Giáo án Giáo dục công dân Lớp 12 - Bài 1: Pháp luật và đời sống - Năm học 2011-2012

uaän tình huoáng : Anh X laø nhaân vieân cuûa Coâng ti H. Thaùng tröôùc, anh xin nghæ pheùp vaøo mieàn Nam ñeå thaêm ngöôøi em ruoät ñang bò oám. Do truïc traëc veà veù taøu neân anh khoâng theå trôû ra mieàn Baéc vaø ñeán cô quan laøm vieäc ngay sau khi heát pheùp ñöôïc. Anh X ñaõ goïi ñieän thoaïi ñeán Coâng ti neâu roõ lí do vaø xin ñöôïc nghæ theâm 3 ngaøy. Sau ñoù, Giaùm ñoác Coâng ti H ñaõ ra quyeát ñònh sa thaûi anh X vôùi lí do : Töï yù nghæ laøm vieäc ôû Coâng ti. Anh X ñaõ khieáu naïi Quyeát ñònh cuûa Giaùm ñoác vì cho raèng, caên cöù vaøo Ñieàu 85 Boä luaät Lao ñoäng (söûa ñoåi, boå sung naêm 2006), Quyeát ñònh sa thaûi anh laø khoâng ñuùng phaùp luaät. Caâu hoûi : Qua tình huoáng treân, theo em, phaùp luaät coù vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi coâng daân ? Taïi sao anh X laïi caên cöù vaøo Ñieàu 85 Boä luaät Lao ñoäng ñeå khieáu naïi Quyeát ñònh cuûa Giaùm ñoác Coâng ti H ? Neáu khoâng döïa vaøo quy ñònh taïi Ñieàu 85 Boä luaät Lao ñoäng, anh X coù theå baûo veä ñöôïc quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình khoâng ? Nhö vaäy, phaùp luaät khoâng nhöõng quy ñònh quyeàn cuûa coâng daân trong cuoäc soáng maø coøn quy ñònh roõ caùch thöùc ñeå coâng daân thöïc hieän caùc quyeàn ñoù cuõng nhö trình töï, thuû tuïc phaùp lí ñeå coâng daân baûo veä caùc quyeàn, lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình bò xaâm phaïm. GV keát luaän: GV nhaán maïnh vai troø cuûa phaùp luaät trong ñôøi soáng xaõ hoäi: Laø phöông tieän ñeå Nhaø nöôùc quaûn lí xaõ hoäi; Laø phöông tieän ñeå coâng daân thöïc hieän vaø baûo veä quyeàn, lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình. 1. Khaùi nieäm phaùp luaät: a) Phaùp luaät laø gì ? Phaùp luaät laø heä thoáng caùc quy taéc xöû söï chung do nhaø nöôùc ban haønh vaø ñöôïc baûo ñaûm thöïc hieän baèng quyeàn löïc nhaø nöôùc. b) Caùc ñaëc tröng cuûa phaùp luaät: ­ Tính quy phaïm phoå bieán : Phaùp luaät ñöôïc aùp duïng nhieàu laàn, ôû nhieàu nôi, ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, trong moïi lónh vöïc ñôøi soáng xaõ hoäi. ­ Tính quyeàn löïc , baét buoäc chung: Phaùp luaät ñöôïc ñaûm baûo thöïc hieän baèng söùc maïnh quyeàn löïc nhaø nöôùc, baét buoäc ñoái vôùi taát caû moïi ñoái töôïng trong xaõ hoäi. ­ Tính chaët cheõ veà hình thöùc: caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät do cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn ban haønh. Noäi dung cuûa vaên baûn do cô quan caáp döôùi ban haønh (coù hieäu löïc phaùp lí thaáp hôn) khoâng ñöôïc traùi vôùi noäi dung cuûa vaên baûn do cô quan caáp treân ban haønh (coù hieäu löïc phaùp lí cao hôn). Noäi dung cuûa taát caû caùc vaên baûn ñeàu phaûi phuø hôïp khoâng ñöôïc traùi Hieán phaùp. 