Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Tiết 50: Quần thể người

NHiÖt liÖt chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o vÒ dù giê th¨m líp KIEÅM TRA BAØI CUÕ: Theá naøo laø quaàn theå sinh vaät? Neâu ví duï. Quaàn theå sinh vaät coù nhöõng ñaëc tröng cô baûn naøo?ÑAÙP AÙN:- Quaàn theå sinh vaät laø taäp hôïp nhöõng caù theå cuøng loaøi, sinh soáng trong moät khoaûng khoâng gian nhaát ñònh, ôû moät thôøi ñieåm nhaát ñònh, coù khaû naêng sinh saûn taïo thaønh nhöõng theá heä môùi.Ví duï: Röøng baïch ñaøn, ñaøn chim eùn... Caùc ñaëc tröng: + Tæ leä giôùi tính. + Thaønh phaàn nhoùm tuoåi. + Maät ñoä quaàn theå.I. Sù kh¸c nhau gi÷a quÇn thÓ ng­êi víi c¸c quÇn thÓ sinh vËt kh¸cQUAÀN THEÅ NGÖÔØITiÕt 50H«n nh©nGiao th«ngPh¸p luËtGi¸o dôcV¨n hãaV¨n nghÖLao ®éngTrång trätLøa tuæi Giíi tÝnhKinh tÕCh¨n nu«iÑaëc ñieåmQuaàn theå ngöôøiQuaàn theå sinh vaät Giôùi tínhLöùa tuoåiMaät ñoäSinh saûnTöû vongPhaùp luaätKinh teáHoân nhaânGiaùo duïcVaên hoaùCóCóCóCóCó CóCóCóCóCóCóCóCóCóKhôngKhôngKhôngKhôngKhông Trong những đặc điểm dưới đây ( bảng 48.1), những đặc điểm nào có ở quần thể người, ở quần thể sinh vật khác ?Cóë quÇn thÓ sinh vËt hay cã con ®Çu ®µn vµ ho¹t ®éng cña bÇy ®µn lµ theo con ®Çu ®µn. VËy cã ph¶i lµ quÇn thÓ sinh vËt cã luËt ph¸p hay kh«ng?Kh«ng. Sù c¹nh tranh ng«i thø ë ®éng vËt kh¸c víi luËt ph¸p vµ nh÷ng ®iÒu qui ®Þnh.Ñaëc ñieåmQuaàn theå ngöôøiQuaàn theå sinh vaät Giôùi tínhLöùa tuoåiMaät ñoäSinh saûnTöû vongPhaùp luaätKinh teáHoân nhaânGiaùo duïcVaên hoaùCóCóCóCóCó CóCóCóCóCóCóCóCóCóKhôngKhôngKhôngKhôngKhông Dựa vào bảng 48.1 nêu điểm giống nhau và khác nhau giữa quần thể người và quần thể sinh vật khác ?CóGiống các đặc điểm sinh học: Giới tính, lứa tuổi, mật độ, sinh sản, tử vong....Quần thể người có các đặc điểm kinh tế- xã hội mà quần thể sinh vật khác không có:Pháp luật, kinh tế,hôn nhân, giáo dục, văn hoá....? Do đâu có sự khác nhau đó ?- Sự khác nhau đó là do con người có lao động và tư duy nên có khả năng tự điều chỉnh các đặc điểm sinh thái trong quần thể và cải tạo thiên nhiên.? Sự khác nhau đó nói lên điều gì ?Thể hiện sự tiến hoá và hoàn thiện trong quần thể người.Những đặc trưng cơ bản của quần thể người:- Phân bố dân cư theo lãnh thổ. Tỉ lệ giới tính. Thành phần nhóm tuổi. Mối quan hệ dân số và phát triển xã hội. Dân số và tài nguyên. Dân số và gia đình.........II- Đặc trưng về thành phần nhóm tuổi của mỗi quần thể người.Dân số thường được chia thành 3 nhóm tuổi :Nhóm tuổi trước sinh sảnNhóm tuổi sinh sản,lao độngNhóm tuổi hết khả năng lao động nặng nhọcDưới 15 tuổi Từ 15- 64 tuổi 65 tuổi trở lênDỰA VÀO BẢNG SAU EM HÃY PHÂN BIỆT NƯỚC CÓ DÂN SỐ GIÀ VÀ DÂN SỐ TRẺ ?Nhóm tuổiDân số già (%)Dân số trẻ (%)0 – 1415 – 6465 trở lên10>3055 10% + Nhóm tuổi trước sinh sản thấp 30%Quan s¸t h×nh 47. C¸c