Sáng kiến kinh nghiệm Trò chơi học tập trong giờ học Toán 2

Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 A/ MỞ ĐẦU I/ LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Theo yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học, giáo viên không còn đóng vai trò truyền thụ kiến thức cho học sinh chủ yếu bằng phương pháp thuyết trình, giảng giải để học sinh thụ động nghe và ghi nhớ như trước đây mà trở thành người tổ chức, điều khiển quá trình dạy học để học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo chiếm lĩnh tri thức. Giáo viên nói ít, học sinh làm việc nhiều. Trò chơi trong dạy học môn toán được hiểu là hình thức học toán theo hứng thú vui chơi, dựa trên những tình huống thực tiễn hay tình huống có vấn đề trong dạy học toán nhằm để học sinh lĩnh hội, cũng cố, vận dụng kiến thức kỹ năng phương pháp toán đã được học, những kinh nghiệm sống đã được tích luỹ vào các tình huống một cách tự giác, tích cực, độc lập, sáng tạo. Trò chơi trong học toán ở mức độ nhất định là cầu nối giữa kiến thức toán học và thực tiễn cuộc sống, bước đầu hình thành năng lực toán học hoá các tình huống thực tiễn, hướng học sinh vào hoạt động học toán, hoạt động trí tuệ, tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh. Đối với học sinh Tiểu học, chơi cũng là một nhu cầu không thể thiếu được. Vì vậy sử dụng trò chơi học tập trong giờ học toán là hết sức cần thiết và có ích. Trò chơi học tập là một hoạt động được tổ chức có tính chất vui chơi, giải trí nhưng có nội dung gắn với bài học hoặc hoạt động học tập của học sinh. Trò chơi học tập có tác dụng giúp học sinh: Thay đổi đội hình, chống mệt mỏi, tăng cường khả năng thực hành, vận dụng các kiến thức đã học, phát triển hứng thú học tập, thói quen tập trung, tính độc lập, ham hiểu biết và có khả năng suy luận. Khi chơi, trẻ tưởng tượng, suy ngẫm, thử nghiệm, lập luận để đạt kết quả mà lại không nghĩ là mình đang học . Sự “ khô khan” của giờ học Toán Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 1 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 do đó sẽ được giảm nhẹ , quá trình học tập sẽ được diễn ra tự nhiên hơn, hấp dẫn hơn . Trong thực tiễn dạy học ở trường tiểu học, trò chơi học tập phần lớn được xem như một thủ thuật, biện pháp củng cố kiến thức mà học sinh vừa được học trong tiết học. Tuy nhiên trò chơi học tập có thể được tổ chức ở tất cả các khâu trong tiến trình tiết học hoặc sau một bài học, khi học sinh đã có những kiến thức tổng hợp hơn. Qua thực tế giảng dạy môn toán ở lớp 2, chất lượng học sinh đại trà cũng thấp, trong giờ học Toán học sinh yếu, trung bình còn rất căng thẳng, sợ sệt vì đôi lúc các em tiếp nhận kiến thức một cách miễn cưỡng, khá xa với kiến thức ở lớp 1. Các em rất chóng quên kiến thức cũ khi phải tiếp nhận một lượng kiến thức mới. Vì vậy những tiết học giáo viên củng cố, hệ thống kiến thức đã học các em sẽ mệt mỏi, rụt rè với những kiến thức chưa nắm chắc, Học sinh khá, giỏi có lúc lại nhàm chán với kiến thức cơ bản được giáo viên nhắc lại nhiều lần. Từ những lý do trên, trong quá trình dạy học tôi đã mạnh dạn vận dụng các trò chơi học tập trong giờ học Toán ở lớp 2. Tôi thấy giờ dạy đạt kết quả rất tốt, đảm bảo 3 đối tượng được tham gia vào trò chơi một cách tích cực, tự giác, sáng tạo và hào hứng mà vẫn đảm bảo kiến thức, kỹ năng cần đạt. Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 2 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 B. NỘI DUNG I. THỰC TRẠNG DẠY HỌC TOÁN Qua nghiên cứu và qua quá trình thực nghiệm bản thân tôi đã nhận thấy rằng, khi chúng ta biết vận dụng vào giờ học toán phù hợp, thì sẽ đạt kết quả giáo dục cao. Có thể nói vui chơi là cần thiết và quan trọng gần giống như : ăn, ngủ, học tập ... trong đời sống thường ngày của các em . Chính vì vậy dù được hướng dẫn hay không hướng dẫn các em vẫn tìm mọi cách trong các điều kiện để chơi. Khi được chơi các em tham gia hết sức tự giác và chủ động, đây là một yếu tố rất quan trọng trong công tác giáo dục trí tụê. Nhưng ở đây phải nói đến vai trò của người thầy là rất quan trọng, vì muốn có tiết dạy đạt kết quả tốt thì người thầy phải nghiên cứu tìm tòi các trò chơi và tổ chức chơi phải đảm bảo được mục tiêu giờ dạy, phải chuẩn bị chu đáo phù hợp với các em . Không để thời gian kéo dài ảnh hưởng đến giờ học hoặc trẻ mất đi hứng thú trong giờ học. 1. NHỮNG THUẬN LỢI. a. Về giáo viên: Đội ngũ giáo viên trong trường còn rất trẻ, năng động và vững vàng về chuyên môn, nhiệt tình trong công việc. b. Về học sinh: Qua điều tra và trực tiếp giảng dạy lớp 2A 4, tôi thấy tất cả các em đều rất hứng thú chơi trò chơi, các em luôn tìm mọi cách và tranh thủ thời gian trong mọi điều kiện để chơi. Được chơi các em sẽ tham gia hết sức tự giác và chủ động. Khi chơi, các em biểu lộ tình cảm rất rõ ràng như niềm vui khi thắng lợi và buồn bã khi thất bại. Vui mừng khi thấy đồng đội hoàn thành nhiệm vụ, bản thân các em thấy có lỗi khi không hoàn tất nhiệm vụ của mình. Vì tập thể mà các em khắc phục khó khăn, phấn đấu hết khả năng để mang lại thắng lợi cho tổ, nhóm trong đó có mình. Đây chính là đặc tính thi đua rất cao trong các trò chơi. Vì vậy, khi đã tham gia trò chơi, học sinh thường vận dụng Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 3 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 hết khả năng về sức lực, tập trung sự chú ý, trí thông minh và sự sáng tạo của mình. Trò chơi học tập làm thay đổi hình thức học tập của học sinh, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự giác, tích cực. Giúp học sinh rèn luyện củng cố kiến thức đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua hoạt động chơi. 2. NHỮNG KHÓ KHĂN Bên cạnh những thuận lợi trên thì việc vận dụng các trò chơi học tập trong giờ học Toán còn gặp một số khó khăn sau: a. Với giáo viên: Bên cạnh số đông giáo viên đã vận dụng tốt các trò chơi trong giờ học toán còn một vài đồng chí chưa thực sự chú trọng đến việc vận dụng các hình thức trò chơi, hoặc có vận dụng nhưng còn rất ít, các hình thức tổ chức hoạt động còn đơn điệu. Sở dĩ có tình trạng trên là do bản thân mỗi đồng chí giáo viên chưa thấy hết được ý nghĩa tác dụng của trò chơi trong giờ học toán của các em . Vì tài liệu hướng dẫn về vận dụng tổ chức trò chơi học tập còn hiếm , bên cạch đó giáo viên không được tập huấn và dự giờ mẫu. Song cũng có một số giáo viên dạy lớp 2 có những ý tưởng là vận dụng trò chơi học tập vào giờ học Toán, nhưng vì chưa được xây dựng thành quy trình, chưa được áp dụng rộng rãi. Một số giáo viên dạy Toán lớp 2 chưa linh hoạt lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học phù hợp với nội dung bài mà chỉ thiên về truyền đạt kiến thức, yêu cầu học sinh phải ghi nhớ, phải nắm phương pháp giải quyết rồi tái hiện lại để giải quyết bài tập tương tự một cách cứng nhắc dập khuôn. Không gắn liền hoạt động dạy học với ứng dụng thực tiễn, không tạo ra sự hứng thú, tích cực học tập cho các em. b. Với học sinh: - Các em chưa có nhiều ý thức học tập và một số em còn thiếu tự tin, khả năng diễn đạt còn kém . Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 4 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 - Trò chơi trong giờ học toán tạo hứng thú cho các em học tập, giúp cho các em yêu thích, say mê tìm tòi, khám phá. Nhưng nếu không được sử dụng thích hợp, thường xuyên thì các em sẽ bỡ ngỡ và lúng túng. II. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN Trong quá trình phối hîp hoạt động dạy và học trên lớp, sau khi hướng dẫn học sinh tiếp nhận một đơn vị kiến thức toán hay củng cố lại kiến thức đã học, giáo viên giúp học sinh củng cố lại lượng kiến thức đó dưới dạng trò chơi: Điền kết quả vào một bảng tóm tắt, trả lời miệng, điền số thích hợp vào ô trống, nối kết quả thích hợp Nhìn kết quả các trò chơi đó học sinh có thể diễn đạt bằng ngôn ngữ nói hoặc ngôn ngữ viết đối với kiến thức các em vừa luyện tập. Có thể tiến hành tổ chức trò chơi theo từng cá nhân, từng cặp học sinh, từng nhóm hay cả lớp tuỳ thuéc vào mức độ phức tạp của nôi dung trò chơi được chọn. Việc giúp các em nhớ được kiến thức vừa học và hệ thống kiến thức cũ giáo viên cần có sự chuẩn bị chu đáo trong việc đưa ra hệ thống câu hỏi, hệ thống bài tập phù hợp với từng đối tượng học sinh dưới dạng trò chơi. Việc tổ chức các trò chơi trong học toán đòi hỏi giáo viên là người có nghệ thuật tổ chức, có hứng thú với trò chơi của học sinh, biết cách điều khiển, là người trọng tài nghiêm ngặt. Không chú trọng cho học sinh làm nhiều bài tập trong một thời gian quy định, cần phát hy tính tự giác, tích cực của học sinh, cần hứng học sinh học toán dưới hình thức học mà chơi, chơi mà học mà vẫn đạt kết quả cao trong học toán và đặc biệt là các em khắc sâu kiến thức một cách có hệ thống. Iii. PHẠM VI ÁP DỤNG : Trò chơi trong học toán ở lớp 2 có thể áp dụng xuyên suốt trong quá trình học toán ở lớp 2, được thực hiện trong từng tiết học (có thể vận dụng bài tập trong chương trình toán làm trò chơi hoặc bài tập đưa thêm vào cuối tiết học để củng cố), trong sinh hoạt 15 phút đầu giờ, trong giờ phụ đạo thêm cho học sinh. Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 5 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 Trong quá trình áp dụng cho lớp tôi dạy, tôi đã tổ chức cho học sinh các dạng bài tập dưới dạng trò chơi trong từng phần học toán như sau: * Khi dạy phần đọc, viết, so sánh c¸c số có hai (ba)chữ số, thực hiện các trò chơi: Ví dụ 1: Đọc (viết) số tiếp sau có hai (ba)chữ số Trò chơi này được thực hiện cuối tiết học hoặc xen kẽ trong tiết học, cho học sinh thi đua giữa hai dãy bàn trong một thời gian quy định (số người trong từng dãy bàn bằng nhau), một học sinh đầu bàn đọc (viết) một số có hai (ba) chữ số bất kỳ, học sinh tiếp theo đọc (viết) số tiếp sau. Trò chơi này củng cố tìm số liền sau của một số, thứ tự của dãy số. Ví dụ 2: Trò chơi “chính tả toán” : Giáo viên đọc số, học sinh viết số (cứ viết 1 số xuống dòng) viết khoảng 10 số. Trò chơi được tổ chức cho cả lớp cuối tiết học. Cả lớp thống nhất kết quả đúng, học sinh tự kiểm tra và đánh giá bài làm của mình . Ví dụ 3: Điền vào ô trống các số còn thiếu của dãy: 1 3 7 11 17 2 4 10 16 3 6 9 18 24 30 101 102 105 108 109 110 120 140 170 180 Để học sinh hiểu quy luật các dãy số, có thể cho 5 nhóm của lớp thi đua làm riêng. Việc kiểm tra có thể để các nhóm đổi cho nhau để đánh giá dưới sự kiểm tra của giáo viên về tính đúng đắn hoặc sai lầm. Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 6 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 Ví dụ 4: Đọc nhanh, đúng các số trên thẻ học tập theo thứ tự từ bé đến lớn và ngược lại 12 54 13 47 48 84 24 35 50 Trò chơi được tổ chức cho từng nhóm đôi thi đua, nhau trình bày trước lớp, thời gian qui định không quá 2 phút. Trò chơi dạng trên phát triển khả năng quan sát tổng thể, các trường hợp riêng, khả năng chú ý và năng lực so sánh đồng thời tạo không khí sôi nổi của học sinh. * Trong quá trình dạy học sinh thực hiện bốn phép tính: cộng, trừ, nhân, chia (phạm vi số tự nhiên được học). Để giúp học sinh củng cố kỹ năng thực hiện bốn phép tính và kỹ năng giải bài toán có hai phép tính,ta có các trò chơi: Ví dụ 1: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau: Tổng số lớn Hiệu số lớn Số lớn Số bé và số bé và số bé 30 10 6 16 25 10 3 14 Ví dụ 2: Điền số thích hợp vào chỗ chấm trong bảng sau: Tích số lớn thương số lớn Số lớn Số bé Và số bé và số bé 10 5 9 3 6 1 2 16 Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 7 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 Trò chơi được thực hiện ở cuối tiết học (nếu còn thời gian) hoặc thời gian phù hợp. cho các nhóm thi đua làm riêng (mỗi nhóm 4 học sinh), mỗi học sinh đều được thực hiện. * Khi dạy phần xem đồng hồ có thể cho học sinh làm bài tập dưới dạng trò chơi sau: Ví dụ : Viết theo mẫu Thời điểm Kim giờ chỉ Kim phót chỉ 7 giờ số 7 số 12 5 giờ 12 giờ 13 giờ 15 giờ 20 giờ 24 giờ Các trò chơi này được tổ chức cho học sinh làm dưới dạng trò chơi tiếp sức giữa 2 đội, giúp học sinh củng cố kiến thức đã học, tạo không khí sôi nổi, hứng thú học tập cho học sinh. * Để củng cố nhận biết hình chữ nhật, hình vuông, tính chu vi hình chữ nhật, hình vuông ta có các bài tập tổ chức dưới dạng trò chơi sau: Ví dụ 1: Hình bên có - Hình chữ nhật có ... hình }1 cm - Hình vuông có hình - Tổng chu vi các hình vuông là cm - Tổng chu vi các hình chữ nhật là cm Dạng trò chơi trên tổ chức cho học sinh thực hiện theo nhóm đôi, việc kiểm tra kết quả được tiến hành dưới hình thức từng nhóm lần lượt đọc kết quả nối tiếp, lớp và giáo viên nhận xét, đánh giá. Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 8 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 * Để giúp học sinh củng cố, hệ thống hoá kiến thức về tìm thành phần chưa biết, có thể cho học sinh làm bài tập dạng tổng hợp sau: Ví dụ: Điền vào bảng theo mẫu: x được gọi Cách tìm x Tìm x x + 27 = 42 Số hạng chưa biết LÊy tæng trừ đi số x = 42 – 27 hạng đã biết x = 15 16 +x = 39 x - 9 =16 25 – x = 12 5 ×x = 40 x : 4 = 9 45 : x = 5 * Để giúp học sinh phát huy tính tích cực, tự giác, sáng tạo và hào hứng, có thể cho học sinh lồng ghép trong từng phần học toán với dạng trò chơi tổ chức chung cho cả lớp Với tất cả các bài tập thực hiện dưới dạng trò chơi trên có thể linh hoạt tổ chức về hình thức, thời gian sao cho phù hợp với thực tế lớp học, phải là phương tiện hấp dẫn tạo khả năng cuốn hút học sinh hình thành, phát triển các năng lực, phẩm chất trí tuệ vì trong quá trình tham gia trò chơi học sinh cần huy động các thao tác tư duy: Phân tích tổng hợp, khái quát hoá, tương tự, các hoạt động khác một cách có chủ định, hình thành ý thức vượt khó, phát triển tư duy linh hoạt, sáng tạo cho học sinh. Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 9 Trß ch¬i häc tËp trong giê häc to¸n 2 IV.KẾT QUẢ THỰC HIỆN: Với phương pháp dạy toán lồng ghép trò chơi như trình bày trên, lớp 2 tôi dạy năm học 2009 – 2010 và năm học 2010 – 2011 học sinh đã có nhiều tiến bộ về môn toán, cụ thể điểm thi định kì như sau: Năm học Điểm thi định HS: K&G HS:TB HS:Y kì Giữa học kì I 71 % 23% 6% 2009-2010 Cuối học kì I 77% 20% 3% Giữa học kì II 80% 20% 0 Cuối học kì II 86% 14% 0 2010-2011 Giữa học kì I 91% 9% 0 Cuối học kì I 94% 6% 0 Giữa học kì II 94% 6% 0 Cuối học kì II Lª ThÞ Thu Ph­¬ng – Tr­êng TiÓu häc TrÇn Phó 10