướng nội dung làm cơ sở cho việc giải quyết vấn đề nghị luận.                    + Lựa chọn trong vốn hiểu biết của bản thân các tư liệu cần thiết phục vụ cho bài văn nghị luận.                    + Hệ thống hoá để sắp xếp các ý đã có theo một trình tự chặt chẽ.                    + Trình bày từng phần nội dung của đề bài.                    + Kiểm tra lại toàn bộ dàn bài để sửa chữa và bổ sung các ý cần thiết.           4/- Biện pháp và cách thức tiến hành làm dàn bài văn nghị luận:                    4.1/- Biện pháp:                              a/- Đối với GV:           * GV phải quán triệt thái độ nghiêm túc trong học tập của HS khi làmbài văn nghị luận:                    - Bắt buộc HS phải chuẩn bị giấy, vở nháp để lập dàn bài trước khi viết bài hoàn chỉnh.                    - GV kiểm tra việc thực hiện của các em, luyện tập lập dàn ý những đề bài ở SGK.                    - Lên lớp GV có thể ra một đề hoặc 2 đề cho HS chọn một. Yêu cầu HS đều lập dàn bài trên giấy có ghi tên, lớp trứơc khi làm bài viết hoàn chỉnh.                    - Yêu cầu HS nộp cùng với bài làm hoàn chỉnh (GV cho HS biết phần làm dàn ý, GV cùng chấm điểm để cộng vào bài hoàn chỉnh: dàn bài: 03 điểm - bài hoàn chỉnh 6, 7 điểm.                    - Yêu cầu HS làm dàn ý trước, từ dàn ý triển khai thành bài hoàn chỉnh, đối với những bài không làm dàn ý sau khi đã viết bài hoàn chỉnh thì dàn bài có điểm 0.           * Khi chấm bài, đòi hỏi GV phải đọc kĩ, chấm kĩ để xem HS có kĩ năng lập dàn bài hay không và từ dàn bài, HS có biết triển khai ý theo dàn bài để làm bài hoàn chỉnh hay không ?.                    b- Đối với HS:                    - Trước tiên phải có thái độ học tập đúng đắn, khoa học, sáng tạo, có ý thức rèn luyện kĩ năng viết văn, mà muốn viết văn nghị luận tốt thì phải lập dàn ý trước.                    - HS phải có thói quen thường xuyên lập dàn ý cho bài văn nghị luận (trong luyện nói cũng như bài viết) trong quá trình làm bài văn nghị luận.                    - Phải nắm chắc bố cục của bài văn nghị luận, nắm dàn ý chung cho bài văn nghị luận để vận dụng vào từng đề bài cụ thể.                    4.2- Cách tiến hành làm bài văn nghị luận:                     * GV dặn dò HS xem, đọc kĩ các đề bài ở SGK. Về nhà tập lập dàn ý cho từng đề bài.                    * GV gợi ý cách lập dàn ý cho từng đề bài.                    * Đến lớp, trong tiết làm bài viết Tập làm văn, GV ghi đề lên bảng, đọc đề, cho HS ghi vào giấy làm bài; sau đó GV yêu cầu lấy giấy rồi ghi tên, lớp và lập dàn ý cho đề văn nghị luận (làm dàn ý trong 30 phút), thời gian còn lại HS triển khai viết bài hoàn chỉnh từ dàn ý đã lập.                    * Dàn ý chung đề văn nghị luận có bố cục như sau:           + Mở bài:                    - Nêu vấn đề cần nghị luận (giải thích, bình luận, chứng minh, phân tích tác phẩm ...).                    - Ghi lại lời nhận định của tác giả (trong đề bài) hoặc đoạn thơ (nếu ngắn) hoặc tên tác phẩm (nêu tác phẩm).                    + Thân bài:                    Lần lượt giải thích (bình luận, chứng minh hoặc phân tích...) từng luận điểm mà đề bài yêu cầu. Trong mỗi luận điểm phải trình bày nhiều luận cứ, luận chứng.           + Kết bài:                    - Khẳng định lại vấn đề đã nghị luận.                    - Nêu suy nghĩ của bản thân về vấn đề đã nghị luận.                    - Liên hệ đối sách đưa ra ý tưởng.           * Từ dàn ý chung của bài văn nghị luận mà GV đã cung cấp HS vận dụng vào từng đề bài cụ thể.                    4.3- Hoạt động cụ thể tiến trình các hoạt động dạy học:           Rèn luyện kĩ năng lập dàn ý cho đề văn nghị luận trong những tiết làm bài văn viết Tập làm văn theo hướng đổi mới: Theo cách dạy và làm bài của HS khi chưa áp dụng đề tài SKKN: * Hoạt động 1:    - GV ghi đề lên bảng, GV đọc đề, gọi HS đọc lại đề chép vào giấy làm bài.  * Hoạt động 2:    - Yêu cầu HS lấy giấy nháp, làm bài trước trên giấy nháp    - Sửa chữa, bổ sung, sau đó chép vào bài làm. * Hoạt động 3:    - HS viết bài hoàn chỉnh Cách dạy và làm bài của HS khi đã áp dụng đề tài SKKN: * Hoạt động 1:     - GV ghi đề lên bảng, GV đọc đề, cho HS chép vào giấy làm bài, đọc lại đề. * Hoạt động 2:    - GV yêu cầu HS lấy một tờ giấy khác (có ghi tên, lớp) lập dàn ý (sau khi đã tìm hiểu đề bài) trong khoảng 30 phút    - Sửa chữa cho kĩ lưỡng đầy đủ các ý, các phần trong dàn ý.    - Từ dàn ý triển khai thành bài viết hoàn chỉnh (GV kiểm tra, quan sát việc thực hiện lập dàn ý của HS trong lớp). * Hoạt động 3:    HS viết bài văn hoàn chỉnh vào giấy làm bài. * Minh hoạ cụ thể về việc rèn luyện kĩ năng lập dàn bài văn nghị luận qua các tiết dạy trên lớp:           1/- Tiết 100:  Cách làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng, đời sống: * Bài dạy và cách học của HS trước khi áp dụng SKKN: -Hoạt động 1:  Hướng dẫn tìm hiểu các đề bài (phần 1) - GV gọi các HS đọc các đề bài và trả lời 02 câu hỏi bên dưới. - Hoạt động 2 : Hướng dẫn cách làm bài (Phần II). - GV cho HS đọc đề ở SGK và các bước làm bài văn nghị luận. Sau đó HS đọc ghi nhớ. - Hoạt động 3: Hướng dẫn luyện tập: - GV gọi HS đọc yêu cầu bài tập (Lập dàn ý cho 4 đề, mục I).   - GV chấm, xem một vài HS cách làm dàn bài. -Hoạt động 4: GV dặn dò. HS về nhà viết bài văn hoàn chỉnh trên cơ sở dàn ý đã làm ở lớp. * Bài dạy và cách học của HS sau khi đã áp dụng SKKN:  - Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu các đề bài (phần 1) - GV ghi 04 đề bài có 0ử SGK kích trên màn hình.  HS đọc và trả lời 02 câu hỏi ở bên dưới.  GV hỏi: Qua phân tích các đề văn trên em rút ra nhận xét gì về đề bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống?. (GV cho HS thảo luận theo bàn, phát biểu sau đó GV kết luận - Hoạt động 2 : Hướng dẫn cách làm bài (Phần II). - GV cho HS đọc đề SGK và đọc 4 bước cân fhtiết khi làm bài văn nghị luận. Dàn bài chung GV ghi ra giáo án để chiếu trên màn hình gọi HS (nhìn lên màn hình chiếu) đọc lại. Sau đó gọi 01 HS đọc lại toàn bộ phần ghi nhớ ở SGK. - Hoạt động 3:  Hướng dẫn luyện tập 15 phút - GV cho 4 bông hoa kiến thức trên màn hình (bông hoa 1-4) mỗi bông hoa tương ứng một đề bài. GV gọi lần lượt từng nhóm chọn bông hoa và lập dàn ý khái quát cho đề bài nhóm mình đã chọn trên bảng phụ đã chuẩn bị sẵn. - Sau thời gian quy định GV cho từng nhóm trình bày dàn ý của nhóm mình. - HS trao đổi nhận xét, bổ sung dàn ý của các nhóm. - GV đánh giá, kết luận, bổ sung hoàn chỉnh cho từng dàn ý, sau đó GV kích trên màn hình lần lượt từng dàn ý để HS nắm, hiểu cách làmdàn ý cho từng đề bài văn nghị luận. - Hoạt động 4: GV dặn dò:  GV hướng dẫn, gợi ý yêu cầu về nhà viết bài hoàn chỉnh từ 4 dàn ý này (theo