d¹ng th¸p tuæiQuan s¸t h×nh 48.Ba d¹ng th¸p tuæiSố người trong nhóm tuổi( theo % dân số)Tuổi thọMức độ tử vong Học sinh quan sát Hình 48. Ba dạng tháp tuổi ( % )80757065605550454035302520151059085807570656055504540353025201510590858075706560555045403530252015105Thaùp daân soá AÁn Ñoä 1970Thaùp daân soá Thuïy Ñieån 1955Thaùp daân soá Vieät Nam 1989abcNhoùm tuoåiNhoùm tuoåiNhoùm tuoåiNamNöõ42004666420024642002488(%)60- So sánh : chiều rộng của đáy, độ cao, độ xiên của ba tháp a, b, c? 2BIểu hiệnDạng tháp aDạng tháp bDạng tháp c1. Nước có tỉ lệ trẻ em sinh ra hằng năm nhiều2. Nước có tỉ lệ tử vong ở người trẻ tuổi cao (tuổi thọ trung bình thấp)3. Nước có tỉ lệ tăng dân số cao4. Nước có tỉ lệ người già nhiều.5. Dạng tháp dân số trẻ (dạng tháp phát triển)6. Dạng tháp dân số già (dạng tháp ổn định)XXXXXXXXXBảng 48.2. Các biểu hiện ở 3 dạng tháp tuổiThảo luận nhóm Em hãy cho biết thế nào là một nước có dạng tháp dân số trẻ và nước có dạng tháp dân số già ?+ Tháp dân số trẻ: là tháp có đáy rộng, do số lượng trẻ sinh ra hằng năm cao, cạnh tháp xiên, đỉnh tháp nhọn biểu hiện tỉ lệ người tử vong cao. Tuổi thọ trung bình thấp. Đây là dạng tháp tuổi thường gặp ở các nước đang phát triển ( Việt Nam, Ấn Độ....)+ Tháp dân số già: là tháp có đáy hẹp, đỉnh không nhọn, cạnh tháp gần như thẳng đứng biểu hiện tỉ lệ sinh và tỉ lệ tử vong đều thấp.Tuổi thọ trung bình cao. Đây là dạng tháp tuổi thường gặp ở các nước phát triển. Nước đang chiếm vị trí già nhất thế giới( năm 2002) là Nhật Bản với người già chiếm tỉ lệ 36,5% dân số, tiếp đến là Tây Ban Nha 35%, Ý : 34,4%, và Hà Lan: 33,2%.Dân số già và dân số trẻ có những thuận lợi và khó khăn gì đối với sự phát triển kinh tế - xã hội?DÂN SỐ TRẺ THUẬN LỢI:Nguồn lao động dồi dào.Thị trường tiêu thụ lớn.KHÓ KHĂN:Khó đáp ứng lương thực, thực phẩm.Sức ép về việc làm, y tế, giáo dục.Ảnh hưởng đến môi trường. DÂN SỐ GIÀTHUẬN LỢI:Trước mắt có nguồn lao động dồi dào.KHÓ KHĂN:Tương lai, nguy cơ thiếu lao động. Chi phí tăng trong chăm sóc lớp người cao tuổi. NHÌN VÀO BIỂU ĐỒ THÁP TUỔI CỦA MỘT NƯỚC, TA CÓ THỂ THẤY ĐƯỢC:Tình hình sinh, tử, tuổi thọB. Khả năng phát triển dân sốC. Tiềm năng lao độngD.Tất cả đều đúngDTại sao đặc trưng về nhóm tuổi trong quần thể có vai trò quan trọng?Vì: Đặc trưng thành phần nhóm tuổi liên quan đến tỉ lệ sinh tử và nguồn nhân lực lao động của mỗi nước.Việc nghiên cứu tháp tuổi ở quần thể người có ý nghĩa gì?Để có kế hoạch điều chỉnh mức tăng giảm dân sốDÂN SỐ BIẾN ĐỘNGGIA TĂNG TỰ NHIÊNGIATĂNG CƠ HỌCTỉ suất sinhTỉ suất tửNhập cưXuất cưIII- Tăng dân số và phát triển xã hộiTĂNG DÂN SỐ TỰ NHIÊNTỉ suất sinhTỉ suất tử>TĂNG DÂN SỐ THỰCTĂNG DÂN SỐ TỰ NHIÊN + NHẬP CƯ - XUẤT CƯ Liên Hợp Quốc cho biết, dân số thế giới đã vượt ngưỡng 7 tỷ người ngày 31/10/ 2011. Mới 12 năm trôi qua kể từ khi số dân toàn cầu lên tới 6 tỷ người. Các chuyên gia LHQ và Tổ chức Hợp tác kinh tế và phát triển (OECD) nhấn mạnh việc dân số toàn cầu tăng nhanh và được dự báo tăng thêm 2 tỷ người nữa vào năm 2050 thực sự trở thành một thách thức toàn cầu lớn nhất đối với nhân loại và hành tinh. Nhận xét gì về tình hình dân số trên thế giới và Việt Nam?Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng dân số tăng nhanh?BÀI 2: DÂN SỐ VÀ GIA TĂNG DÂN SỐ§ãi nghÌo¶nh h­ëng ®Õn kinh tÕTrÎ em thÊt häcBÖnh viÖn qu¸ t¶iGiao th«ng t¾c nghÏn¶nh h­ëng ®Õn X· héiThÊt nghiÖpMột số ảnh khai thác tài nguyên thiên nhiênKhai th¸c vµngKhai th¸c thanTµi nguyªn c¹n kiÖtChÆt ph¸ rõng§èt n­¬ng lµm rÉyN­íc s«ng bÞ « nhiÔm do chÊt th¶i c«ng nghiÖpR¸c th¶i « nhiÔm nguån n­ícKhÝ th¶i c«ng nghiÖp¶nh h­ëng ®Õn m«I tr­êngMột số hình ảnh về sức ép dân số tới chât lượng cuộc sốngHọc sinh thảo luận nhóm :  Theo em tăng dân số quá nhanh có thể dẫn đến những trường hợp nào trong các trường hợp sau ? a)Thiếu nơi ở b) Thiếu lương thực c) Thiếu trường học, bệnh viện d) Ô nhiễm môi trường e) Chặt phá rừng f) Chậm phát triển kinh tế g) Tắc nghẽn giao thông h) Năng suất lao động tăngTh¶o luËnĐỐI VỚI MÔI TRƯỜNG -Môi trường bị. - Tài nguyên: Đất, nước, khoáng sản ..ĐỐI VỚI KINH TẾ-Phát triển kinh tế . -Thu nhập bình quân đầu người ĐỐI VỚI Xà HỘI- Việc làm. - Y tế, giáo dục, - Các tệ nạn xã hộiHẬU QUẢ CỦA DÂN SỐ ĐÔNG VÀ TĂNG NHANHBµn 1Bµn 2Bµn 3ChậmThấpThiếu PT chậmTăngÔ nhiễmCạn kiệtĐỐI VỚI CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG-Sức khoẻ- Học vấn .............. - Đời sống..............Ốm yếuThấpBµn 4, 5Khó khăn Để có sự phát triển bền vững mỗi quốc gia cần có biện pháp gì?Lîi ÝchN©ng cao chÊt l­îng cuéc sèngTiÕt kiÖm nguån n¨ng l­îngKinh tÕ ph¸t triÓn§êi sèng, gi¸o dôc, y tÕ ®­îc c¶i thiÖnH¹n chÕ « nhiÔm m«i tr­êngGi¶m søc Ðp tíi tµi nguyªn? Việt Nam đã có biện pháp gì để giảm sự gia tăng dân số và nâng cao chất lượng cuộc sống?Việt Nam đã và đang thực hiện pháp lệnh dân số . * Tuyên truyền bằng nhiều hình thức đến nhân dân. * Giáo dục sức khoẻ sinh sản vị thành niên.Mục đích của việc thực hiện pháp lệnh dân số là gì ?Tạo sự hài hoà giữa kinh tế- xã hội với sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên, môi trường. Đảm bảo chất lượng cuộc sống của mỗi cac nhân gia đình và toàn xã hội.2- Bản thân em đã làm gì để góp phần làm giảm sự gia tăng dân số ?Sự tăng dân số có liên quan như thế nào đến chất lượng cuộc sống ?Đáp án: Dân số tăng nguồn tài nguyên cạn kiệt, tài nguyên tái sinh không cung cấp đủ..Sơ đồ thể hiện mối liên quanDân số tăngnghèođóiốm yếuSX kémdốtDẶN DÒ - VÒ nhµ häc bµi, tr¶ lêi c©u hái SGK. - Häc ghi nhí SGK. - §äc phÇn “Em cã biÕt”. - Nghiªn cøu bµi míi: Bµi 49Xin ch©n thµnh c¶m ¬nc¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh!