Giáo án Hóa học 12 cơ bản - Chương 3: Amin - Amino axit - Protein - Nguyễn Ngọc Rãnh

u : HS quan s¸t GV biÓu diÔn thÝ nghiÖm : nhá vµi giät HNO3 ®Æc vµo èng nghiÖm ®ùng dung dÞch lßng tr¾ng trøng (anbumin). Nªu hiÖn t­îng x¶y ra trong thÝ nghiÖm trªn. HS nghiªn cøu SGK cho biÕt nguyªn HS quan s¸t GV biÓu diÔn thÝ nghiÖm khi cho vµo èng nghiÖm lÇn l­ît : 4 ml dung dÞch lßng tr¾ng trøng. 1 ml dung dÞch NaOH 30%. 1 giät CuSO4 2%. - Nªu hiÖn t­îng x¶y ra trong thÝ nghiÖm trªn. HS nghiªn cøu SGK cho biÕt nguyªn nh©n. Ho¹t ®éng 5 GV yªu cÇu HS tù nghiªn cøu SGK vµ cho biÕt : Vai trß cña protein ®èi víi ®êi sèng. §Þnh nghÜa vÒ enzim. C¸c ®Æc ®iÓm cña enzim. GV yªu cÇu : HS nghiªn cøu SGK cho biÕt c¸c ®Æc ®iÓm chÝnh cña axit nucleic. HS cho biÕt sù kh¸c nhau gi÷a ph©n tö ADN vµ ARN khi nghiªn cøu SGK. I.Peptit 1.Kh¸i niÖm Peptit lµ lo¹i hîp chÊt chøa tõ 2 ®Õn 50 gèc α–amino axit liªn kÕt víi nhau bëi c¸c liªn kÕt peptit. Liªn kÕt peptit : lµ liªn kÕt –CO –NH– gi÷a hai ®¬n vÞ α–amino axit. Nhãm peptit –CO –NH– gi÷a hai ®¬n vÞ α–amino axit. VÝ dô: H2N-CH2-CO-NH-CH-COOH ; NH2-CH-CO-NH- CH2 -COOH | | CH3 CH3' Amino axit ®Çu Amino axit ®u«i (§Çu N) (§u«i C) Tuú theo sè l­îng ®¬n vÞ aminoaxit chia ra : ®ipeptit, tripeptit vµ polipeptit. Khi sè ph©n tö aminoaxit t¹o ra peptit t¨ng lªn n lÇn th× sè l­îng ®ång ph©n t¨ng nhanh theo giai thõa cña n (n!). Tªn cña c¸c peptit ®­îc gäi b»ng c¸ch ghÐp tªn c¸c gèc axyl, b¾t ®Çu tõ aminoaxit ®Çu cßn tªn cña aminoaxit ®u«i C ®­îc gi÷ nguyªn vÑn. VÝ dô: H2N-CH2-CO-NH-CH-CO-NH-CH-COOH | | CH3 CH2-CH(CH3)2 Glyxylalanylleuxin hay Gly-Ala-Leu b. TÝnh chÊt ho¸ häc cña protein b.1. Ph¶n øng thuû ph©n - Peptit cã thÓ bÞ thuû ph©n hoµn toµn thµnh c¸c α–amino axit nhê xóc t¸c axit hoÆc baz¬: NH2-CH-CO-NH-CH-CO-NH-CH-CO- … | | | R1 R2 R3 -NH - CH-COOH + (n+1)H2O Rn NH2 - CH-COOH + R1 + NH2-CH-COOH + NH2-CH-COOH + ... | | R2 R3 + NH2 - CH-COOH Rn - Peptit cã thÓ bÞ thuû ph©n kh«ng hoµn toµn thµnh c¸c peptit ngan hon nhê xóc t¸c axit hoÆc baz¬ vµ ®Æc biÖt nhê c¸c men enzim cã t¸c dông xóc t¸c ®Æc hiÖu vµo mét liªn kÕt peptit nhÊt ®Þnh nµo ®ã. b.2. Ph¶n øng mµu biure Peptit t¸c dông víi Cu(OH)2 t¹o hîp chÊt mµu tÝm ®Æc tr­ng. II. Protein 1.Kh¸i niÖm Protein lµ nh÷ng polipeptit, ph©n tö cã khèi l­îng tõ vµi chôc ngµn ®Õn vµi chôc triÖu (®vC), lµ nÒn t¶ng vÒ cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña mäi sù sèng. Protein ®­îc chia lµm 2 lo¹i : protein ®¬n gi¶n vµ protein phøc