Giáo án Ngữ văn - Ánh trăng - Lời nhắc nhở của quá khứ tình nghĩa

Duy, nhæng yï nghéa baìi thå khäng chè coï thãú. Nhaì thå âæïng giæîa häm nay maì suy ngáùm laûi thåìi âaî qua vaì tæì tám traûng riãng,tiãúng thå äng nhæ mäüt låìi caính tènh,låìi nhàõc nhåí mäùi con ngæåìi vãö leî säúng thuyí chung, coï nghéa, coï tçnh våïi quaï khæï cuîng nhæ våïi chênh mçnh. Chuïng ta haîy cuìng nhau làõng nghe nhæîng låìi tám sæû chán thaình cuía Nguyãùn Duy: “ Häöi nhoí säúng våïi âäöng våïi säng räöi våïi bãø häöi chiãún tranh åí ræìng váöng tràng thaình tri kyí Tráön truûi våïi thiãn nhiãn häön nhiãn nhæ cáy coí ngåî khäng bao giåì quãn caïi váöng tràng tçnh nghéa Tæì häöi vãö thaình phäú quen aïnh âiãûn cæía gæång váöng tràng âi qua ngoî nhæ ngæåìi dæng qua âæåìng Thçnh lçnh âeìn âiãûn tàõt phoìng buyn- âinh täúi om väüi báût tung cæía säø âäüt ngäüt váöng tràng troìn Ngæía màût lãn nhçn màût coï caïi gç ræng ræng nhæ laì âäöng laì bãø nhæ laì säng laì ræìng Tràng cæï troìn vaình vaûnh kãø chi ngæåìi vä tçnh aïnh tràng im phàng phàõc âuí cho ta giáût mçnh. “ (Thaình phäú HCM, 1978) Våïi mäüt phong caïch thå tæû nhiãûn, giaín dë, âáûm cháút dán täüc vaì giaìu suy tæåíng triãút lyï,Nguyãùn Duy âaî tæìng näøi tiãúng våïi nhæîng baìi thå :”Tre Viãût Nam”, “Håi áúm äø råm”, “ Âoì leìn”...thç våïi “Aïnh tràng” phong caïch âoï laûi caìng roî neït. Thãø thå 5 chæî giaìu cháút tæû sæû nhæ mäüt låìi tám sæû chán thaình: Váöng tràng khäng chè laì veí âeûp thiãn nhiãn, âáút næåïc maì coìn gàõn boï våïi tuäøi thå vaì nhæîng ngaìy khaïng chiãún gian khäø. Nãúu nhæ trong baìi thå “ Tre Viãût Nam” cáu thå luûc baït coï khi âæåüc taïch ra thaình hai hoàûc ba doìng âãø taûo nãn hiãûu quaí nghãû thuáût biãøu âaût gáy áún tæåüng thç åí baìi thå “ Aïnh Tràng” naìy laûi coï mäüt neït måïi. Chæî âáöu cuía doìng thå, cáu thå khäng viãút hoa, phaíi chàng nhaì thå muäún caím xuïc âæåüc daìo daût träi theo doìng chaíy cuía thåìi gian, kyí niãûm ? Hai khäø thå âáöu noïi vãö váöng tràng tuäøi thå vaì váöng tràng thåìi khaïng chiãún.Váöng tràng tuäøi thå traíi räüng trãn mäüt khäng gian bao la: “Häöi nhoí säúng våïi âäöng Våïi säng räöi våïi bãø “ Hai cáu thå 10 tiãúng, gieo váöng læng (âäöng - säng), âiãûp tæì ” Våïi “ làûp laûi 3 láön nhàòm diãùn taí tuäøi thå âi nhiãöu,âæåüc haûnh phuïc caím nháûn nhæîng veí âeûp kyì thuï cuía thiãn nhiãn, tæìng âæåüc ngàõm tràng trãn âäöng quã, ngàõm tràng trãn doìng säng, trãn baîi bãø. Thuåí beï nhaì thå Tráön Âàng Khoa cuîng