Sáng kiến kinh nghiêm: Rèn luyện cho học sinh kĩ năng khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử 9

theo những cách khác nhau. Để thúc đẩy sự quan sát sâu của học sinh, bản thân đưa ra một một số gợi ý: hình ảnh này mang chủ đề gì? Thu nhận, phân tích, đánh giá được những thông tin gì từ hình ảnh đó? Em có so sánh và liên hệ gì với quá khứ? Thông qua hình ảnh đó dự đoán gì trong tương lai? Bày tỏ thái độ gì trước mỗi hình ảnh ? Miêu tả và nhận xét bằng ngôn ngữ riêng của mình? Cụ thể: Hình ảnh này có chủ đề là gì? Em thu nhận được những thông tin gì qua hình ảnh đó? Em có liên hệ so sánh gì với quá khứ? Dự đoán gì trong tương lai? Em có cảm nhận và bày tỏ gì? Tranh ảnh Ví dụ: Khi dạy bài 12: Những thành tựu chủ yếu và ý nghĩa lịch sử của cách mạng khoa học - kỹ thuật thì học sinh cần phải khai thác hình 25 trang 50 và để khai thác hình ảnh này học sinh cần phải: - Xác định chủ đề của hình 25: Một khu phố ở Nhật Bản đang khai thác năng lượng xanh (điện mặt trời) để phục vụ sản xuất, sinh hoạt. - Thu nhận các thông tin từ hình 25: Tất cả các mái nhà của một khu phố ở Nhật Bản đều thiết lập hệ thống khai thác năng lượng xanh. Để khai thác được nhiều nhất, các mái nhà được bố trí theo các hướng khác nhau để có thể tiếp nhận được nhiều ánh sáng mặt trời nhất. - So sánh, liên hệ dự đoán tương lai: So với các nhà máy năng lượng trước đây như nhiệt điện thì việc khai thác năng lượng xanh có nhiều tiến bộ hơn: không cần khai thác nhiên liệu trong tự nhiên, không gây ồn ào, không gây ô nhiễm môi trường...... dự đoán trong tương lai con người sẽ có nhiều nguồn năng lượng mới để phục vụ cho cuộc sống, khắc phục được những tồn tại của ngành năng lượng cũ trước đây và chất lượng cuộc sống của con người sẽ tăng lên. - Bày tỏ thái độ: Khâm phục sự sáng tạo to lớn của con người tin tưởng hơn trong cuộc sống tương lai, yêu thích khoa học, say mê nghiên cứu. Như vậy, qua khai thác hình 25 trang 50 SGKLS9, HS đã tiếp nhận được phần cơ bản của nội dung bài học, qua đó giúp giáo viên chuyển tải được lượng kiến thức cơ bản của bài học đến học sinh trên cơ sở phát triển kĩ năng khai thác kênh hình của học sinh. 5.5. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh nhân vật lịch sử: Để giúp HS khai thác tốt tranh ảnh nhân vật lịch sử, từ đó tạo được biểu tượng về nhân vật lịch sử, góp phần thực hiện tốt việc giáo dục nhân cách , đạo đức cách mạng cho HS , bản thân thường xuyên hướng dẫn và hình thành cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh lịch sử. Để thúc đẩy sự quan sát sâu của HS , bản thân đã ra một số câu hỏi gợi ý: Nhân vật này là ai? Ở đâu? Sống ở thời đại nào? Những nét đặc trưng về lịch sử nhân vật? Những đóng góp của nhân vật cho lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới? Qua nhân vật này em rút ra được điều gì cho bản thân? Ví dụ: Khi dạy bài 6: “ Các nước châu Phi” thì HS phải khai thác hình 13 trang 28 “ Nen – Xơn Man- đê- la” và để khai thác hình ảnh này , HS cần phải: - Xác định chủ đề của hình: Đây là ảnh ông Nen- Xơn Man -đê la _ người nước Cộng hòa Nam Phi –trong thời kì đấu tranh chống chế độ phân biệt chủng tộc vừa giành thắng lợi ở Cộng hòa Nam Phi. Thu nhận các thông tin: Nen Xơn Man –đê-la là người dân da đen sống ớ nước Cộng hòa Nam Phi- nơi có chế độ phân biệt chủng tộc diễn ra tàn khốc nhất .