t¹p. 2. CÊu t¹o ph©n tö protein (SGK) 3. TÝnh chÊt cña protein a.TÝnh chÊt vËt lÝ D¹ng tån t¹i: protein tån t¹i ë 2 d¹ng chÝnh lµ d¹ng sîi vµ d¹ng h×nh cÇu. TÝnh tan cña protein kh¸c nhau: protein h×nh sîi kh«ng tan trong n­íc, protein h×nh cÇu tan trong n­íc. Sù ®«ng tô : khi ®un nãng, hoÆc cho axit, baz¬, mét sè muèi vµo dung dÞch protein, protein sÏ ®«ng tô l¹i, t¸ch ra khái dung dÞch. b. TÝnh chÊt ho¸ häc b.1. Ph¶n øng thuû ph©n Trong m«i tr­êng axit hoÆc baz¬, protein bÞ thuû ph©n thµnh c¸c aminoaxit. …-NH-CH-CO-NH-CH-CO-NH-CH-CO-... | | | R1 R2 R3 + nH2O NH2 - CH-COOH + R1 + NH2-CH-COOH + NH2-CH-COOH + ... | | R2 R3 b.2. Ph¶n øng mµu biure Khi t¸c dông víi axit nitric, protein t¹o ra kÕt tña mµu vµng. Khi t¸c dông víi Cu(OH)2, protein t¹o mµu tÝm ®Æc tr­ng. 4. Vai trß cña protein ®èi víi ®êi sèng ( SGK) III. Kh¸i niÖm vÒ enzim vµ axit nucleic (HS tù ®äc SGK) 5. Toång keát vaø höôùng daãn hoïc taäp : 5.1. Toång keát GV yêu cầu Hs: + Viết cấu tạo các tripeptit mà phân tử chứa cả 3 gốc amino axit: Gly, Ala, Val. Đáp án: Gồm các tripeptit Ala-Gly-Val; Ala-Val-Gly; Gly-Ala-Val; Gly-Val-Ala, ... + Viết phương trình hóa học của phản ứng thủy phân các peptit, protein. (Phương trình như SGK) 5.2. Höôùng daãn hoïc sinh töï hoïc ôû nhaø -OÂn taäp toaøn boä chöông 3 theo maãu Amin Aminoaxit Protein CÊu t¹o (c¸c nhãm chøc ®Æc tr­ng) TÝnh chÊt hãa häc - Chuẩn bị bài tập chương 3: amin, amino axit, protein. 6. PHUÏ LUÏC 7. RUÙT KINH NGHIEÄM - Nội dung: ……………………………………………………………………………………….. - Phương pháp: ………………………………………………………………………………………… - Đồ dung dạy học: …………………………………………………………………………………… - Học sinh: ………………………………………………………………………………………… ***************************** Ngaøy soaïn : 09/10/2013 Ngaøy dạy : 10/10/2013 Tuaàn : 9. Tiết: 18 Baøi 12 : 1. MUÏC TIEÂU : 1.1. Kieán thöùc: N¾m ®­îc tæng qu¸t vÒ cÊu t¹o vµ tÝnh chÊt ho¸ häc c¬ b¶n cña amin, aminoaxit, protein. 1.2. Kó naêng: - LËp b¶ng tæng kÕt vÒ c¸c hîp chÊt trong ch­¬ng 3. - ViÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc d­íi d¹ng tæng qu¸t cho c¸c hîp chÊt amin, aminoaxit, protein. - Gi¶i c¸c bµi tËp vÒ phÇn amin, aminoaxit, protein. 1.3.Thái độ Giáo dục HS có ý thức tự giác, tích cực học tập bộ môn. 2. NOÄI DUNG HOÏC TAÄP - Đặc điểm cấu tạo phân tử của amin, amino axit, peptit và protein - Tính chất hóa học của amin, amino axit, peptit và protein 3. CHUAÅN BÒ 3.1. Giaùo vieân : - Sau khi kÕt thóc bµi 9, GV yªu cÇu HS «n tËp toµn bé ch­¬ng vµ lµm b¶ng tæng kÕt theo mÉu Amin Aminoaxit Protein CÊu t¹o (c¸c nhãm chøc ®Æc tr­ng) TÝnh chÊt hãa häc - ChuÈn bÞ thªm 1 sè bµi tËp ®Ó cñng cè kiÕn thøc trong ch­¬ng . 