chè âæåüc ngàõm tràng nåi sán nhaì: “ Äng tràng troìn saïng toí Soi roî sán nhaì em “ ( Tràng saïng sán nhaì em ) Tuäøi thå âæåüc ngàõm tràng tháût laì thêch, nhæ mäüt chuït hoaìi niãûm xa våìi. Hai cáu thå tiãúp theo noïi vãö häöi maïu læía, tràng våïi ngæåìi lênh, tràng âaî tråí thaình “tri kyí”: “ Häöi chiãún tranh åí ræìng váöng tràng thaình tri kyí” “Tri kyí “ laì biãút ngæåìi nhæ biãút mçnh; baûn tri kè laì ngæåìi baûn ráút thán, hiãøu biãút mçnh. Tràng våïi ngæåìi lênh, våïi nhaì thå trong nhæîng nàm åí ræìng thåìi chiãún tranh âaî tråí thaình “âäi baûn tri kè”-Ngæåìi chiãún sé nàòm nguí dæåïi tràng:”Gäúi khuya ngon giáúc bãn song tràng nhoìm” ( Häö Chê Minh ) Giæîa ræìng khuya sæång muäúi, ngæåìi chiãún sé âæïng chåì giàûc tåïi ”Âáöu suïng tràng treo” ( Chênh Hæîu) Neío âæåìng haình quán cuía ngæåìi chiãún sé nhiãöu âãm âaî tråí thaình “ neío âæåìng tràng daït vaìng”. Tràng âaî chia seí ngoüt buìi, hán hoan trong niãöm vui thàõng tráûn våïi ngæåìi lênh tiãön phæång. Âáút næåïc traíi qua nhæîng nàm daìi maïu læía, tràng våïi anh bäü âäüi âaî væåüt lãn moüi taìn phaï huyí diãût cuía bom âaûn quán thuì. “ Vaì váöng tràng ,váöng tràng âáút næåïc Væåüt qua quáöng læía moüc lãn cao” ( Phaûm Tiãún Duáût ) Caïc tao nhán ngaìy xæa thæåìng “ âàng láu voüng nguyãût “, coìn anh bäü âäüi cuû Häö mäüt thåìi tráûn maûc âaî nhiãöu phen âæïng trãn âäöi cao, haình quá n væåüt nuïi cuîng say sæa ngàõm váöng tràng cao nguyãn. Tháût thuï vë khi âoüc nhæîng váöng thå tràng cuía Nguyãùn Duy vç noï âaî måí ra trong loìng nhiãöu ngæåìi mäüt træåìng liãn tæåíng :” häöi chiãún tranh åí ræìng - váöng tràng thaình tri kè” Khäø thå thæï hai nhæ mäüt låìi nhàõc nhåí cuía taïc giaí trong nhæîng nàm thaïng gian lao âaî qua cuía cuäüc âåìi ngæåìi lênh gàõn boï våïi thiãn nhiãn âáút næåïc bçnh dë, hiãön háûu. Caí nhæîng nàm tuäøi thå vaì quaíng âåìi chiãún âáúu gàõn boï våïi thiãn nhiãn våïi quaï khæï nghéa tçnh tháût häön nhiãn, tráön truûi: “ Tráön truûi våïi thiãn nhiãn häön nhiãn nhæ cáy coí” Váöng tràng laì biãøu tæåüng âeûp cuía nhæîng nàm thaïng áúy, âaî tråí thaình “ váöng tràng tri kyí”,”váöng tràng tçnh nghéa” ngåî nhæ khäng bao giåì coï thãø quãn. Mäüt yï thå lay âäüng âãún âaïy tám häön, nhæ mäüt sæû thæïc tènh læång tám âäúi våïi nhæîng keí vä tçnh : ” Ngåî khäng bao giåì quãn Caïi váöng tràng tçnh nghéa” Sæû thay âäøi cuía loìng ngæåìi tháût âaïng såü. Hoaìn caính âäøi thay,con ngæåìi dãù thay âäøi, coï luïc tråí nãn vä tçnh thaình keí “àn åí baûc”. Tæì åí ræìng, sau chiãún thàõng vãö thaình phäú, âæåüc træng diãûn vaì xaìi sang: ÅÍ buyn âinh, cao äúc, quen aïnh âiãûn, cæía gæång...Vaì “ Váöng tràng tri kyí”, “ Váöng tràng tçnh nghéa” âaî bë ngæåìi laîng quãn xem nhæ ngæåìi dæng. Caïch so saïnh tháúm thêa laìm chäüt daû nhiãöu ngæåìi : “Tæì häöi vãö thaình phäú quen aïnh âiãûn cæía gæång váöng tràng âi qua ngoî nhæ ngæåìi dæng qua âæåìng” Tràng âæåüc nhán hoaï, làûng leî âi qua , nhæ ngæåìi dæng qua âæåìng, chàóng coìn ai nhåï,chàóng coìn ai hay. Ngæåìi coï læång tám, læång tri måïi biãút saïm häúi. Biãút saïm häúi âãø tæû hoaìn thiãûn nhán caïch, tæû væån lãn, hæåïng tám häön vãö aïnh saïng vaì caïi cao caí. Khäng âao to buïa låïn, khäng âaûi ngän, maì traïi laûi gioüng tháöm thç nhæ troì chuyãûn, giaîi baìy tám sæû, nhaì thå âang troì chuyãûn våïi mçnh. Cháút træî tçnh cuía thå ca tråí nãn sáu làõng, chán thaình. Cuîng nhæ doìng säng coï thaïc ghãönh, coï quanh co, uäún khuïc. Cuäüc âåìi cuîng coï nhiãöu biãún âäüng ly kyì. Ghi laûi mäüt tçnh huäúng “ Cuäüc säúng thë thaình” cuía nhæîng con ngæåìi måïi åí ræìng vãö thaình phäú, nhaì thå chè sæí duûng 4 cáu thå 20 tæì. Caïc tæì “Thçnh lçnh”, “Väüi” , “ Âätü ngäüt” gåüi taí tçnh thaïi âáöy biãøu caím. Váön thå cuía Nguuyãùn Duy noïi våïi ta ráút nhiãöu: “ Thçnh lçnh âeìn âiãûn tàõt phoìng buyn âinh täúi om väüi báût tung cæía säø âäüt ngäüt váöng tràng troìn” Tràng xæa âaî âãún våïi ngæåìi, váùn “ troìn”, váùn “ âeûp”, váùn thuyí chung våïi moüi ngæåìi, moüi nhaì, våïi thi nhán våïi ngæåìi lênh.Ngæåìi ngàõm tràng räöi suy ngáùm báng khuáng: “ Ngæía màût lãn nhçn màût coï caïi gç ræng ræng nhæ laì âäöng laì bãø nhæ laì säng laì ræìng” Tám traûng ngæåìi cæûu binh âáöy aïy naïy, xoït xa:” Ngæía màût lãn nhçn màût”. Hai chæî “ màût” trong váön thå: màût tràng vaì màût ngæåìi cuìng :” Âäúi diãûn âaìm tám”. “Tràng” chàóng noïi, “tràng” chàóng traïch thãú maì ngæåìi caím tháúy “ coï caïi gç ræng ræng”. “ Ræng ræng” nghéa laì xuïc âäüng, næåïc màõt âang æïa ra, sàõp khoïc. Gioüt næåïc màõt laìm cho loìng ngæåìi thanh thaín laûi, trong saïng laûi. Caïi täút laình heï läü. Bao kyí niãûm âeûp mäüt âåìi ngæåìi uìa vãö, tám häön gàõn boï chan hoaì våïi thiãn nhiãn, våïi váöng tràng xæa, våïi âäöng, våïi bãø, våïi säng, våïi ræìng, våïi quã hæång âáút næåïc, våïi nhán dán. Cáúu truïc cáu thå song haình, våïi biãûn phaïp tu tæì so saïnh, våïi âiãûp tæì ” laì “ cho tháúy ngoìi buït cuía Nguyãùn Duy tháût taìi hoa... “ Nhæ laì âäöng laì bãø nhæ laì säng laì ræìng.” Âoaûn thå hay åí cháút thå bäüc baûch, chán thaình, åí tênh biãøu caím, tênh hçnh tæåüng vaì haìm suïc, ngän ngæî hçnh aính âi vaìo loìng ngæåìi,khàõc sáu âiãöu maì nhaì thå muäún tám sæû våi chuïng ta mäüt caïch nheû nhaìng maì tháúm thêa. Khäø thå cuäúi mang tênh haìm nghéa âäüc âaïo, âæa tåïi chiãöu sáu tæ tæåíng triãút lyï: “ Tràng cæï troìn vaình vaûnh kãø chi ngæåìi vä tçnh aïnh tràng im phàng phàõc âuí cho ta giáût mçnh” “Troìn vaình vaûnh” laì tràng ràòm, mäüt veí âeûp viãn maîn, “ im phàng phàõc” laì im nhæ tåì, khäng mäüt cæí âäüng nhoí. Váöng tràng cæï troìn âáöy vaì làûng leî ” kãø chi ngæåìi vä tçnh “ laì biãøu tæåüng cuía sæû bao dung âäü læåüng, cuía nghéa tçnh thuyí chung troün veûn trong saïng maì khäng hãö âoìi hoíi âãön âaïp. Âoï cuîng chênh laì pháøm cháút cao caí cuía nhán dán maì Nguyãùn Duy cuîng nhæ nhiãöu nhiãöu nhaì thå cuìng thåìi âaî phaït hiãûn vaì caím nháûn. Thaïi âäü bao dung vaì “ im phàng phàõc” áúy khiãún cho con ngæåìi “giáût mçnh”. Âoï laì caïi “ gáût mçnh “ tènh giáúc sau mäüt giáúc nguí trong sæû âuí âáöy. Cuîng ráút may, con ngæåìi biãút “ giáût mçnh” àn nàn sau mäüt thoaïng vä tçnh laîng quãn. Låìi nhàõc nhåí cuía quaï khæï nghéa tçnh laì åí âáy. “ Aïnh tràng” laì mäüt baìi thå hay. Thãø thå 5 chæî âæåüc âæåüc váûn dæûng saïng taûo, taìi hoa. Sæû phong phuï váön âiãûu, ngän ngæî trong saïng, gioüng thå tám tçnh væìa hæåïng näüi, væìa hæåïng ngoaûi. Nhaì thå tám sæû våïi ngæåìi âoüc nhæîng sáu kên nháút nåi loìng mçnh. Cháút triãút lyï thám tráöm âæåüc diãùn taí qua hçnh tæåüng “ aïnh tràng” âaî taûo nãn giaï trë tæ tæåíng vaì nghãû thuáût sáu sàõc cuía baìi thå. Mäùi phuït giáy träi qua, cuäüc säúng tråí thaình hoaìi niãûm vaì trãn haình trçnh cuäüc säúng cuía mäùi con ngæåìi thåìi hiãûn âaûi våïi biãút bao lo toan, biãút bao caïm däù, chuïng ta cuîng coï thãø dãù daîng laîng quãn quaï khæï, nguäön cäüi. Nhaì thå Chæî Vàn Long cuîng tæìng coï nhæîng cáu thå aïm aính bao ngæåìi : “ Coï caí cuäüc âåìi räöi bäùng nhåï Nhæîng âoaûn âæåìng xa làõc tuäøi thå âi Baìn chán nhoí bàng qua âäöng qua ruäüng Tiãúng träúng træåìng giuûc giaî nhæîng muìa thi” (Tiãúng träúng træåìng) Phaíi chàng Nguyãùn Duy vaì Chæî Vàn Long âãöu muäún nhàõc nhåí chuïng ta khäng nãn säúng vä tçnh, phaíi thuyí chung troün veûn, phaíi nghéa tçnh son sàõt våïi baûn beì, âäöng âäüi, nhán dán. Coï nhæ thãú thç nhæîng ngaìy säúng tiãúp cuía theo chuïng ta måïi tháût sæû coï yï nghéa.