Sáng kiến kinh nghiệm Công tác chủ nhiệm lớp hiện nay ở Trường Tiểu học Nga Liên 2

A . ĐẶT VẤN ĐỀ I. MỞ ĐẦU Đất nước Việt Nam ta đang trên đường đổi mới đặc biệt là từ sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI (tháng 01/ 2011). Trong định hướng chiến lược phát triển Giáo dục - Đào tạo trong thời kì Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước. Nghị quyết TW 2 khóa VIII tiếp tục khẳng định : "Muốn tiến hành Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa thắng lợi phải phát triển mạnh Giáo dục - Đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững". Với chức năng nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, giáo dục đào tạo được nhìn nhận như là con đường quan trọng nhất để phát triển xã hội với mục đích hướng tới tối đa năng lực của mỗi cá nhân, giúp họ hòa nhập vào cuộc sống xã hội, để đóng góp nhiều nhất sức lao động và trí tuệ của mình, thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Muốn có một nền giáo dục tiên tiến phải có một cơ sở vững chắc. Cơ sở này chính là hệ thống giáo dục Tiểu học, không có một hệ thống giáo dục Tiểu học vững chắc không thể có một hệ thống giáo dục quốc dân lành mạnh. Muốn vậy phải chú ý tới việc rèn luyện đạo đức, nhân cách cho học sinh tiểu học. Do đó trường tiểu học có vị trí rất quan trọng. Để thực hiện mục tiêu giáo dục của bậc tiểu học thì vai trò của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp rất to lớn, nó quyết định đến chất lượng giáo dục toàn diện học sinh. Bởi vì : Quá trình giáo dục ở trường tiểu học với cấu trúc giáo dục tổng thể là giáo dục toàn diện nhân cách học sinh. Do đó đòi hỏi người giáo viên chủ nhiệm phải thể hiện đúng chức năng là người thầy tổng thể, người mẹ thứ hai của các em. II. THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGA LIÊN 2. 1. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở Trường Tiểu học 1 Qua thực tiễn công tác và nghiên cứu công tác chủ nhiệm lớp tôi có những nhận xét như sau : - Công tác nhủ nhiệm lớp là công tác đã được nhiều nhà trường quan tâm, coi đây là một trong những mũi nhọn để đưa nền nếp học sinh vào quĩ đạo chỉ đạo, đồng thời cũng là biện pháp để đưa chất lượng học tập của học sinh tăng lên . - Tuy nhiên, trong thực tế không phải không ít giáo viên trong các trường tiểu học hiện nay coi công tác chủ nhiệm lớp như một việc làm bắt buộc, làm chưa hết trách nhiệm của mình. Họ chưa thấy hết được trách nhiệm của mình đối với tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm lớp. Do đó, một số giáo viên cho rằng: chỉ cần phấn đấu giảng dạy tốt thì có chất lượng học sinh tốt còn những nội dung khác của công tác chủ nhiệm là không cần thiết . - Cũng có giáo viên lại cho rằng công tác chủ nhiệm lớp là quan trọng, là cần thiết nhưng do điều kiện hoàn cảnh gia đình, đời sống kinh tế còn khó khăn, nhất là trong thời buổi kinh tế thị trường nên dành ít thời gian cho công tác chủ nhiệm lớp hoặc có những giáo viên chỉ quan tâm đến học sinh gia đình khá giả, có địa vị trong xã hội, còn những học sinh khó khăn, chậm tiến, học sinh cá biệt trong lớp thì ít quan tâm . - Trên thực tế cũng còn một số ít cán bộ quản lí năng lực hạn chế nên chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp chưa tốt, còn lỏng lẻo, hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp chưa cao, ảnh hưởng đến công tác giáo dục nói chung . 2. Thực trang công tác chủ nhiệm lớp ở trường Tiểu học Nga Liên 2. Việc chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp hiện nay ở Trường Tiểu học Nga Liên 2 có những ưu điểm và hạn chế sau : * Ưu điểm : Ban lãnh đạo nhà trường đã quan tâm chú trọng đến công tác chủ nhiệm lớp, thực hiện chỉ đạo đầy đủ theo nội dung của quản lý công tác chủ nhiệm lớp, chú trọng đến công tác xây dựng tập thể học sinh vững mạnh, tự quản tốt, đảm bảo mối quan hệ phối kết hợp giữa ban lãnh đạo và tổng phụ trách đội trong việc chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp . 2 Đầu năm nhà trường cho đăng kí chỉ tiêu chất lượng hai mặt giáo dục, danh hiệu thi đua của lớp mình phụ trách và danh hiệu thi đua của giáo viên chủ nhiệm, thảo luận đưa ra chỉ tiêu đánh giá xếp loại giáo viên chủ nhiệm và tập thể học sinh vững mạnh, cá nhân học sinh xuất sắc . Nhà trường luôn kiểm tra định kì, đột xuất công tác chủ nhiệm và có đội “Học sinh sao đỏ” chuyên theo dõi việc thực hiện nền nếp của các lớp. Thứ 2 hàng tuần, trực ban nhận xét tuyên dương, khen và nhắc nhở rõ ràng. Hàng tháng Ban lãnh đạo có đánh giá, xếp loại giáo viên dựa vào những kết quả đánh giá hàng tuần của giáo viên và tập thể học sinh. Nhà trường đã thực hiện tốt công tác phối, kết hợp giáo dục giữa Gia đình - Nhà trường - Xã hội thông qua Ban đại diện hội cha mẹ học sinh, các tổ chức đoàn thể và dùng sổ liên lạc để trao đổi thông tin. Hàng tháng Ban lãnh đạo có duyệt và kiểm tra việc lập kế hoạch chủ nhiệm và thực hiện kế hoạch của giáo viên chủ nhiệm lớp. Ban lãnh đạo đã sử dụng tốt biện pháp "Động viên - khuyến khích - trách phạt" nên đa số các giáo viên chủ nhiệm đều tự giác, nhiệt tình trong công tác. * Hạn chế: Trong thực tế cũng còn một số giáo viên chủ nhiệm lớp chưa chú trọng đến công tác chủ nhiệm lớp dẫn đến tình trạng tập thể lớp hoạt động rời rạc, đội ngũ cán bộ lớp không thực hiện tốt công tác tự quản, một số lớp vẫn còn học sinh cá biệt. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp chưa được diễn ra thường xuyên. Hoạt động chỉ đạo diễn ra tập trung vào các ngày lễ lớn. Mối quan hệ giữa tổng phụ trách đội và các giáo viên chủ nhiệm còn kém phần chặt chẽ thường xuyên, sự phối hợp còn mang tính chất thời điểm hoạt động hay thời điểm thi đua. * Kết quả của thực trạng Qua thực tế đơn vị chúng tôi đã thực hiện khảo sát và tổng hợp kết quả cụ thể như sau : 3 Bảng 1: Bảng tổng hợp chất lượng hai mặt giáo dục học kì 1 năm học 2010- 2011 Học lực Hạnh kiểm Số Thực hiện Thực hiện Số Giỏi Khá TB Yếu Lớp đầy đủ chưa ĐĐ lớp HS SL % SL % SL % SL % SL % SL % 1 3 69 15 21.7 13 18.8 39 56.6 02 2.9 68 98.5 01 1.5 2 3 70 14 20.1 10 14.1 38 54.4 08 11.4 70 100 0 0 3 2 52 0 0 09 17.3 33 63.5 10 19.2 50 96.2 02 3.8 4 3 71 04 5.6 15 21.1 36 50.8 16 22.5 71 100 0 0 5 2 63 04 6.4 20 31.7 31 49.2 08 12.7 61 96.8 02 3.2 Tổng 13 325 37 11.4 67 20.6 177 54.0 44 13.5 320 96.3 05 8.5 Bảng 2: Bảng tổng hợp chất lượng nền nếp học kì 1 Số GVCN đạt Số lớp có nền nếp học tập Số lớp có HĐ ngoại khoá Khối Số lớp Trình độ trên tốt tốt lớp chuẩn Số lớp % Số lớp % 1 3 02 2 66,7% 2 66,7% 2 3 02 2 100% 2 100% 3 2 01 1 50% 1 50% 4 3 02 2 66,7% 2 66,7% 5 2 02 2 100% 2 100% Tổng 13 09 09 69.2% 09 69.2% 4 Qua các bảng tổng hợp, có thể kết luận rằng: ở khối lớp nào có đội ngũ giáo viên chủ nhiệm đạt trình độ trên