Đề tài Cách thức tổ chức một số hoạt động ngoài giờ lên lớp môn địa lí lớp 12 theo hướng phát triển các năng lực học sinh

bày báo cáo trước lớp hoặc trước nhóm. Viết báo cáo chuyên đề là dạng bài thực hành rất quan trọng trong chương trình môn Địa lí THPT, học sinh phải vận dụng nhiều kĩ năng để thực hiện; “Viết báo cáo chuyên đề là 86 TRẦN XUÂN TIẾP dạng bài thực hành địa lí đòi hỏi học sinh phải vận dụng tổng hợp nhiều kĩ năng khác nhau như: tìm tòi, khám phá, quan sát, phỏng vấn, thuyết trình, đối thoại...”[4. tr. 57]. Viết báo cáo chuyên đề NGLL môn Địa lí lớp 12 là hình thức rất hiệu quả để học sinh củng cố, mở rộng các kiến thức địa lí đã học trên lớp. Học sinh có điều kiện tự thu thập, xử lí các thông tin tư liệu liên quan đến các chủ đề kiến thức các em đã và đang học, sau đó viết và trình bày báo cáo theo các chủ đề nhất định. Viết báo cáo chuyên đề giúp học sinh có thể phát triển và rèn luyện cho học sinh một số năng lực cần thiết như: Năng lực tự học, tự nghiên cứu; năng lực giao tiếp; năng lực tư duy; năng lực CNTT&TT, năng lực tìm kiếm xử lí thông tin và năng lực tham gia các hoạt động thực tiễn… Tổ chức cho học sinh viết báo cáo chuyên đề NGLL môn Địa lí lớp 12 giáo viên có thể thực hiện theo các quy trình sau: Bước 1. Xác định mục tiêu và chủ đề báo cáo chuyên đề Mục tiêu của các bài báo cáo chuyên đề NGLL môn Địa lí lớp 12 được xác định trên cơ sở nội dung các kiến thức, kĩ năng địa lí của: các bài học, chủ đề kiến thức, chương, hay toàn bộ kiến thức một học kì... Các chủ đề báo cáo chuyên đề NGLL môn Địa lí lớp 12 giáo viên có thể hướng dẫn học sinh lựa chọn một số chủ đề như: Thành tựu nền kinh tế Việt Nam, vấn đề bảo vệ tài nguyên môi trường biển đảo Việt Nam, vấn đề khai thác và bảo vệ tài nguyên, các vấn đề chung như: vấn đề ô nhiễm môi trường, dân số, biến đổi khí hậu, thiên tai ở nước ta... [1]; các vấn đề tìm hiểu về thế mạnh phát triển kinh tế xã hội của các vùng; vấn đề Địa lí địa phương... Bước 2. Lập kế hoạch thực hiện báo cáo chuyên đề Tổ bộ môn địa lí lập kế hoạch thực hiện báo cáo chuyên đề chung cho tất cả các lớp học sinh khối 12, kế hoạch cần cụ thể một số nội dung như: Mục đích yêu cầu của báo cáo, cách thức trình bày, thời gian thực hiện … Bước 3: Tổ chức học sinh thực hiện báo cáo Giáo viên hướng dẫn học sinh xây dựng đề cương bài báo cáo; định hướng nguồn tài liệu cần thu thập, học sinh tiến hành thu thập thông tin từ các nguồn: Sách giáo khoa, tư liệu tham khảo địa lí Việt Nam, báo tạp chí, tư liệu địa lí địa phương, Átlát địa lí Việt Nam, các bài viết, nguồn thông tin từ trên mạng Internet… Giáo viên hướng dẫn học sinh cách xử lí, sắp xếp thông tin tư liệu trước khi tiến hành viết báo cáo; cách viết bài báo cáo (tên vấn đề, địa điểm, thời gian mục đích và nhiệm vụ cụ thể của hoạt động, trình bày mô tả kết quả đã thực hiện được). CÁCH THỨC TỔ CHỨC MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG NGOÀI GIỜ LÊN LỚP... 87 Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện Giáo viên bộ môn Địa lí chấm các bài viết và phần trình bày báo cáo của học sinh lớp mình đang dạy nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện; chọn những bài viết hay tham gia báo cáo chuyên đề cấp trường. Thành lập Ban giám khảo tổ chức cho học sinh báo cáo chuyên đề cấp trường vào các buổi sinh hoạt NGLL môn Địa lí lớp 12, chấm và phát giải cho học sinh. Chọn những bài báo cáo đạt giải dán trên bảng tin nhà trường làm tư liệu tham khảo