Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm chỉ đạo nâng cao chất lượng làm đồ dùng học tập, đồ chơi tự tạo từ nguyên, vật liệu sẵn có ở địa phương

MỘT SỐ KINH NGHIỆM CHỈ ĐẠO NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG LÀM ĐỒ DÙNG HỌC TẬP, ĐỒ CHƠI TỰ TẠO TỪ NGUYÊN ,VẬT LIỆU SẴN CÓ Ở ĐỊA PHƯƠNG. A. ĐẶT VẤN ĐỀ: I. Lời mở đầu: Đặc biệt là đối với chương trình đổi mới hình thức tổ chức giáo dục và chương trình Mầm non mới hiện nay việc sử dụng các nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương để làm đồ dùng học tập đồ chơi cho trẻ chơi là hết sức cần thiết. Với phương châm : “ Học bằng chơi, chơi mà học” đồ dùng học tập, đồ chơi giúp trẻ mở rộng và hiểu biết về thế giới xung quanh, đồ dùng học tập, đồ chơi còn góp phần giúp trẻ phát trển toàn diện về thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm, kỹ năng xã hội và thẩm mỹ, khả năng giao tiếp, ứng sử trong cuộc sống. Hơn thế nữa đồ đồ dùng học tập, đồ chơi tự tạo là nguyên vật liệu dễ kiếm, rẻ tiền và nếu được học thì ai cũng có thể làm được theo ý tưởng riêng của mình một cách sáng tạo. Chúng ta đều hiểu và biết rằng : Đồ dùng học tập, đồ chơi cùng với trò chơi là nhu cầu tự nhiên không thể thiếu được đối với cuộc sống của trẻ .Đồ dùng học tập, đồ chơi là phương tiện để trẻ hoạt động vui chơi mà hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ Mầm non. Ngoài đồ dùng học tập ra, đồ chơi vốn là thứ trẻ yêu thích nhất, không có đồ chơi trẻ không có phương tiện, môi trường để hoạt động và thực hiện các trò chơi. Cách thức chơi với đồ chơi và những thứ đồ chơi mà trẻ yêu thích được thay đổi theo sự phát triển và hiểu biết của trẻ thì chính đồ chơi đó lại trở thành đồ dùng học tập của trẻ giúp trẻ có nhiều cơ hội trải nghiệm và lĩnh hội các kiến thức thông qua đồ chơi được sử dụng trong các trò chơi, vì vậy càng có nhiều cách để trẻ chơi với một đồ chơi thì trẻ càng có cơ hội học tập và tích luỹ kiến thức theo các cách khác nhau. 1 Từ nhận thức trên, tôi thiết nghĩ việc trang bị các kiến thức và nâng cao kỹ năng làm đồ dùng học tập , đồ chơi cho giáo viên Mầm non trong nhà trường là việc làm hết sức cần thiết và bổ ích vì làm đồ dùng học tập, đồ chơi tự tạo là một hoạt động mang tính sáng tạo và độc đáo . Sáng tạo và độc đáo ở chỗ cùng một nguyên vật liệu mỗi người lại có ý tưởng riêng, cách thức riêng để tạo ra sản phẩm theo phong cách của mình. Chính vì vậy để phát huy năng lực sẵn có của mỗi người tôi quyết định chọn đề tài “Một số kinh nghiệm chỉ đạo nâng cao chất lượng làm đồ dùng học tập, đồ chơi tự tạo từ nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương” với mong muốn góp sức nhỏ bé của mình trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ Mầm non mà ở một góc độ nhất định nào đó được bắt đầu từ đồ dùng học tập. đồ chơi. II. Thực trạng. 