chuẩn và dưới sự chỉ đạo của quản lý, người giáo viên chủ nhiệm nhiệt tình, hiểu biết về công tác chủ nhiệm, có năng lực giáo dục học sinh toàn diện thì khối lớp đó có chất lượng hai mặt giáo dục cao, học sinh tự quản và có nền nếp học tập và rèn luyện tu dưỡng tốt. Vậy người quản lý cần làm như thế nào có những biện pháp khả thi, tối ưu để có thể chỉ đạo và làm tốt công tác chủ nhiệm lớp ở trường tiểu học. Từ những cơ sở khoa học và thực trạng quản lý chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp ở trường tiểu học tôi xin mạnh dạn chọn đề tài: "Một số biện pháp chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp ở trường tiểu học " nhằm nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm lớp, nâng cao nhận thức công tác quản lý ở trường Tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong các nhà trường. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN 1.Tìm hiểu đặc điểm của học sinh tiểu học Học sinh tiểu học có 3 đặc điểm cơ bản: - Nhân cách học sinh tiểu học là nhân cách đang hình thành. - Trong mỗi học sinh tiểu học là tiềm tàng khả năng phát triển. - Mỗi học sinh tiểu học là một chỉnh thể, một thực thể hồn nhiên. Ba đặc điểm cơ bản là cơ sở giúp cho nhà quản lý, nhà giáo dục giúp học sinh tiểu học hình thành nhân cách có thể hòa nhập với cộng đồng thế giới trong bối cảnh chung của nền văn minh hiện đại. Vì vậy người Giáo viên tiểu học phải hội tụ một cách đầy đủ những yêu cầu về phẩm chất và năng lực chuyên môn để thực hiện mục tiêu giáo dục Tiểu học xứng đáng với trọng trách của mình : "Người quyết định chất lượng giáo dục" là người đặt nền móng cho sự phát triển nhân cách. 2. Xác định được vị trí, chức năng, nhiệm vụ của giáo viên tiểu học 5 Người Giáo viên tiểu học có chức năng hình thành cho trẻ em những cơ sở ban đầu của nhân cách con người Việt Nam trong bối cảnh xây dựng đất nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Giáo viên tiểu học phải khơi dậy ở trẻ những nhận thức tốt đẹp, hình thành bước đầu ở các em khả năng thích ứng vào cuộc sống ở gia đình, nhà trường, xã hội. Tạo điều kiện cho trẻ em trong độ tuổi Tiểu học phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, có khả năng cơ bản để học tập suốt đời, có tình yêu gia đình, yêu quê hương, yêu lao động và sự công bằng, có lối sống lành mạnh và thích ứng cao với yêu cầu của xã hội. Chức năng chủ yếu của Giáo viên tiểu học là tổ chức, hướng dẫn các hoạt động nhận thức lao động, vui chơi của học sinh một cách hệ thống phù hợp với đặc điểm và trình độ phát triển của trẻ. 3. Xác định được nội dung cơ bản trong công tác chủ nhiệm lớp Công tác chủ nhiệm lớp có những nội dung cơ bản sau : 3.1. Lập kế hoạch công tác chủ nhiệm lớp. Ngay từ đầu năm, giáo viên chủ nhiệm lớp phải nắm chắc đặc điểm tình hình học sinh; bám sát kế hoạch năm học của nhà trường, xây dựng kế hoạch hoạt động của lớp đối với từng thời điểm (Học kỳ, từng tháng) và ở các lĩnh vực: Học lực, Hạnh kiểm, hoạt động ngoài giờ, ... 3.2. Tìm hiểu, phân loại học sinh lớp chủ nhiệm về: - Hoàn cảnh sống của từng học sinh. - Những đặc điểm về thể chất, tâm sinh lí của từng học sinh. - Nắm vững tính cách và những hành vi đạo đức, học lực, hạnh kiểm của mỗi học sinh 3.3. Xây dựng tập thể học sinh - Tổ chức tốt bộ máy tự quản của lớp. - Qui định rõ chức năng nhiệm vụ cho từng cán bộ tự quản. - Hướng dẫn nội dung ghi chép sổ công tác cho cán bộ tự quản. 6 - Có kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ tự quản. - Xây dựng nền nếp học tập, hoạt động, tổ chức tốt các phong trào. 3.4. Tổ chức thực hiện nội dung giáo dục toàn diện Khác với giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm phải tổ chức, quản lí, giáo dục học sinh trong tiết sinh hoạt lớp hàng tuần, buổi lao động hàng tuần, tham gia hoạt động chung của nhà trường như : chào cờ, tổ chức các buổi lễ. Giáo viên chủ nhiệm giúp đội ngũ tự quản của lớp, điều khiển, quản lí các hoạt động giáo dục đạo đức, nhân cách học sinh. Ví dụ: Tổ chức tốt các hoạt động ngoài giờ lên lớp: văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao ... 3.5. Phối kết hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để giáo dục học sinh - Kết hợp với các lực lượng trong trường: Kết hợp và giúp đỡ các tổ chức Đoàn, Đội thực hiện các mục tiêu giáo dục. Phối hợp với các giáo viên chủ nhiệm khác và với ban lãnh đạo nhà trường để giáo dục học sinh. - Phối hợp với các lực lượng giáo dục ngoài nhà trường: Giáo viên chủ nhiệm thực hiện phối hợp với gia đình, chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể xã hội tạo ra sự thống nhất, kết hợp tốt ba môi trường giáo dục: Nhà trường - Gia đình -Xã hội. 3.6. Đánh giá kết quả giáo dục học sinh. Thực hiện đánh giá kết quả giáo dục học sinh theo đúng quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chú trọng việc đánh giá tiến bộ của học sinh ở từng thời điểm; kết hợp định tính với định lượng một cách hợp lý. 3.7. Mối quan hệ giữa công tác chủ nhiệm lớp và sự hình thành nhân cách học sinh tiểu học. Từ đặc điểm tâm lý đặc trưng của học sinh bậc tiểu học là những nhân cách đang hình thành và phát triển, các em dễ hình thành thói quen, các em tin vào uy 7 tín và năng lực của các thầy cô. Công tác chủ nhiệm và các hoạt động xảy ra ở trường, ở tập thể lớp có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển nhân cách của các em . Vai trò của người giáo viên chủ nhiệm lớp là đặc biệt quan trọng. Giáo viên chủ nhiệm lớp phải có kĩ năng, kĩ xảo tổ chức tập thể học sinh . Trong quá trình tổ chức hoạt động giáo dục, người giáo viên chủ nhiệm phải có nghệ thuật, tầm hiểu biết rộng rãi và không thể thiếu được tế nhị sư phạm, cách cư xử đúng đắn, hợp lí với từng đối tượng học sinh, áp dụng những biện pháp phù hợp để tác động sư phạm vào học sinh. Giáo viên chủ nhiệm phải là tấm gương về các chuẩn mực cho các em học sinh noi theo, là người mẹ thứ hai của các em . Ngoài năng lực sư phạm để đảm bảo dạy đủ, dạy tốt theo chương trình, giáo viên chủ nhiệm phải là người có tư tưởng cao, ý thức Cộng sản chủ nghĩa, để có thể quán triệt tư tưởng của Đảng, chính sách của Nhà nước vào công tác giáo dục. Các em học sinh tiểu học còn nhỏ, mọi cái đều mới mẻ. Vậy giáo viên chủ nhiệm phải dành nhiều thời gian để tổ chức các hoạt động giáo dục cho các em, phải luôn khơi gợi tính tích cực, tính sáng tạo của học sinh và thường xuyên quan tâm, động viên, hỗ trợ các em trong mọi hoạt động. 4. Xác định việc chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp ở trường Tiểu học của người quản lí. Người quản lý chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm thông qua các nội dung gồm : 4.1. Chỉ đạo việc lập kế hoạch công tác chủ nhiêm lớp Cán bộ quản lý nhà trường hướng dẫn cụ thể cấu trúc nội dung của bản kế hoạch mà giáo viên chủ nhiệm cần xây dựng. Chỉ đạo giáo viên thực hiện đúng quy trình xây dựng kế hoạch; chú trọng khâu nắm bắt thông tin, đặc điểm tình hình học sinh, gia đình học sinh. Từ đó xây dựng chỉ tiêu và biện pháp thực hiện theo kế hoạch chung của nhà trường. 8 4.2. Chỉ đạo việc xây dựng tập thể học sinh tự quản mà nòng cốt là đội ngũ cán bộ lớp có khả năng tự điều chỉnh các hoạt động của tập thể mình. + Tự quản giờ truy bài. + Tự quản giờ vắng giáo viên. + Tự quản giờ lên lớp. + Tự quản giờ sinh hoạt tập thể hàng tuần . + Tự quản các hoạt đông ngoài giờ lên lớp. 4.3. Chỉ đạo việc thực hiện nội qui, nền nếp của trường của giáo viên chủ nhiệm. Giao cho Đội Thiếu niên nhà trường theo dõi nền nếp, đánh giá kết quả thực hiện của các lớp theo tuần. Phối hợp cùng Công đoàn nhà trường trong việc theo dõi, động viên, đôn đốc giáo viên thực hiện Nội quy nhà trường; đánh giá thi đua khen thưởng từng học kỳ và cả năm một cách công khai, dân chủ. 4.4. Chỉ đạo việc giảng dạy trên lớp của giáo viên chủ nhiệm. Người cán bộ quản lý thường xuyên quan tâm đến việc giáo viên thực hiện giờ giấc trên lớp; kiên quyết khắc phục tình trạng giáo viên lên lớp làm việc riêng, giao bài tập cho học sinh tự làm vì điều đó sẽ tác động đến ý thức của học sinh, học sinh sẽ bị sức ì, cản trở việc tự giác thực hiện nội quy của trường, của lớp. 4.5. Chỉ đạo việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của giáo viên chủ nhiệm . Gồm: + Hoạt động xã hội + Hoạt động văn hóa, văn nghệ + Hoạt động vui chơi, giải trí, thể dục thể thao 9 + Hoạt động lao động 4.6. Chỉ đạo việc phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà trường để giáo dục học sinh của giáo viên chủ nhiệm. Xây dựng quy chế phối hợp trong việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục trong nhà trường giữa nhà trường - Công đoàn - Chi đoàn thanh niên - Đội Thiếu niên dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng nhà trường. Thực hiện phối hợp chặt chẽ với Chính quyền địa phương trong việc thực hiện đường lối giáo dục của Đảng và nhà nước ta. Đặc biệt với địa bàn có số dân theo đạo Thiên chúa chiếm 100% dân số toàn xã; tạo điều kiện tốt nhất để học sinh vừa học tập tốt theo chương trình giáo dục, vừa hoàn thành bổn phận của người có đạo; sao cho học sinh trở thành những công dân tốt, sống tốt đời, đẹp đạo. Phối hợp chặt chẽ, thường xuyên với Ban đại diện Cha mẹ học sinh để cùng thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ giáo dục. Nhà trường chủ động trong việc phối hợp thực hiện các hoạt động chuyên môn, hoạt động ngoài giờ lên lớp với chức năng của từng tổ chức trong và ngoài nhà trường. 4.7. Chỉ đạo việc kiểm tra, đánh giá xếp loại học sinh. Trong việc đánh giá kết quả giáo dục học sinh, nhà trường luôn bám sát quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo; chủ động xây dựng các bộ đề chuẩn, phù hợp với thực tiễn học sinh. Chỉ đạo đánh giá công bằng, khách quan. II. CÁC BIỆN PHÁP ĐỂ TỔ CHỨC THỰC HIỆN. * Biện pháp 1: Thường xuyên nâng cao nhận thức của giáo viên chủ nhiệm về công tác chủ nhiệm ở trường tiểu học . - Người quản lý phải là người đầu tiên tự nâng cao nhận thức của mình bằng việc tự học tập, nắm vững nội dung cơ bản của công tác chủ nhiệm lớp, văn bản luật và dưới luật về giáo dục và đào tạo. 10