cho học sinh. 4.4. Tổ chức dạy học NGLL môn Địa lí lớp 12 thông qua Website Hiện nay, sử dụng website để tổ chức các HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 là hình thức rất phù hợp; thông qua website, giáo viên có thể đa dạng hóa hình thức các HĐNGLL môn Địa lí. Thông qua Website học sinh có thể tự học, tự tìm tòi phát hiện kiến thức mới trong chương trình môn Địa lí lớp 12 đang học trên lớp. Website là một công cụ hỗ trợ giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học NGLL như: Giao bài tập, bài thực hành, nhiệm vụ về nhà, trao đổi thông tin giữa giáo viên và học sinh… Website có thể giúp học sinh học tập môn Địa lí NGLL ở mọi nơi, vào bất cứ thời gian nào, các kiến thức luôn được cập nhật, qua các phương tiện công nghệ thông tin (Máy tính, điện thoại… có kết nối Internet). Website dạy học là một công cụ quản lý quá trình thực hiện các HĐNGLL môn Địa lí: giáo viên có thể quản lý học sinh của mình thông qua tài khoản truy cập, học sinh báo cáo tiến độ thực hiện công việc, nộp kết quả thực hiện các HĐNGLL. Website dạy học tạo môi trường tương tác để học sinh hoạt động và thích nghi với máy tính và Internet. Để sử dụng hiệu quả website trong tổ chức các HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 giáo viên cần thực hiện một số công việc sau: - Xác định chủ đề hoạt động học tập: Các chủ đề HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 rất phong phú có thể giúp học sinh lựa chọn như: Mở rộng, củng cố kiến thức, ôn tập kiểm tra, giáo dục phòng tránh thiên tai, giáo dục dân số, giáo dục bảo vệ môi trường, giáo dục kĩ năng sống, tìm hiểu Địa lí địa phương… - Chuẩn bị phần nội dung Website và giao nhiệm vụ cho học sinh: Trên cơ sở các chủ đề đã xác định, giáo viên chuẩn bị phần nội dung đưa lên Website để hỗ trợ các hoạt động học tập cho học sinh. Các nhiệm vụ HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 rất đa dạng như: tìm hiểu về một chủ đề địa lí, các câu hỏi, bài tập, bài thực hành, xây dựng bộ sưu tập tranh ảnh, phim, tư liệu cho hoạt động câu lạc bộ địa lí, triển lãm địa lí… - Tổ chức các HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 dựa vào website: Dựa vào nội dung và chủ để HĐNGLL của từng bài học trên lớp để lựa chọn nội dung và cách thức tổ chức các HĐNGLL trên website. Giao nhiệm vụ NGLL cho học sinh thông qua các câu hỏi, bài tập, bài thực hành được đưa lên website. Hướng dẫn học sinh tự học, ôn tập các nội dung kiến thức địa lí lớp 12; trao đổi thông tin giữa giáo viên và học sinh. 88 TRẦN XUÂN TIẾP - Đánh giá kết quả hoạt động: Sử dụng website để đánh giá về mức độ hiểu và vận dụng các kiến thức môn Địa lí lớp 12 cho học sinh, thông qua hệ thống câu hỏi trắc nghiệm về kiến thức được để dưới dạng các bài kiểm tra. Học sinh chỉ việc đăng nhập và thực hiện bài kiểm tra đã xây dựng sẵn trên Website. 4.5. Phương thức đánh giá kết quả học tập trong các hoạt động ngoài giờ lên lớp môn Địa lí lớp 12 Đánh giá kết quả học tập của học sinh trong các HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 được dựa trên kết quả đầu ra của một quá trình HĐNGLL trong một khoảng thời gian nhất định. Nội dung đánh giá về các mặt như: kiến thức, kỹ năng, thái độ, hành vi của học sinh; kết hợp giữa đánh giá cá nhân và đánh giá tập thể. Có nhiều cách thức để đánh giá kết quả học tập của học sinh trong các HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 như: sử dụng các câu hỏi mở, phiếu hỏi, câu hỏi trắc