1.Thuận lợi: Trường mầm non xã Nga Bạch là địa phương thuộc khu vực vùng ven biển . Cũng chính từ miền này là cơ sở tạo điều kiện cho việc tìm kiếm nguyên vật liệu dễ dàng, thuận lợi và phong phú, có thể nói tìm bất cứ nơi đâu và bất cứ chỗ nào cũng có nguồn nguyên, vật liệu có thể làm đồ dùng học tập, đồ chơi cho trẻ. Đội ngũ giáo viên nhiệt tình, chịu khó, có tâm huyết với ngành, có năng lực chuyên môn, có kỹ năng làm đồ dùng học tập, đồ chơi theo yêu cầu. 2.Khó khăn: Vì đặc thù riêng của ngành học, giáo viên phải đứng lớp cả ngày, thời gian dành cho việc tìm kiếm và làm đồ dùng học tập, đồ chơi còn ít, phần lớn chỉ trong thời gian hè, ngày nghỉ và tranh thủ quĩ thời gian còn lại. 2 Số cán bộ giáo viên hiểu cách làm, biết cách vận dụng và khả năng sáng tạo còn hạn chế, mới chỉ tập trung ở các giáo viên trẻ, khéo tay và có năng khiếu làm đồ dùng học tập, đồ chơi. Một số giáo viên chưa phát huy hết tác dụng của những đồ dùng học tập,đồ chơi đã có. 3. Kết quả của thực trạng: Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc hướng dẫn, chỉ đạo và động viên các giỏo viờn ở cỏc nhúm lớp tự làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ các nguyên, vật liệu sẵn có nhưng để đáp ứng được với yêu cầu thì phần nào đó còn hạn chế, số đồ dùng học tập, đồ chơi phục vụ cho việc học tập, vui chơi và các hoạt động khác đã có mặt nhưng chưa phong phú về hình thức và chủng loại. Thực tế: Mức độ Tổng Đạt Chưa đạt TT Nội dung số yêu cầu yêu cầu Số Số lượng % lượng % 1 Số lớp có đủ đồ dùng học tập, đồ 10 10 100 0 0 chơi ở mức độ tối thiểu 2 Số lớp có đủ đồ dùng học tập, đồ 10 6 60 4 40 chơi tự làm đảm bảo yêu cầu chất lượng, phong phú, hấp dẫn. 3 Số CBGV có ý thức sưu tầm 23 15 65 8 35 nguyên vật liệu để làm đồ dùng học tập, đồ chơi. 4 Số CBGV biết cách làm và vận 23 13 56.6 10 43.4 dụng sáng tạo. 5 Số CBGV sử dụng có hiệu quả đồ 23 15 65 8 35 dùng học tập, đồ chơi đã làm. 3 Xuất phát từ thực tế trên, làm thế nào để khơi dậy niềm đam mê hứng thú với đồ chơi và cách làm đồ dùng học tập, đồ chơi cho trẻ, làm thế nào để cán bộ, giáo viên nâng cao kiến thức, kỹ năng làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ nguyên vật liệu tận dụng, sẵn có của địa phương để giảm bớt chi phí mua đồ dùng học tập, đồ chơi có sẵn, đắt tiền mà nhiều khi không phù hợp với lứa tuổi, làm thế nào để khi có đồ dùng học tập, đồ chơi đẹp, hấp dẫn : Sẽ lôi cuốn trẻ hứng thú tham gia học tập ; khi có đồ chơi phong phú “bắt mắt”: trẻ sẽ nghĩ ngay đến trò chơi với đồ chơi đó. Tôi quyết định lựa chọn các giải pháp trọng tâm để thực hiện có hiệu quả như sau: B . GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ: I . CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN. 1.Tổ chức hội thảo về đồ dùng học tập, đồ chơi và nâng cao kỹ năng làm đồ dùng học tập, đồ chơi cho cán bộ giáo viên 2.Phát động phong trào làm đồ dùng học tập, đồ chơi cho trẻ từ các nguyên, vật