2. Baûn chaát cuûa phaùp luaät a) Baûn chaát giai caáp cuûa phaùp luaät Caùc quy phaïm phaùp luaät do nhaø nöôùc ban haønh phuø hôïp vôùi yù chí cuûa giai caáp caàm quyeàn maø nhaø nöôùc ñaïi dieän . b) Baûn chaát xaõ hoäi cuûa phaùp luaät: ­ Caùc quy phaïm phaùp luaät baét nguoàn töø thöïc tieãn ñôøi soáng xaõ hoäi. ­ Caùc quy phaïm phaùp luaät ñöôïc thöïc hieän trong thöïc tieãn ñôøi soáng xaõ hoäi vì söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. 3. Moái quan heä giöõa phaùp luaät vôùi kinh teá, chính trò, ñaïo ñöùc: a) Quan heä giöõa phaùp luaät vôùi kinh teá: ­ Caùc quan heä kinh teá quyeát ñònh noäi dung cuûa phaùp luaät, söï thay ñoåi caùc quan heä kinh teá sôùm hay muoän cuõng seõ daãn ñeán söï thay ñoåi noäi dung cuûa phaùp luaät. ­ Phaùp luaät laïi taùc ñoäng ngöôïc trôû laïi ñoái vôùi kinh teá, coù theå theo höôùng tích cöïc hoaëc tieâu cöïc. b) Quan heä giöõa phaùp luaät vôùi chính trò: ­ Ñöôøng loái chính trò cuûa ñaûng caàm quyeàn chæ ñaïo vieäc xaây döïng vaø thöïc hieän phaùp luaät . Thoâng qua phaùp luaät , yù chí cuûa giai caáp caàm quyeàn trôû thaønh yù chí cuûa nhaø nöôùc . ­ Ñoàng thôøi , phaùp luaät coøn theå hieän ôû möùc ñoä nhaát ñònh ñöôøng loái chính trò cuûa giai caáp vaø caùc taàng lôùp khaùc trong xaõ hoäi . b) Quan heä giöõa phaùp luaät vôùi ñaïo ñöùc: ­ Nhaø nöôùc luoân coá gaéng chuyeån nhöõng quy phaïm ñaïo ñöùc coù tính phoå bieán , phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån vaø tieán boä xaõ hoäi thaønh caùc quy phaïm phaùp luaät. ­ Khi aáy, caùc giaù trò ñaïo ñöùc khoâng chæ ñöôïc tuaân thuû baèng nieàm tin , löông taâm cuûa caù nhaân hay do söùc eùp cuûa dö luaän xaõ hoäi maø coøn ñöôïc nhaø nöôùc baûo ñaûm thöïc hieän baèng söùc maïnh quyeàn löïc nhaø nöôùc . 4. Vai troø cuûa phaùp luaät trong ñôøi soàng xaõ hoäi a) Phaùp luaät laø phöông tieän ñeå nhaø nöôùc quaûn lí xaõ hoäi ­ Taát caû caùc nhaø nöôùc ñeàu quaûn lí xaõ hoäi chuû yeáu baèng phaùp luaät beân caïnh nhöõng phöông tieän khaùc nhö chính saùch, keá hoaïch, giaùo duïc tö töôûng, ñaïo ñöùc,Nhôø coù phaùp luaät, nhaø nöôùc phaùt huy ñöôïc quyeàn löïc cuûa mình vaø kieåm tra, kieåm soaùt ñöôïc caùc hoaït ñoäng cuûa moïi caù nhaân, toå chöùc, cô quan trong phaïm vi laõnh thoå cuûa mình . ­ Quaûn lí baèng phaùp luaät laø phöông phaùp quaûn lí daân chuû vaø hieäu quaû nhaát , vì: + Phaùp luaät laø