3.2. Hoïc sinh : Chuaån bò nhö ñaõ daën ôû tieát tröôùc vaø baøi taäp chöông 3. 4. TOÅ CHÖÙC CAÙC HOAÏT ÑOÄNG DAÏY HOÏC 4.1. OÅn ñònh toå chöùc 4.2. Kieåm tra mieängõ: Kieåm tra trong luùc oân taäp 4.3. Tieán trình baøi daïy: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI HỌC Ho¹t ®éng 1 * GV yªu cÇu: HS ®iÒn vµo b¶ng nh­ ë phÇn chuÈn bÞ. * HS cho biÕt CTCT chung cña amin, aminoaxit, protein ®iÒn vµo b¶ng. Ho¹t ®éng 2 Gv cho HS lµm bµi tËp 3/SGK/58 HS tr¶ lêi GV yªu cÇu HS cho biÕt tÝnh chÊt ho¸ häc cña amin, aminoaxit, protein ®iÒn vµo b¶ng vµ viÕt ptp­ d¹ng tæng qu¸t. GV gäi HS lªn b¶ng viÕt ®ång thêi 3 chÊt. HS so s¸nh tÝnh chÊt ho¸ häc cña amin vµ aminoaxit. GV yªu cÇu HS cho biÕt nguyªn nh©n g©y ra c¸c ph¶n øng ho¸ häc cña c¸c hîp chÊt amin, aminoaxit, protein. HS tr¶ lêi. GV gäi HS nhËn xÐt. Gv yªu cÇu HS cho biÕt nh÷ng tÝnh chÊt gièng nhau gi÷a anilin vµ protein. Nguyªn nh©n cña sù gièng nhau cña tÝnh chÊt ho¸ häc ®ã. HS tr¶ lêi. Gv gäi HS nhËn xÐt. Gv nhËn xÐt, bæ sung hoµn chØnh Ho¹t ®éng 3 HS lµm BT 4, 5a (sgk) GV gäi 2 HS lªn b¶ng ch÷a bµi. Gäi HS nhËn xÐt. Gv nhËn xÐt, s÷a sai. Gv cho Hs vÒ lµm tiÕp c©u 5b/SGK I. Nh÷ng kiÕn thøc cÇn nhí 1. CÊu t¹o - Amin: -NH2 R-NH2 - Aminoaxit: -NH2 vµ -COOH. (H2N)a-R-(COOH)b - Protein: -NH-CO- .....-NH-CH-CO-NH-CH-CO-... | | R1 R2 2. TÝnh chÊt ho¸ häc a. Amin: TÝnh chÊt cña nhãm -NH2 - TÝnh baz¬: * Phaûn öùng vôùi H2O : CH3NH2 + H2O ® [CH3NH3 ] + + OH- * Phaûn öùng vôùi axit : CH3NH2 + HCl ® [CH3NH3]+Cl- Metylamin Metylaminclorua C6H5NH2 + HCl ® [C6H5NH3] + Cl- Anilin phenylamoni clorua b. Aminoaxit Cã tÝnh chÊt cña nhãm -NH2 vµ nhãm –COOH HCOO-CH2NH2 + HCl → HOOC-CH2-NH3+Cl- R-CH-COOH+ NaOH® R-CH-COONa + H2O | | NH2 NH2 R-CH-COOH+ R'OH R-CH-COOR' + H2O | | NH2 NH2 Aminoaxit cã ph¶n øng chung cña 2 nhãm -COOH vµ -NH2. - T¹o muèi néi (ion l­ìng cùc). - Ph¶n øng trïng ng­ng: c. Protein cã ph¶n øng cña nhãm peptit -CO-NH- - Ph¶n øng thuû ph©n: .....-NH-CH-CO-NH-CH-CO-NH-CH-CO-....+ nH2O | | | R1 R2 R3 ...+NH2-CH-COOH + NH2-CH-COOH | | R1 R2 NH2-CH-COOH + ..... | R3 - Ph¶n øng mµu víiCu(OH)2 cho s¶n phÈm mµu tÝm Ph¶n øng víi HNO3 cho s¶n phÈm mµu vµng. d. Anilin vµ protein cã ph¶n øng thÕ dÔ dµng ë vßng benzen II. bµi tËp Bµi 4. H­íng dÉn: a. LÊn l­ît dïng c¸c thuèc thö: Qu× t×m; dd HCl ®un nhÑ (HS tù viÕt ptp­) b. LÇn l­ît dïng c¸c thuèc thö: dd AgNO3 ; dd Br2; Cu(OH)2 (HS tù viÕt ptp­) Bµi 5a. nHCl= 0,08.0,125=0,01mol nA = nHCl ® A cã 1 nhãm –NH2; nA = nNaOH ® A cã 1 nhãm –COOH A lµ R(NH2)(COOH) HCOO-R-NH2 + HCl → HOOC-R-NH3+Cl- 0,01 0,01 (R+97,5)0,01=1,815 ® R= 84 (C6H12) CTPT cña A: C7H15O2N CTCT cña A: CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH-COOH NH2 Amin Aminoaxit Protein CÊu t¹o (c¸c nhãm chøc ®Æc tr­ng) -NH2 R-NH2 -NH2 vµ -COOH (NH2)aR(COOH)b -NH-CO- ..-NH-CH-CO-NH-CH-CO-... | | R1 R2 TÝnh chÊt hãa häc 5. Toång keát vaø höôùng daãn hoïc taäp : 5.1. Toång keát - Gv hÖ thèng l¹i néi dung kiÕn thøc qua b¶ng tæng kÕt. - Bµi tËp: 1/ Hợp chất X là một - aminoaxit. Cho 0,01 mol X tác dụng với 80ml dung dịch HCl 0,125M. Sau đó đem cô cạn đã thu được 1,835g muới. Phân tử khối của X bằng: A. 145 B. 149 C. 147 D. 189 2/ §èt ch¸y hoµn toµn m gam mét amin m¹ch hë ®¬n chøc, sau ph¶n øng thu ®uîc 5,376 lÝt CO2; 1,344 lÝt N2 vµ 7,56 gam H2O (c¸c thÓ tÝch khÝ ®o ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn). Amin trªn cã c«ng thøc ph©n tö lµ : A. C2H5N. B. C3H7N. C. CH5N. D. C2H7N. §¸p ¸n: 1/ C 2/ D 5.2. Höôùng daãn hoïc sinh töï hoïc ôû nhaø - Lµm c¸c BT cña ch­¬ng 3 trong tµi liÖu photo - ChuÈn bÞ bµi: §¹i c­¬ng vÒ polime 6. PHUÏ LUÏC 7. RUÙT KINH NGHIEÄM - Nội dung: ……………………………………………………………………………………….. - Phương pháp: ………………………………………………………………………………………… - Đồ dung dạy học: …………………………………………………………………………………… - Học sinh: ………………………………………………………………………………………… ***************************** III. Kh¸i niÖm vÒ enzim vµ axit nucleic 1. Enzim - Enzim lµ nh÷ng chÊt, hÇu hÕt cã b¶n chÊt protein, cã kh¶ n¨ng xóc t¸c cho c¸c qu¸ tr×nh ho¸ häc, ®Æc biÖt trong c¬ thÓ sinh vËt. Xóc t¸c enzim cã 2 ®Æc ®iÓm : Cã tÝnh ®Æc hiÖu cao, mçi enzim chØ xóc t¸c cho mét sù chuyÓn ho¸ nhÊt ®Þnh. Tèc ®é ph¶n øng nhê xóc t¸c enzim rÊt lín, gÊp 109 ® 1011 tèc ®é nhê xóc t¸c ho¸ häc. 2. Axit nucleic (AN) Axit nucleic lµ polieste cña axit photphoric vµ pentoz¬ (monosaccarit cã 5 C), mçi pentoz¬ l¹i cã mét nhãm thÕ lµ baz¬ nit¬. NÕu pentoz¬ lµ riboz¬ t¹o axit ARN. NÕu pentoz¬ lµ ®eoxi-riboz¬ t¹o axit AND. Khèi l­îng ADN tõ 4 - 8 triÖu ®¬n vÞ C, th­êng tån t¹i xo¾n kÐp. - Khèi l­îng ph©n tö ARN nhá h¬n AND, th­êng tån t¹i ë d¹ng xo¾n ®¬n. R-NH2 + H+ ® - T¸c dông víi HNO2 R-NH2 + HNO2® ROH + N2 + H2O Riªng amin th¬m ArNH2 + HNO2 + HCl C6H5NH2 + HNO2 + HCl + 2H2O - T¸c dông víi -CH3X R-NH2 + CH3X® R-NH-CH3 + HX