Sử dụng gapminder để giáo dục biến đổi khí hậu ở môn địa lý 11 - THPT

Kỷ yếu Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu khoa học khoa Địa lí năm 2012 353 SỬ DỤNG GAPMINDER ĐỂ GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Ở MÔN ĐỊA LÝ 11 - THPT Sinh viên thực hiện: Trần Thị Kim Yến, K58TN Hướng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Đức Tuấn ĐẶT VẤN ĐỀ Giả sử, chúng ta có một yêu cầu đối với các em học sinh rằng: “Hãy tìm loại biểu đồ thích hợp nhất để thể hiện quy mô dân số, tuổi thọ trung bình và thu nhập bình quân của hai nước Việt Nam và Nhật Bản từ năm 1800 đến 2009”. Hoặc tìm ra một công cụ có khả năng thể hiện tình hình xuất hiện căn bệnh HIV ở các quốc gia, và sự thay đổi số lượng người bị nhiễm HIV theo quốc gia qua các năm từ 1979 cho đến nay (2009). Có thể trả lời ngay rằng các em không thể tìm ra công cụ nào được học trong nhà trường phổ thông để thỏa mãn yêu cầu này. Vì số lượng đối tượng thể hiện nhiều, thời gian quá dài. Công cụ Gapminder mà chúng tôi giới thiệu sau đây có thể hoàn toàn thực hiện được yêu cầu trên. Và đây thực sự là một công cụ tuyệt vời để dạy học Địa lý giúp các em tiếp cận với phương pháp tự học, tự nghiên cứu khoa học. NỘI DUNG 1. Gapminder là gì? Gapminder là sự mô hình hóa số liệu thống kê, hình thức thể hiện giống như một biểu đồ, bản đồ động có khả năng tương tác cao với người sử dụng. - Gap là một dạng biểu đồ nhiều biến phức tạp nhưng trực quan - Bản đồ biểu đồ - bản đồ đặc động. - Chuỗi số liệu thống kê: Gapminder được thiết lập trên phần mềm Trendalyzer – phần mềm cho phép chuyển các số liệu thống kê thành dạng các biểu đồ “động” và có khả năng tương tác cao với người sử dụng. Như vậy, “vật liệu” để tạo nên Gapminder chính là chuỗi số liệu thống kê rất đồ sộ phụ thuộc thời gian. Các số liệu này bao phủ trên rất nhiều lĩnh vực từ y tế, giáo dục, kinh Hình 1. Hình thức thể hiện của Gapminder như một dạng biểu đồ hoặc bản đồ biểu đồ Kỷ yếu Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu khoa học khoa Địa lí năm 2012 354 tế, sức khỏe,…có nguồn dẫn đáng tin cậy từ các tổ chức quốc tế như WB, FAO, ILO… và được trình bày dưới dạng các bảng Excel. Chức năng của Gapminder: mô hình hóa số liệu thống kê, cập nhật số liệu thống kê, truy vấn số liệu một cách trực quan, nhanh chóng, trực quan hóa xu hướng biến đông của đối tượng (quốc gia, khu vực, thế giới), so sánh sự phát triển của các đối tượng (tại một thời điểm hoặc cả quá trình). Một số ứng dụng của Gapminder: thuyết trình, học tập, giảng dạy, nghiên cứu, thiết lập chiến lược phát triển. 2. Sử dụng Gapminder như một công cụ của GDPTBV và BĐKH 2.1. Đặc thù về nội dung và yêu cầu của GDPTBV và BĐKH Nội dung: tính toàn cầu, tính cá biệt quốc gia (mức độ nghiêm trọng của vấn đề), tính lịch sử (xem xét vấn đề trên cả quá trình, tính cấp bách và lâu dài). Yêu cầu đối với công cụ dạy - học: có khả năng thỏa mãn việc trình bày các yêu cầu về nội dung trên, phải gây được ấn tượng mạnh mẽ để thôi thúc hành động của người học, hải đáp ứng cả yêu cầu học tập, nghiên cứu, tuyên truyền 2.2. Tại sao có thể sử dụng Gapminder như một công cụ của GDPTBV và BĐKH * Gapminder có khả năng truyền tải tính đặc thù các nội dung: - Khả năng tạo ra bức tranh toàn cảnh thế giới - Khả năng bao quát quá khứ, hiện tại, dự đoán xu thế trong tương lai - Khả năng chỉ ra các điểm mốc đột biến trong quá trình phát triển - Khả năng so sánh các quốc gia trên nhiều lĩnh vực * Gap - đảm bảo cùng lúc 2 yêu cầu: trực quan và chính xác cao * Công cụ cho học tập - nghiên cứu - tuyên truyền 3. Sử dụng Gapminder để tiến hành giáo dục BĐKH theo quan điểm của GDPTBV trong dạy học Địa lý 11 3.1. Khả năng sử dụng Gapminder để tiến hành giáo dục BĐKH cho học sinh trong Địa lý lớp 11 Các địa chỉ được khuyến cáo sử dụng Gapminder để GDBĐKH trong chương trình lớp 11 THPT: các vấn đề toàn cầu, các nội dung về kinh tế xã hội của các quốc gia. Đối tượng học sinh nào thích hợp với bài học sử dụng Gapminder? Chúng tôi cho rằng trong điều kiện hiện nay của nước ta, chỉ nên áp dụng công cụ này với các em học sinh ở đồng bằng, thành thị, học sinh các trường chuyên để đảm bảo hiệu quả tốt nhất. Cần sử dụng Gapminder trong điều kiện dạy học như thế nào? - Trang thiết bị đầy đủ: máy chiếu, mỗi học sinh có 1 máy tính kết nối Internet… - Quy mô lớp học nhỏ - Tài liệu nghiên cứu mở rộng liên quan đến Địa lý - Thời gian