Ông là lãnh tụ của tổ chức Đại hội dân tộc Phi – tổ chức đấu tranh chống lại chế độ phân biệt chủng tộc. Ông là tổng thống người da đen đầu tiên ở Cộng hòa Nam Phi. Đóng góp của Nen Xơn Man -đê-la: - Có công lớn trong đấu tranh nhằm thủ tiêu chế độ phân biệt chủng tộc, góp phần vào sự tiến bộ của nhân loại. Có công đưa Cộng hòa Nam Phi phục hồi và phát triển nhanh. Rút ra bài học: Khâm phục tinh thần đấu tranh dũng cảm , bền bỉ của Nen Xơn Man- đê-la. HS cần nổ lực học hỏi và tích cực đấu tranh chống lại những tiêu cực đế xây dựng xã hội tốt đep hơn. Như vậy, qua khai thác hình 13 trang 28 SGKLS9, HS đã tiếp nhận được phần cơ bản của nội dung bài học, qua đó giúp giáo viên chuyển tải được lượng kiến thức cơ bản của bài học đến học sinh trên cơ sở phát triển kĩ năng khai thác kênh hình của học sinh, từ đó tạo được biểu tượng về nhân vật lịch sử, góp phần thực hiện tốt việc giáo dục nhân cách , đạo đức cách mạng cho HS . 6. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU: Trong thời gian qua, khi đưa đề tài này vào áp dụng trong thực tiển giảng dạy, chúng tôi rất vui mừng khi nhận thấy học sinh hào hứng hơn, tích cực hơn trong học tập bộ môn lịch sử. Nhiều học sinh trước đây còn rụt rè e ngại lúng túng không biết được những kiến thức cơ bản trong khai thác kênh hình thì giờ đây các em biết tự quan sát nhận xét đánh giá được, chất lượng học tập bộ môn lịch sử của học sinh ngày càng tăng lên. Sau đây là những kết quả đạt được khi chúng tôi áp dụng đề tài này trong giảng dạy. Chúng tôi xin trích một bảng thống kê để chúng ta tiện theo dõi: TT SL HS KS Nội dung khảo sát Số lượng HS thực hiện được Chưa áp dụng Đã áp dụng 1 50 Đọc và chỉ Lược đồ 32 50 2 46 Khai thác một Lược đồ để tường thuật lại diễn biến lịch sử. 15 42 3 46 Khai thác một tranh ảnh lịch sử để mô tả lại diễn biến lịch sử. 18 43 4 50 Khai thác một tranh ảnh về nhân vật lịch sử. 12 40 5 50 Chất lượng HS trên trung bình 39 49 Áp dụng đề tài này, để giúp học sinh khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử 9, bản thân rút ra được những kinh nghiệm sau: 1. Phải phối hợp với đồng nghiệp để tạo ra sự thống nhất cao trong việc tổ chức cho học sinh khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử về lý luận, phương pháp tiến hành, rèn luyện kĩ năng từ thấp đến cao. 2. Việc rèn luyện kĩ năng này phải được giáo viên tiến hành thường xuyên trên lớp và phải có sự chuẩn bị tốt ở nhà của cả giáo viên và học sinh. Cần chú trọng tăng cường hơn nữa trong việc rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình cho HS thông qua các bài tập về nhà và phần dặn dò chuẩn bị cho bài mới. 3. Câu hỏi để phát triển kĩ năng cho học sinh phải đi theo trình tự: Phát hiện, nhận biết nhận xét, so sánh, đánh giá rút ra bài học, theo đúng phương châm: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến nhận thức cuộc sống”. 7. KẾT LUẬN “ Rèn luyện cho học sinh kĩ năng khai thác tốt kênh hình trong học tập bộ môn lịch sử 9” là một đề tài nhằm giúp HS lớp 9 khắc phục được những tồn tại trong việc khai thác kênh hình, từ đó giúp các em phát triển kĩ năng tự khai thác tốt kênh hình trong học tập lịch sử, góp phần nâng cao chất lượng học tập bộ môn lịch sử nói chung và môn lịch sử 9 nói riêng. Trong đề tài, bản thân đã sử dụng các biện pháp sau: 5.1. Trao đổi với đồng nghiệp cùng phối hợp thực hiện đúng qui trình tổ chức khai thác kênh hình trong giảng dạy lịch sử. 5.2. Củng cố cho học sinh những kĩ năng cơ bản thiết yếu trong khai thác kênh hình. 5.3. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác bản đồ, lược đồ. 5.4. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh. 5.5. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh nhân vật lịch sử. Những biện pháp trên đã củng cố được kĩ năng trước đây mà HS đã được cung cấp ở các lớp 6,7,8, đồng thời phát triển được nhiều kĩ năng trong khai thác kênh hình lịch sử cho HS lớp 9, góp phần nâng cao chất lượng học tập bộ môn lịch sử 9. 8. ĐỀ NGHỊ: Việc rèn luyện kĩ năng khai thác kênh hình cho học sinh là một quá trình, nó phải được tiến hành một cách thường xuyên trong suốt các tiết học, các lớp học ở bậc THCS theo một một hệ thống từ thấp đến cao. Do đó, nó phải đuợc tiến hành đồng bộ ở tất cả các thầy cô giáo cùng bộ môn trong trường. Để có sự thống nhất theo một qui trình, trong các buổi sinh hoạt chuyên môn tổ cần có sự bàn bạc đi đến thống nhất cùng thực hiện thường xuyên, đúng quy định các bước tổ chức khai thác kênh hình .Nhà trường cần tăng cường mua thêm máy đèn chiếu để GV sử dụng đưa thêm nhiều kênh hình vào phục vụ dạy học, Phòng giáo dục có kế hoạch cấp thêm tranh ảnh lịch sứ cho các trường , tổ chức nhiều đợt giao lưu chuyên môn về chủ đề này để tạo ra sự thống nhất chung trong việc phát triển kĩ năng khai thác kênh hình lịch sử cho HS. Sự phối hợp đồng bộ trên sẽ giúp việc tổ chức cho HS khai thác kênh hình lịch sử đạt kết quả cao. Trên đây là những kinh nghiệm của bản thân đã cố công đúc rút trong quá trình giảng dạy. Để tạo ra được một chuyển biến lớn trong công việc đổi mới phương pháp giáo dục: chuyển học sinh từ đối tượng thụ động tiếp nhận sang đối tượng chủ động, chủ thể tự nghiên cứu, đánh giá, rút ra bài học, thực hiện phương châm: “Thầy chủ đạo - trò chủ động” quả là một việc làm hết sức đúng đắn nhưng cũng hết sức khó khăn .Để đạt được kết quả trên, đã có nhiều giáo học pháp được biên soạn, nhiều hội thảo đã được tổ chức. Đối với bộ môn lịch sử, với quan điểm hiện nay là sử dụng kênh hình như một nguồn cung cấp kiến thức giúp học sinh tự tìm tòi, phát hiện những kiến thức và rèn luyện kĩ năng bộ môn cũng là việc không đơn giản mà ai cũng có thể làm được. Nhưng chúng tôi tin tưởng rằng với lòng yêu nghề mến trẻ, bằng nổ lực tự học của mỗi người chúng ta sẽ thu được những thành công to lớn. Còn gì vui sướng hơn cho cha mẹ, , thầy cô khi thấy con em mình ngày càng tiến bộ hơn, càng vững vàng hơn tiến bước vào cuộc sống bằng chính sức lực của mình. 9.TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS môn lịch sử (Nhà xuất bản giáo dục) 2. Sách giáo khoa lịch sử 9 (Nhà xuất bản giáo dục) 3. Sách GV lịch sử 9 ( Nhà xuất bản giáo dục) 4. Tạp chí giáo dục số 183 (kì 1 - 2/ 2008) 5. Bản đồ giáo khoa (Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà nội) 10.MỤC LỤC TRANG 1.TÊN ĐỀ TÀI. 1 2. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 3. CƠ SỞ LÝ LUẬN. 2 4. CƠ SỞ THỰC TIỂN 2 5. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 3 5.1. Trao đổi với đồng nghiệp cùng phối hợp thực hiện 3 đúng qui trình tổ chức khai thác kênh hình trong giảng dạy lịch sử. 5.2. Củng cố cho học sinh những kĩ năng cơ bản thiết 4 yếu trong khai thác kênh hình. 5.3. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác bản đồ, lược đồ. 5 5.4. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh. 7 5.5. Rèn luyện cho HS kĩ năng khai thác tranh ảnh nhân 9 vật lịch sử: 6. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU. 10 7. KẾT LUẬN. 11 8. ĐỀ NGHỊ. 12 9.TÀI LIỆU THAM KHẢO. 13 10. MỤC LỤC. 14