khuoân maãu coù tính phoå bieán vaø baét buoäc chung , phuø hôïp vôùi lôïi ích chung cuûa caùc giai caáp vaø taàng lôùp xaõ hoäi khaùc nhau , taïo ñöôïc söï ñoàng thuaän trong xaõ hoäi ñoái vôùi vieäc thöïc hieän phaùp luaät. + Phaùp luaät ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi moät caùch thoáng nhaát trong toaøn quoác vaø ñöôïc baûo ñaûm baèng söùc maïnh cuûa quyeàn löïc nhaø nöôùc neân hieäu löïc thi haønh cao. ­ Quaûn lí xaõ hoäi baèng phaùp luaät nghóa laø nhaø nöôùc ban haønh phaùp luaät vaø toå chöùc thöïc hieän phaùp luaät treân quy moâ toaøn xaõ hoäi . b) Phaùp luaät laø phöông tieän ñeå coâng daân thöïc hieän vaø baûo veä quyeàn, lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình: ­ Hieán phaùp quy ñònh caùc quyeàn vaø nghóa vuï cô baûn cuûa coâng daân ; caùc luaät veà daân söï , hoân nhaân vaø gia ñình , thöông maïi , thueá, ñaát ñai , giaùo duïc ,cuï theå hoùa noäi dung, caùch thöùc thöïc hieän caùc quyeàn cuûa coâng daân trong töøng lónh vöïc cuï theå. Treân cô sôû aáy, coâng daân thöïc hieän quyeàn cuûa mình. ­ Caùc luaät veà haønh chính, hình söï, toá tuïng, quy ñònh thaåm quyeàn , noäi dung, hình thöùc, thuû tuïc giaûi quyeát caùc tranh chaáp, khieáu naïi vaø xöû lí caùc vi phaïm phaùp luaät. Nhôø theá, coâng daân seõ baûo veä ñöôïc caùc quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình. 3. Cuûng coá: ï Phaùp luaät laø gì? Taïi sao laïi caàn phaûi coù phaùp luaät ? ï Em haõy neâu caùc ñaëc tröng cuûa phaùp luaät . Theo em, noäi quy nhaø tröôøng , Ñieàu leä Ñoaøn thanh nieân Coäng saûn Hoà Chí Minh coù phaûi laø vaên baûn quy phaïm phaùp luaät khoâng? (Gôïi yù : Noäi quy nhaø tröôøng vaø Ñieàu leä Ñoaøn thanh nieân Coäng saûn Hoà Chí Minh khoâng phaûi vaên baûn quy phaïm phaùp luaät Noäi quy nhaø tröôøng do Ban Giaùm Hieäu ban haønh coù giaù trò baét buoäc phaûi thöïc hieän ñoái vôùi hoïc sinh, giaùo vieân thuoäc phaïm vi nhaø tröôøng nhöng khoâng phaûi vaên baûn quy phaïm phaùp luaät theo quy ñònh cuûa Luaät ban haønh vaên baûn quy phaïm phaùp luaät. Ñieàu leä Ñoaøn thanh nieân Coäng saûn HCM laø söï thoaû thuaän cam keát thi haønh cuûa nhöõng ngöôøi töï nguyeän gia nhaäp toå chöùc Ñoaøn , khoâng phaûi vaên baûn quy phaïm phaùp luaät mang tính quyeàn löïc nhaø nöôùc ) ï Haõy phaân tích baûn chaát giai caáp vaø baûn chaát xaõ hoäi cuûa phaùp luaät . ï Em haõy trình baøy nguoàn goác, noäi dung, hình thöùc theå hieän, phöông thöùc taùc ñoäng cuûa ñaïo ñöùc vaø phaùp luaät. Gôïi yù: Keû baûng vaø ñieàn noäi dung: Ñaïo ñöùc Phaùp luaät Nguoàn goác (hình thaønh töø ñaâu?) Hình thaønh töø ñôøi soáng