nhóm mình đã chọn đề tài). Trong 15 phút đầu giờ, cán sự bộ môn văn hướng dẫn các nhóm trao đổi bài viết (đã làm ở nhà) trình bày miệng truớc lớp. Các nhóm góp ý bổ sung lẫn nhau. Với tiết học trên (tiết 100: cách làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống), thông qua phương tiện CNTT (giáo án điện tử) giúp HS tiếp thu nhanh và khắc sâu kiến thức, có nhiều thời gian luyệnt ập, rèn luyện kĩ năng, thao tác lập daàný. Để tập thói quen và rèn luyện kĩ năng làm dàn bài văn nghị luận trước khi làm bài hàon chỉnh, tôi dẫ áp dụng sáng kiến này trong các tiết dạy. 2/- Tiết 115:  Cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lý. Trong phần III: Luyện tập, tôi hướng dẫn HS xây dựng dàn bài cho 4 đề: đề số 3: bàn về tranh giành và nhường nhịn; đề số 4: đức tính khiêm nhường; đề số 5: có chí thì nên; đề số 7: tinh thần tự học (cho 4 nhóm). Các nhóm trình bày dàn ý trước lớp và trao đổi, đánh giá, nhận xét, bổ sung. Sau đó GV trình bày dàn ý khái quát cho từng đề. 3/- Tiết 119: Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích). Trong phần III: Luyện tập, tôi cho HS đọc nội dung và yêu cầu luyện tập theo đề ở SGK. HS làm việc độc lập, trình bày trên lớp phần mở bài. Phần thân bài GV định hướng các ý chính:           - Nổi khổ của người nông dân trước CM.           - Vẽ đẹp tâm hồn của lão Hạt.           - Giải quyết cái sống và cái chết. Sau đó GV cho HS thảo luận xây dựng các luận cứ trong từng luận điểm trên. GV cho từng nhóm trình bày dàn ý. HS tự nhận xét, đánh giá, trao đổi ý kiến bổ sung cho từng dàn ý. GV chiếu trên màn hìnhdàn ý khái quátcho đề bài trên để HS tham khảo. 4/- Tiết 125:  Cách làm bài van nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ: Ở tiết này cách dạy và rèn luyện kĩ năng cho HS làm dàn ý cũng tương tự như tiết 119. 5/- Tiết 140: Luyện nói: nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ: Ở tiết này GV dã dặn dò và hướng dẫn HS mỗi nhóm chuẩn bị dàn ý  trước (trên bảng phụ) , đén lớp từng nhóm cho 01 đại diện lên trình bày dan fý, HS nhận xét, bổ sung cho từng dàn ý thật hoàn chỉnh. Sau đó GV trình bày 01 dàn ý mẫu để HS tham khảo.           1/- Mở bài: - Giới thiệu hoàn cảnh ra đời  của bài thơ “Bếp lửa” và vài nét về Bằng Việt. - Nêu ấn tượng, cảm xúc chung về bài thơ “Bếp lửa”.           2/- Thân bài:  các ý cơ bản sau: a/- Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng cảm xúc về bà (3 câu thơ đầu) b/- Hồi tưởng về những kỷ niệm thuở ấu tho sống cạnh người bà.           + Sụ hồi tưởng về tuổi thơ bên cạnh bà những năm đói kém           + Sựj hồi tưởng về tuổi thơ bên cạnh bà những năm giặc giã.           Sau khi giới thiệu cho HS dàn ý  khái quát, yê cầu HS nói theo nhóm và nói trước lớp bài văn dựa trên dàn ý khái quát được tham khảo.           Trong quá trình áp dụng SKKN về việc rèn luyện kĩ năng làm bài văn nghị luận ở lớp 9, theo dõi tôi thấy HS có tiến bộ và ý thức trong các tiết làm bài văn viết Tập làm văn và có tiến bộ về kĩ năng lập dàn ý cho bài văn nghị luận. VI/- KẾT QUA NGHIÊN CỨU SAU KHI THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ NÊU:   HK II Năm học Lớp TSHS SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL Chưa áp dụng SKKN 2007-2008 Bài viết số 5 9/2 35 1 2,9% 5 14,3% 20 57,1% 12 25,7% 26 74,3% Thanh trach, ngày tháng năm Giáo viên