nghiệm, phỏng vấn trực tiếp học sinh để đánh giá về mức độ hiểu và vận dụng các kiến thức môn Địa lí lớp 12. Đánh giá kết quả HĐNGLL qua các sản phẩm hoạt động của học sinh (bài thu hoạch bài báo cáo chuyên đề, các sản phẩm triển lãm, bộ sưu tập tranh ảnh, mẫu vật, bảng tin địa lí,...). Mặt khác, giáo viên cần quan sát các hoạt động của học sinh để đánh giá tinh thần thái độ và tinh thần trách nhiệm của cá nhân, của tập thể học sinh trong quá trình chuẩn bị và tham gia các HĐNGLL môn Địa lí. Học sinh tự đánh giá kết quả HĐNGLL của cá nhân thông qua bản tự đánh giá kết quả hoạt động của cá nhân. 5. KẾT LUẬN Tổ chức các HĐNGLL môn Địa lí là một bộ phận quan trọng của quá trình dạy học địa lí; giúp học sinh có điều kiện để mở rộng, nâng cao và bổ sung vốn kiến thức; rèn luyện các kĩ năng địa lí, là môi trường để hình thành và phát triển các năng lực cần thiết cho học sinh. Môn Địa lí lớp 12 là môn học có nhiều nội dung có thể tổ chức cho học sinh thực hiện các HĐNGLL; thông qua các kiến thức thực tiễn về Địa lí tự nhiên, kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương. Để đạt được hiệu quả trong quá trình tổ chức các HĐNGLL môn Địa lí lớp 12; cần nghiên cứu và đa dạng hóa các hình thức HĐNGLL, lựa chọn nội dung hình thức hoạt động phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh lớp 12 và điều kiện từng nhà trường; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của từng học sinh trong quá trình thực hiện các hoạt động. Hiện nay, việc đa dạng hóa các hình thức dạy học môn Địa lí là một yêu cầu cấp thiết; trong đó tổ chức các HĐNGLL môn Địa lí lớp 12 là những hoạt động dạy và học phù hợp với cách tiếp cận phát triển năng lực cho học sinh trong xu hướng phát triển nền Giáo dục của nước ta hiện nay. CÁCH THỨC TỔ CHỨC MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG NGOÀI GIỜ LÊN LỚP... 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007). Sách giáo khoa Địa lí lớp 12, NXB Giáo dục. [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2013). Thí điểm phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông, Tài liệu tập huấn dự án phát triển giáo viên THPT và TCCN, Hà Nội. [3] Nguyễn Đức Vũ (2007). Kĩ thuật dạy hoc Địa lí ở trường phổ thông, NXB Giáo dục, Hà Nội. [4] Nguyễn Đức Vũ - Phạm Thị Sen (2004). Đổi mới phương pháp dạy học địa lý ở trung học phổ thông, NXB Giáo dục, Hà Nội. Title: ORGANIZING EXTRACURRICULAR ACTIVITIES FOR 12th GRADE GEOGRAPHY TOWARDS DEVELOPMENT OF STUDENTS CAPACITY Abstract: Organizing extracurricular activities for grade 12th geography are continued teaching activities, additional support teaching activities in the classroom, helping students reinforce and supplement, enhance and expand the Vietnam geographical knowledge is learned in the classroom. Creating new a learning environment, students have the conditions to promote positive learning initiative in forming and developing the necessary capacity. This article focus on the study of how organizations some form of extracurricular activities subjects Geography grade 12th reasonable, appropriate, practical contribute to improving the effectiveness of teaching and learning geography in high schools. Keywords: Organizations; Extracurricular activities; Subjects Geography grade 12th; Ability students. ThS. TRẦN XUÂN TIẾP Trường THPT Võ Trường Toản, xã Xuân Tây, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai ĐT: 0986 262 537, Email: xuantiep1980@gmail.com