Caùc quy taéc xöû söï trong ñôøi soáng xaõ hoâi, ñöôïc nhaø nöôùc ghi nhaän thaønh caùc quy phaïm phaùp luaät Noäi dung Caùc quan nieäm, chuaån möïc thuoäc ñôøi soáng tinh thaàn, tình caûm cuûa con ngöôøi (veà thieän, aùc, coâng baèng, danh döï, nhaân phaåm, nghóa vuï,) Caùc quy taéc xöû söï (vieäc ñöôïc laøm, vieäc phaûi laøm ,vieäc khoâng ñöôïc laøm) Hình thöùc theå hieän Trong nhaän thöùc, tình caûm cuûa con ngöôøi. Vaên baûn quy phaïm phaùp luaät Phöông thöùc taùc ñoäng Dö luaän xaõ hoäi Giaùo duïc, cöôõng cheá baèng quyeàn löïc nhaø nöôùc ï Em haõy söu taàm 3-5 caâu ca dao, tuïc ngöõ, chaâm ngoân veà ñaïo ñöùc ñaõ Nhaø nöôùc ghi nhaän thaønh noäi dung caùc quy phaïm phaùp luaät , qua ñoù phaân tích quan heä giöõa phaùp luaät vôùi ñaïo ñöùc . ( Gôïi yù: Moät quy taéc ñaïo ñöùc ñoàng thôøi laø moät quy phaïm phaùp luaät : Ca dao: “ Coâng cha nhö nuùi Thaùi Sôn Nghóa meï nhö nöôùc trong nguoàn chaûy ra Moät loøng thôø meï kính cha.....” Ñieàu 35, Luaät hoân nhaân vaø gia ñình naêm 2000 quy ñònh : “ Con coù boån phaän yeâu quyù , kính troïng , bieát ôn , hieáu thaûo vôùi cha meï , laéng nghe nhöõng lôøi khuyeân baûo ñuùng ñaén cuûa cha meï , giöõ gìn danh döï , truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa gia ñình . Con coù nghóa vuï vaø quyeàn chaêm soùc, nuoâi döôõng cha, meï ” ) ï Theá naøo la quaûn lí xaõ hoâi baèng phaùp luaät ? Muoán quaûn lí xaõ hoâi baèng phaùp luaät , Nhaø nöôùc phaûi laøm gì? ï Em vaø gia ñình ñaõ bao giôø coù nhöõng baát ñoàng, tranh chaáp vôùi haøng xoùm lieân quan ñeán quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa mình chöa? Neáu coù roài thì em vaø gia ñình ñaõ giaûi quyeát nhö theá naøo ? Taïi xaõ, phöôøng hay thò traán nôi em ôû coù Tuû saùch phaùp luaät khoâng? Theo em, Tuû saùch phaùp luaät coù yù nghóa gì ñoái vôùi nhaân daân trong xaõ? ï Choïn caâu traû lôøi ñuùng trong caùc caâu sau: Ngöôøi naøo tuy coù ñieàu kieän maø khoâng cöùu giuùp ngöôøi ñang ôû trong tình traïng nguy hieåm ñeán tính maïng, daãn ñeán haäu quaû ngöôøi ñoù cheát, thì: a) Vi phaïm quy taéc ñaïo ñöùc. b) Vi phaïm phaùp luaät hình söï. c) Vi phaïm phaùp luaät haønh chính. d) Bò xöû phaït vi phaïm haønh chính. e) Phaûi chòu traùch nhieäm hình söï. g) Phaûi chòu traùch nhieäm ñaïo ñöùc. h) Bò dö luaän xaõ hoäi leân aùn. 4. Daën doø: - Giaûi quyeát caùc caâu hoûi vaø baøi taäp trong SGK. - Söu taàm caùc tö lieäu coù lieân quan ñeán baøi (hình aûnh, baøi vieát,..) - Ñoïc tröôùc baøi 2. HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT VIEÄT NAM (Luaät Ban haønh vaên baûn quy phaïm phaùp luaät naêm 2008)