liệu dễ kiếm đồng thời sử dụng có hiệu quả đồ dùng học tập, đồ chơi đã làm. 3. Tổ chức hội thi làm đồ dùng học tập, đồ chơi tự tạo từ nguyên, vật liệu sẵn có. 4. Khai thác tiềm năng sẵn có từ các bậc phụ huynh, các lực lượng xã hội trong việc tìm kiếm nguyên vật liệu ủng hộ nhà trường, đồng thời cùng dành thời gian và công sức làm đồ dùng học tập, đồ chơi cho trẻ. 5. Định hướng kế hoạch, thời gian chủ động làm đồ dùng học tập, đồ chơi cho nhà trường và cho giáo viên. II. CÁC BIỆN PHÁP ĐỂ TỔ CHỨC THỰC HIỆN. I .Tổ chức hội thảo về đồ dùng học tập, đồ chơi và nâng cao kỹ năng làm đồ dùng học tập đồ chơi cho cán bộ giáo viên. Bồi dưỡng và nâng cao kiến thức, kỹ năng làm đồ dùng học tập, đồ chơi cho cán bộ giáo viên có rất nhiều hình thức, mỗi hình thức đều mang lại hiệu quả 4 riêng nhưng theo tôi tổ chức hội thảo không những mang lại hiệu quả cao về chuyên môn mà còn là hình thức bồi dưỡng về năng lực giao tiếp, kỹ năng ứng sử, đặc biệt là năng khiếu cá nhân, bởi qua hội thảo họ được trao đổi, được bàn bạc, được thảo luận đưa ra ý kiến của riêng mình trên cơ sở đó học tập kinh nghiệm lẫn nhau. Để tổ chức buổi hội thảo được tốt tôi đã cùng Ban giám hiệu nhà trường xây dựng kế hoạch hội thảo trình lên PGD & ĐT huyện để thống nhất nội dung, thời gian và hình thức làm. ￿ Mục đích của hội thảo : Tận dụng những nguyên, vật liệu dễ kiếm, dễ tìm để làm đồ dùng học tập, đồ chơi sử dụng trong học tập và trong các trò chơi cho trẻ. Phát huy óc sáng tạo, kỹ năng làm, rèn luyện tính kiên trì, khả năng khéo léo của đôi bàn tay cho cô và trẻ. ￿ Nội dung của hội thảo : Tôi định hướng chỉ xoay quanh 2 vấn đề cơ bản: - Trao đổi, chia sẻ những kinh nghiệm đã làm đồ dùng học tập đồ chơi từ các nguyên vật liệu sẵn có của địa phương ở mỗi lớp, mỗi cá nhân giáo viên. - Giúp nhau thực hành làm các đồ dùng học tập, đồ chơi theo ý tưởng riêng và cách làm của mỗi người. ￿ Hình thức của hội thảo: Để tất cả mọi giáo viên được tham gia, phát huy hết khả năng vốn có của mình chúng tôi thực hiện theo hình thức: Bứơc1: Chia lớp thành 3 tổ theo 3 khối .( Khối nhà trẻ,Khối lớp mẫu giáo 3 tuổi, và 4 tuổi. Khối lớp mẫu giáo 5 tuổi) Tổ 1: Kinh nghiệm làm đồ dùng học tập,đồ chơi từ tre, trúc, cói đay, rơm, rạ Kinh nghiệm làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ vải , len, sợi Tổ 2: Kinh nghiệm làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ bìa, giấy, đất nặn. 5 Kinh nghiệm làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ các đồ vật thiên nhiên: Vỏ cây, cành cây, hạt đậu, hạt lạc, hạt vừng, các loại hạt trái cây Tổ 3: Kinh nghiệm làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ các tạp phẩm hoặc từ các đồ vật khác nhau. Kinh nghiệm làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ các cách phun, vẩy, búng, thổi, vo vê.. Sau đó lại đổi chéo tổ, cá nhân làm các loại đồ dùng học tập, đồ chơi từ các nguyên vật liệu khác nhau. Mời tổ trưởng lên trình bày ý kiến, các tổ khác thảo luận, góp ý, bổ sung. Bước 2: Giúp nhau thực hành làm các đồ chơi, đồ dùng học tập theo ý tưởng và cách làm của mỗi tổ, mỗi người. Để thực hiện tốt bước này chúng tôi đề nghị các thành viên mang đến càng nhiều, càng tốt những nguyên vật liệu ở địa phương ( Các loại hột hạt, vỏ sò, hến, vỏ dừa , vải màu, chai nhựa, giấy, bìa các loại, que, các khối gỗ, sợi đay, sợi cói rơm rạ đã chuốt phẳng, sợi len, bàn chải răng cũ, ống nhựa, sợi bèo tây phơi khô..) với bất kỳ hình dáng và kích thức nào, các dụng cụ để làm. Trên cơ sở thảo luận sôi nổi, nhiệt tình với tinh thần trách nhiệm, tạo không khí thoải mái, tin cậy lẫn nhau, hướng dẫn nhau về cách làm, qui trình làm và kỹ thuật làm. Tổ 1: Kinh nghiệm làm đồ chơi, đồ dùng học tập từ tre, trúc, cói đay, rơm, rạ Ví dụ: - Đưa ra kinh nghiệm làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ các loại cói đay, rơm rạ: + Đan, tết: thành cái làn, mũ, xoong, nồi, chảo rán, bát thìa, cốc uống nứơc phục vụ cho các buổi chơi và các trò chơi phân vai ; các con vật, các hình khối để phục vụ chủ đề thế giới động vật, các hoạt động khám phá khoa học , nhận biết phân biệt và các hoạt động khác. 6 + Bện thành những sợi dây tròn, dây dẹt (Để học tập : Nhận biết dài- ngắn; tròn, dẹt ; Để chơi: Chơi kéo co, nhảy dây) các thảm tròn, thảm hình chữ nhật, thảm vuông, thảm hình tam giác (làm đồ dùng học toán: Nhận biết hình tròn, vuông, chữ nhật, tam giác; Để chơi : ngồi chơi ô ăn quan, chồng nụ chồng hoa, nu na nu nống ) nhằm ôn lại các trò chơi truyền thống, các trò chơi dân gian phục vụ một số nội dung trong cuộc vận động “trường học thân thiện, học sinh tích cực” - Kinh nghiệm làm đồ dùng học tập, đồ chơi từ các loaị tre trúc song mây: +Từ các ống, các đoạn tre ngà, trúc vàng có màu vàng óng rất đẹp , với kích thước dài ngắn, to, nhỏ khác nhau có thể làm bộ lồng ghép, bộ gõ, bộ lăn, xúc xắc, cán cờ, đũa dài, đũa ngắn, làm tầu hỏa, làm cối giã gạo, làm thùng sách nước những đoạn trúc nhỏ hơn có thể làm đồ chơi xâu hạt. - Kinh nghiệm làm từ bìa, giấy, đất nặn : Họ cho biết có thể dùng đất sét của địa phương nhào cho mềm rồi nặn các sản phẩm theo ý muốn, mang phơi khô, khi sử dụng sạch sẽ, vệ sinh không kém đất mua sẵn. Để nặn nhanh, chính xác và trong thời gian ngắn tạo được nhiều sản phẩm chúng tôi hướng dẫn giáo viên bằng nhiều cách : Ví dụ: Đối với qui trình nặn các con vật : biết cách qui về nhóm động vật 4 chân, 2 chân và về các hình khối cơ bản như hình khối trứng, hình khối trụ, hình lá Cụ thể: Muốn nặn con hươu sao đứng : Đầu, mình (khối trứng); Cổ, chân (khối trụ); Tai (hình lá) Từ các hình khối đó chỉnh sửa ghép lại .Sau đó lấy hạt bưởi, hoặc hạt vừng, hay hạt cam thảo gắn lên là được con hươu sao rất đẹp. Nếu muốn tạo dáng hình con hươu sao nằm: chỉ cần uốn gấp chân xếp dưới