Giáo án dạy thêm Ngữ văn Lớp 9 (Chuẩn kiến thức)

®©y ®· diÔn t¶ cùc ®iÓm nçi buån cña «ng ®å . ý kiÕn cña em nh thÕ nµo ? H·y viÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n kho¶ng 20 -> 25 dßng nªu c¶m nhËn cña em vÒ ®o¹n v¨n trªn . “ ¤ng ®å vÉn ngåi ®Êy Qua ®­êng kh«ng ai hay L¸ vµng r¬i trªn giÊy Ngoµi trêi m­a bôi bay” 1. Néi dung : §o¹n th¬ cùc t¶ nçi buån cña «ng ®å . 2. Khai th¸c c¸i hay trong c¸ch t¹o c©u vµ x©y dùng h×nh ¶nh . + Khæ th¬ cã sù phèi hîp c¸c dßng th¬ cã nhiÒu thanh b»ng ( c©u thø hai vµ thø t­ ) , vÇn xen kÏ rÊt chØnh ( giÊy - ®Êy ; hay - bay ) . C©ó tróc nµy cã søc diÔn t¶ c¶m xóc buån th­¬ng kÐo dµi , ng©n vang trong lßng ng­êi ®äc vÒ «ng ®å giµ , mét con ngêi tµi hoa , xa kia tõng ®îc bao ng­êi biÕt ®Õn , ng­ìng mé . + X©y dùng h×nh ¶nh : - ¤ng ®å vÉn ngåi chç cò trªn hÌ phè nh­ng ©m thÇm , lÆng lÏ trong sù thê ¬ cña mäi ng­êi . -> Gîi t¶ h/¶ mét con ng­êi giµ nua , c« ®éc , l¹c lâng gi÷a phè ph­êng. - H×nh ¶nh l¸ vµng , m­a bôi . - > C¶nh t­îng thª l­¬ng , tiÒu tuþ . * §o¹n v¨n mÉu : Khæ th¬ ®· cùc t¶ nçi buån cña «ng ®å . Víi sù tinh tÕ trong c¸ch t¹o c©u vµ x©y dùng h×nh ¶nh, V§L ®· t¸i hiÖn ®­îc h×nh ¶nh mét con ng­êi giµ nua, c« ®¬n, l¹c lâng gi÷a phè ph­êng trong mét c¶nh t­îng thËt thª l­¬ng, tiÒu tuþ. VÉn nh÷ng c©u th¬ ngò ng«n kh«ng ®Ïo gät cÇu k× mµ th©m trÇm ë bÒ s©u cña nã . VÉn lµ giäng th¬ mang d¸ng dÊp kh¸ch quan t¶, kÓ mµ kh«ng dÊu næi ngËm ngïi . Khæ th¬ cã sù phèi hîp c¸c dßng th¬ cã nhiÒu thanh b»ng ( c©u thø hai vµ thø t­ ) , vÇn xen kÏ rÊt chØnh ( giÊy - ®Êy ; hay - bay ) . C©ó tróc nµy cã søc diÔn t¶ c¶m xóc buån th­¬ng kÐo dµi , ng©n vang trong lßng ng­êi ®äc vÒ «ng ®å giµ , mét con ngêi tµi hoa , xa kia tõng ®îc bao ng­êi biÕt ®Õn , ng­ìng mé lµ thÕ , th× nay “ ¤ng ®å vÉn ngåi ®Êy - Qua ®­êng kh«ng ai hay” , «ng tån t¹i mµ nh­ kh«ng tån t¹i. ¤ng vÉn ngåi bµy mùc tµu giÊy ®á trªn hÌ phè ®«ng ng­êi nh­ng d­êng nh­ lµ kh«ng ai biÕt , ch¼ng ai hay. ¤ng ngåi ®Êy chê ®îi, c« ®éc , l¹c lâng gi÷a phè ph­êng , gi÷a ®Êt trêi tµn t¹ , buån th­¬ng . Thay thÕ nh÷ng dßng ch÷ “ nh­ ph­îng móa , rång bay” trªn nÒn giÊy ®á , giê chØ cßn l¸ vµng , m­a bôi tµn óa , l¹nh lÏo . §Æc biÖt lµ h×nh t­îng “ m­a bôi bay” , “ m­a bôi bay” ®Ñp víi mïa xu©n ®ang vÒ víi ®Êt trêi , nh­ng d­êng nh­ l¹i chÝnh lµ m­a ®ang r¬i trong câi lßng «ng ®å , ®ang xo¸ nhoµ h/¶ «ng ®å. Tø th¬ thËt s©u s¾c , hµm sóc . T¸c gi¶ ®Æt c¸i c« ®éc gi÷a c¸i tÊp lËp , döng d­ng . Nh÷ng h×nh ¶nh ®èi lËp , song hµnh Êy cø ®an xen vµo nhau lµm cho nçi buån th­¬ng cµng dµn tr¶i , thÊm s©u h¬n vµo trong lßng ®éc gi¶ ®èi víi «ng ®å x­a . VÝ dô 2 : Më ®Çu bµi th¬ “ ¤ng ®å”, Vò §×nh Liªn viÕt : “ Mçi n¨m hoa ®µo në L¹i thÊy «ng ®å giµ Vµ kÕt thóc bµi th¬ , t¸c gi¶ viÕt : “ N¨m nay ®µo l¹i në Kh«ng thÊy «ng ®å x­a ” a.