bụng, gắn cổ theo hướng lên là được. Muốn hươu đang chạy thì thân hơi đổ về phía trước, hai chân trước cũng nao về phía trước, hai chân sau dượt theo. 7 Tương tự muốn nặn con thỏ, con mèo, con sóc, con trâu chúng tôi đều dựa trên các hình khối cơ bản đó và chỉ cần thêm chi tiết phụ mang đặc điểm riêng của từng con là xong, vừa nhanh, vừa giống thật, đẹp mà trông rất ngộ nghĩnh. Tổ 2: Kinh nghiệm làm đồ chơi từ các đồ vật thiên nhiên: Vỏ cây, cành cây, , vỏ ngao,vỏ sò, vỏ hến ,hạt đậu, hạt lạc, hạt vừng, các loại hạt trái cây Ví dụ : - làm cây phượng: Thân bằng vỏ cây khô, hoa bằng giấy đỏ cắt nhỏ, cành bằng đất nâu bồi, nền dưới gốc bằng đất vàng nhạt. - Vỏ sò trắng chắp thành hình con thiên nga; vỏ sò các màu chắp thành hình con công đặc biệt là đuôi công rất đẹp và hấp dẫn từ các màu sắc tự nhiên. Kinh nghiệm làm đồ chơi từ các tạp phẩm hoặc đồ vật khác nhau. - Ví dụ: Lõi chỉ bằng gỗ thì làm bánh xe lăn, bằng giấy thì cắt thành khoanh nhỏ nhuộm màu làm đồ chơi xâu hạt. - Bao diêm cũ bọc giấy màu làm đồ chơi xếp hình, làm xúc xắc cho trẻ nhà trẻ. - Những ống nhựa, dây nhựạ truyền huyết thanh bỏ đi có thể rửa sạch làm ống nghe cho trò chơi bác sĩ - Những miếng xốp chèn hàng cũng có thể tạo ra nhiều đồ chơi lý thú như cắt bộ ghế, bộ ấm chén, tủ quần áo, con cá, con chim bồ câu. - Những dây buộc hàng bằng ni lông các màu đan thành những bộ lồng rất đẹp không kém lồng nhựa. - Đồ chơi bằng rơm, cói, đay : Tết thành con tôm, con cá, con cua (các con vật sống dưới nước) phục vụ cho chủ đề thế giới động vật; cái đĩa, cái bát , cái cốc (đồ dùng ăn uống) phục vụ cho khám phá khoa học, nhận biết tập nói, cho các trò chơi phân vai . Tổ 3: Kinh nghiệm làm đồ chơi từ các cách phun, vẩy, búng, thổi, vo vê.. Ví dụ: Từ màu nước đã được pha sẵn, kết hợp giữa kỹ năng : phun, thổi , vẩy búng theo ý tưởng cá nhân để tạo thành các mảng màu đậm nhạt theo ý muốn, hoặc dùng bàn chải đánh răng cũ thấm vào mầu nước khác nhau rồi vẩy, bật 8 bung trên nền bìa thành các mảng lấm chấm với màu sắc khác nhau để tạo thành bức tranh con vật hay bức tranh cây cảnh, bông hoa rất đẹp . Ngoài ra lớp còn được học tập, củng cố và nâng cao các kỹ năng khác như Vo, vê, xé dán, cắt dán, dập giấy, miết đất, đắp, bồi, khâu vá để tạo ra nhiều sản phẩm khác nhau mọi người được thực hành nhiều lần và bằng khả năng sáng tạo của mình cho ra đời được nhiều sản phẩm phong phú, đẹp mắt, có giá trị sử dụng như cây cối , đồ vật, con vật, tranh ảnh, người, các đồ dùng gần gũi phục vụ trong sinh hoạt hàng ngày có thể nói sản phẩm làm ra muôn màu muôn vẻ được trưng bày như là một “thư viện” đồ chơi tạo thành bức tranh sinh động, đẹp mắt và vô cùng hấp dẫn. Kết quả: Về nhận thức : Tất cả mọi người đều phấn khởi và khẳng định sau hội thảo họ học tập được nhiều điều bổ ích như cách làm, kỹ năng làm và nhất là kỹ thuật làm nhanh hơn, chính xác hơn và có những đồ dùng học tập, đồ chơi mà theo họ cách làm của bạn dễ hơn nhưng tạo sản phẩm lại đẹp hơn. Về số lượng: Nhiều hơn, đủ cho các hoạt động học và chơi của trẻ. Về chất lượng sản phẩm: Chất lượng đảm bảo, bền, đẹp, có giá trị sử dụng, hình thức phong phú và nhiều thể loại khác nhau. 2. Phát động phong trào làm đồ dùng học tập đồ chơi cho trẻ từ các nguyên, vật liệu dễ kiếm - đồng thời sử dụng có hiệu quả đồ dùng học tập, đồ chơi đã làm. Sau hội thảo bước tiếp theo tôi chỉ đạo các lớp phát động phong trào làm đồ dùng học tập, đồ chơi tự tạo theo từng đợt để lấy thành tích chào mừng các ngày lễ trong năm. Một phần giúp cho cán bộ giáo viên củng cố cách làm, qui trình làm, mặt khác quan trọng hơn cả là họ tạo ra được nhiều sản phẩm cho các cháu học tập, vui chơi. Sau mỗi đợt các trường tổng hợp số lượng làm, chất lượng đồ dùng học tập, đồ chơi, báo cáo kết quả về Ban giám hiệu nhà trường. 9 Để động viên và khuyến khích tinh thần làm chúng tôi gắn kết quả làm đồ chơi tự tạo vào tiêu chí thi đua hàng năm để các lớp và giáo viên phấn đấu. Cũng từ đó các lớp xuất hiện rất nhiều đồ dùng học tập, đồ chơi đẹp, hẫp dẫn, có giá trị sử dụng. Nhiều đồ chơi còn sáng tạo hơn ban đầu như các cô giáo Cô Lê Thị Vân Hà, cô Lê Dương, cô Nguyễn Trang ( Khối lớp 5 tuổi); Cô Bùi Thuỷ, Cô Nguyễn Hương( Khối lớp 4 tuổi) cô Hoàng Thuỷ, cô Hoàng Hạnh( Khối lớp 3 tuổi), cô Đồng Giang, cô Phạm Cúc( Khối nhà trẻ) Các đồ dùng học tập, đồ chơi còn được bố trí, sắp xếp phù hợp trong các góc chơi, đặc biệt là các đồ dùng học tập đồ chơi đó được phát huy tác dụng trong mỗi buổi chơi, mỗi trò chơi và với nhiều cách chơi khác nhau. Ví dụ : Một bộ vỏ hến có thể phân loại to nhỏ, nhiều ít, xếp cao thấp; Xếp hình các loại quả, các chữ số, chữ cái, bông hoa, các con vật ; Hoặc xếp thành nhiều hình dáng khác nhau : Từ con cá đang nằm chỉ cần xếp lại cái đuôi theo hình cong từ dưới lên một chút thành cá đang quẫy đuôi bơi rất đẹp . Trẻ có thể chơi cá nhân hoặc theo nhóm, và cùng nhau thảo luận cách chơi. Một yếu tố để phát huy tối đa hiệu quả đồ dùng học tập, đồ chơi đã làm tôi đã cùng ban giám hiệu chỉ đạo các lớp xây dựng môi trường lớp học khoa học, sắp xếp hợp lý giúp trẻ dễ thấy, dễ lấy, dễ sử dụng, dễ cất nhằm tạo điều kiện cho trẻ được chơi với đồ chơi thường xuyên theo ý thích cá nhân của mình. Để có nhiều đồ dùng học tập,đồ chơi cho trẻ chơi và cũng là một trong các hình thức sử dụng có hiệu quả đồ dùng học tập,đồ chơi đã làm , tôi chỉ đạo các lớp, giáo viên hướng dẫn trẻ cùng tham gia hoạt động làm một số đồ dùng học tập,đồ chơi đơn giản cùng với cô, bằng hình thức này trẻ tham gia rất hứng thú, chủ động tìm tòi, khám phá, trải nghiệm để lĩnh hội kiến thức một cách tốt nhất phù hợp với việc thực hiện các loại chương trình và cũng là thực hiện tốt một số nội dung của trường học thân thiện, học sinh tích cực mà ngành đang chỉ đạo. 10