§ã lµ kiÓu bè côc g× ? b.NhËn xÐt vÒ vÞ trÝ cña tõ “l¹i” trong hai lÇn xuÊt hiÖn vµ ý nghÜa cña nã ? c.Mçi c¸ch gäi “ «ng ®å giµ” , “ «ng ®å x­a” cã ý nghÜa vµ gi¸ trÞ biÓu c¶m nh­ thÕ nµo ? Em h·y tr¶ lêi c¸c c©u hái a,b,c ë trªn trong mét ®o¹n v¨n diÔn dÞch cã dé dµi kho¶ng tõ 20 - 25 dßng . Gîi ý : a. §ã lµ kiÓu bè côc : §Çu cuèi t­¬ng øng chÆt chÏ lµm næi bËt chñ ®Ò bµi th¬ . b. NhËn xÐt vÒ vÞ trÝ cña tõ l¹i” trong hai lÇn xuÊt hiÖn vµ ý nghÜa cña nã : - Trong c©u th¬ më ®Çu ( L¹i thÊy «ng ®å giµ ) , tõ “ l¹i” g¾n víi sù xuÊt hÖn cña «ng ®å . - > Gîi t¶ ®­îc sù song hµnh gi÷a «ng ®å vµ ngµy tÕt . ¤ng ®å trë thµnh mét ®­êng nÐt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mïa xu©n , nh­ mét quy luËt tÊt yÕu : Cø hoa dµo në lµ «ng ®å xuÊt hiÖn nh­ «ng giµ N« - en tr­íc ®ªm trõ tÞch ë Ph­¬ng T©y , trong sù chê mong , chµo ®ãn , ng­ìng mé cña mäi ng­êi . - Cßn trong c©u th¬ kÕt thóc ( N¨m nay ®µo l¹i në ) , tõ “ l¹i” g¾n víi sù xuÊt hÖn cña cña hoa ®µo . - > Gîi t¶ ®­îc sù v¾ng mÆt ®ét ngét cña «ng ®å . §µo vÉn në theo quy luËt mçi khi tÕt ®Õn xu©n vÒ nh­ng h×nh ¶nh «ng ®å kh«ng cßn n¨m trong quy luËt Êy n÷a . ¤ng kh«ng nh÷ng v¾ng mÆt mµ ®Þa chØ còng kh«ng cßn , «ng ®· mÊt hót vµo c¸I mªnh m«ng , kh«ng m¶y may dÊu vÕt . - Trong hai c©u ( më ®Çu vµ kÕt thóc ) ®ã , cã sù lÆp l¹i cña hoa ®µo nh­ng kh«ng lÆp l¹i h×nh ¶nh «ng ®å . Nh­ vËy ch÷ “ l¹i” xuÊt hiÖn kh«ng chØ diÔn ®¹t ®­îc sù xuÊt hiÖn tÊt yÕu vµ v¾ng mÆt ®ét ngét cña «ng ®å . Nã cßn cho thÊy mét quy luËt tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ®i tõ cã ®Õn kh«ng . Tõ thêi hoµng kim , «ng ®å chØ cßn lµ c¸i di tÝch tåi tµn , ch×m vµo quªn l·ng . - Tø th¬ “ C¶nh cò ng­êi ®©u ” gîi c¶m xóc nuèi tiÕc xãt xa , day døt , c. Mçi c¸ch gäi “ «ng ®å giµ” , “ «ng ®å x­a” ®Òu cã ý nghÜa vµ gi¸ trÞ biÓu c¶m nhÊt ®Þnh : - ¤ng ®å giµ , c¸ch gäi kh«ng chØ tuæi t¸c mµ xen vµo ®ã lµ sù kÝnh träng , th©n mËt , gÇn gòi , trong thêi k× vµng son , rùc rì cña «ng ®å . - ¤ng ®å x­a , c¸ch gäi kh«ng chØ gîi ®­îc kho¶ng c¸ch vÒ thêi gian mµ cßn cho thÊy h×nh ¶nh «ng ®å ®· trë thµnh x­a cò ®ang ch×m dÇn vµo quªn l·ng theo thêi gian vµ trong long mäi ng­êi tr­íc sù biÕn thiªn cña thêi ®¹i . §o¹n v¨n diÔn dÞch dµi kho¶ng tõ 20 - 25 dßng . Cã thÓ sö dông c©u chñ ®Ò sau : “C¶nh tµn t¹ cña nho häc mét thêi mµ «ng ®å lµ nh©n chøng tiÒu tuþ cuèi cïng cña nã ®­îc V§L diÔn t¶ trong mét kÕt cÊu, mét ng«n ng÷ thËt ®éc ®¸o ë hai c©u th¬ më ®Çu vµ kÕt thóc bµi th¬ “ ¤ng ®å” . * §o¹n v¨n mÉu : C¶nh tµn t¹ cña nho häc mét thêi mµ «ng ®å lµ nnh©n chøng tiÒu tuþ cuèi cïng cña nã ®­îc V§L diÔn tat trong mét ng«n ng÷, mét kÕt cÊu thËt ®éc ®¸o ë hai c©u më ®Çu vµ kÕt thóc bµi th¬ “ ¤ng ®å”.§ã lµ kiÓu kÕtcÊu ®Çu cuèi t­¬ng øng chÆt chÏ lµm næi bËt chñ ®Ò bµi th¬ .Ch÷ l¹i ®­îc dïng thËt ®Æc s¾c vµ giµu ý nghÜa. Víi sù xuÊt hiÖn nhÑ nhµng , Êm ¸p ë ®Çu bt, trong c©u th¬ më ®Çu ( L¹i thÊy «ng ®å giµ ) , tõ “ l¹i” g¾n víi sù xuÊt hÖn cña «ng ®å , gîi t¶ ®­îc sù song hµnh gi÷a «ng ®å vµ ngµy tÕt . ¤ng ®å trë thµnh mét ®­êng nÐt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mïa xu©n , nh­ mét quy luËt tÊt yÕu : Cø hoa dµo në lµ «ng ®å xuÊt hiÖn nh­ «ng giµ N« - en tr­íc ®ªm trõ tÞch ë Ph­¬ng T©y , trong sù chê mong , chµo ®ãn , ng­ìng mé cña mäi ng­êi .Cßn trong c©u th¬ kÕt thóc ( N¨m nay ®µo l¹i në ) , vÉn chò l¹i Êy nh­ng xuÊt hiÖn thËt l¹h lÏo, nÆng nÒ, tõ “ l¹i” g¾n víi sù xuÊt hÖn cña cña hoa ®µo .Gîi t¶ ®­îc sù v¾ng mÆt ®ét ngét cña «ng ®å . §µo vÉn në theo quy luËt mçi khi tÕt ®Õn xu©n vÒ nh­ng h×nh ¶nh «ng ®å kh«ng cßn n¨m trong quy luËt Êy n÷a . “ ¤ng ®å giµ tµi hoa, gÇn gòi, ®Çy ng­ìng mé ®· trë thµnh «ng ®å x­a, trë thµnh con ng­êi x­a cò , xa c¸ch .¤ng kh«ng nh÷ng v¾ng mÆt mµ ®Þa chØ còng kh«ng cßn , «ng ®· mÊt hót vµo c¸i mªnh m«ng , kh«ng m¶y may dÊu vÕt . VÝ dô 3 : §o¹n v¨n diÔn dÞch : T×nh th­¬ng mÑ ®· khiÕn Hång trë nªn giµ dÆn. Dï cßn Ýt tuæi nhng Hång ®· biÕt th«ng c¶m víi mÑ, hiÓu mÑ kh«ng cã téi g× mµ chØ v× nî nÇn cïng tóng ph¶i ®i tha h¬ng cÇu thùc, v× thÕ mµ Hång còng trá nªn kh«n ngoan h¬n, biÕt c¶nh gi¸c tríc th¸i ®é cña ngêi c«. Em ®· cè giÊu ®i t×nh c¶m thùc, kh«ng chØ tõ chèi chuyÕn ®i Thanh Ho¸ mµ cßn hái v¨n ®Ó ngêi c« kh«ng thùc hiÖn ®îc ©m mu. Hång hiÓu nçi ®au khæ cña mÑ lµ do nh÷ng cæ tôc khong kiÕn g©y ra nªn h×nh dung nh÷ng cæ tôc ®ã lµ mÈu gç, côc ®¸ vµ em muèn chiÕn ®Êu xo¸ bá chóng ( nhai , nghiÕn cho k× n¸t vôn míi th«i ). Nh÷ng c¶m xóc , suy nghÜ Êy cã thÓ cã ®îc ë mét ®øa trÎ ng©y th¬ kh«ng ? IV. C¸c néi dung vËn dông tù luyÖn cña HS §Ò 1 : Cho c©u chñ ®Ò : “ C¸ch sèng cña B¸c gîi cho ta nhí ®Õn c¸ch sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt trong lÞch sö”. H·y viÕt ®o¹n v¨n(dµi kho¶ng tõ 15 - 17 dßng )tr×nh bµy theo lèi diÔn dÞch víi c©u C§ trªn . Gîi ý : §o¹n v¨n cÇn nªu râ : - Lèi sèng cña B¸c v« cïng gi¶n dÞ vµ thanh cao: + N¬i ë vµ lµm viÖc: ChØ vµi phßng nhá, lµ n¬i tiÕp kh¸ch, häp Bé ChÝnh trÞ (nhá bÐ, ®å ®¹c ®¬n s¬ méc m¹c). + Trang phôc gi¶n dÞ: QuÇn ¸o bµ ba n©u, ¸o trÊn thñ, dÐp lèp th« s¬. + ¡n uèng: ®¹m b¹c víi nh÷ng mãn ¨n d©n d·, b×nh dÞ. - C¸ch sèng gi¶n dÞ, ®¹m b¹c cña Chñ TÞch Hå ChÝ minh l¹i v« cïng thanh cao, sang träng: + §©y kh«ng ph¶i lµ lèi sèng kh¾c khæ cña nh÷ng con ng­êi tù vui trong c¶nh nghÌo khã. + §©y còng kh«ng ph¶i lµ c¸ch tù thÇn th¸nh ho¸, tù lµm cho kh¸c ®êi, h¬n ®êi. + §©y lµ mét c¸ch sèng cã v¨n ho¸ ®· trë thµnh mét quan niÖm thÈm mÜ: c¸i ®Ñp lµ sù gi¶n dÞ, tù nhiªn. Hå ChÝ Minh ®· tù nguyÖn chän lèi sèng v« cïng gi¶n dÞ. - Lèi sèng cña B¸c lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng nÐt cao ®Ñp cña nh÷ng nhµ v¨n ho¸ d©n téc, c¸ch sèng cña B¸c gîi ta nhí ®Õn c¸ch sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt trong lÞch sö nh­ NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm : “ Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸- Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao” .ë B¸c vµ hä ®Òu mang vÎ ®Ñp cña lèi sèng gi¶n dÞ thanh cao; víi Hå Chñ TÞch lèi sèng cña Ng­êi cßn lµ sù g¾n bã sÎ chia khã kh¨n gian khæ cïng nh©n d©n. * §o¹n v¨n mÉu : C¸ch sèng cña B¸c gîi cho ta nhí ®Õn c¸ch sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt trong lÞch sö. MÆc dï ë c­¬ng vÞ l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh­ng Chñ tÞch HCM cã mét lèi sèng v« cïng gi¶n dÞ : N¬i ë vµ lµm viÖc nhá bÐ, ®¬n s¬ méc m¹c : ChØ vµi phßng nhá, lµ n¬i tiÕp kh¸ch, häp Bé ChÝnh trÞ . Trang phôc hÕt søc gi¶n dÞ: QuÇn ¸o bµ ba n©u, ¸o trÊn thñ, dÐp lèp th« s¬. ¡n uèng ®¹m b¹c víi nh÷ng mãn ¨n d©n d·, b×nh dÞ. C¸ch sèng gi¶n dÞ, ®¹m b¹c cña Chñ TÞch Hå ChÝ minh l¹i v« cïng thanh cao, sang träng . Bëi v× ®ã kh«ng ph¶i lµ lèi sèng kh¾c khæ cña nh÷ng con ng­êi tù vui trong c¶nh nghÌo khã, còng kh«ng ph¶i lµ c¸ch tù thÇn th¸nh ho¸, tù lµm cho kh¸c ®êi, h¬n ®êi mµ ®ã lµ mét c¸ch sèng cã v¨n ho¸ ®· trë thµnh mét quan niÖm thÈm mÜ: c¸i ®Ñp lµ sù gi¶n dÞ, tù nhiªn. Lèi sèng cña B¸c lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng nÐt cao ®Ñp cña nh÷ng nhµ v¨n ho¸ d©n téc, c¸ch sèng Êy cña B¸c gîi ta nhí ®Õn c¸ch sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt trong lÞch sö nh­ NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm : “ Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸- Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao” .ë B¸c vµ hä ®Òu mang vÎ ®Ñp cña lèi sèng gi¶n dÞ mµ thanh cao, sang träng; víi Hå Chñ TÞch lèi sèng cña Ng­êi cßn lµ sù g¾n bã sÎ chia khã kh¨n gian khæ cïng nh©n d©n. *Củng cố: Cách viết đoạn văn? *Hướng dẫn về nhà: Học thuộc lí thuyết. Luyện viết đoạn văn theo các đề đã hướng dẫn. ******************************************