Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp tạo hứng thú học tập bộ môn lịch sử cho học sinh bậc trung học cơ sở

trong nhµ tr­êng. HoÆc cã thÓ khi gi¶ng d¹y, ng­êi gi¸o viªn ch­a thùc sù t©m huyÕt víi bé m«n, gi¶ng d¹y cßn nÆng mét chiÒu truyÒn thô kiÕn thøc, t¹o sù gß bã, nhµm ch¸n trong lÜnh héi kiÕn thøc cña häc sinh. Lµ ng­êi gi¸o viªn trùc tiÕp cÇm phÊn gi¶ng d¹y bé m«n LÞch sö, t«i rÊt b¨n kho¨n vÒ vÊn ®Ò häc tËp cña c¸c em. Lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc bé m«n lÞch sö lµ c¶ mét vÊn ®Ò. §Æt ra yªu cÇu ®èi víi c¶ ng­êi d¹y vµ ng­êi häc. Trß ph¶i høng thó, say mª; thÇy ph¶i ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc ë trß, ph¶i kh¬i dËy ®­îc niÒm ®am mª ë trß. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y t«i ®· cè g¾ng häc hái b¹n bÌ, ®ång nghiÖp, ®ång thêi nghiªn cøu vÒ mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc ë bé m«n LÞch sö. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. I. Thùc tr¹ng. Thùc ra tõ tr­íc ®Õn nay, ®a sè gi¸o viªn ë tr­êng do ®iÒu kiÖn d¹y häc, thiÕt bÞ cßn cã phÇn h¹n chÕ nªn khi gi¶ng d¹y hÇu nh­ giê häc ch­a s«i næi, häc sinh ch­a cã høng thó häc tËp, giê häc nhµm ch¸n, nªn hiÖu qu¶ g׬ häc ®¹t kÕt qu¶ ch­a cao. Qua kh¶o s¸t ®Çu n¨m t«i thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: KÕt qu¶. Khèi líp. Tæng sè häc sinh Kh¸-Giái Trung b×nh D­íi trung b×nh 8 177 34 % 51 % 15 % 9 216 36 % 51 % 13 % II. Nguyªn nh©n. Theo t«i, nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn thùc tr¹ng trªn lµ: - Gi¸o viªn ch­a thùc sù ®Çu t­ cho giê d¹y. - C¸c giê häc lÞch sö ch­a g©y ®­îc sù høng thó cho häc sinh. - Häc sinh ch­a yªu thÝch bé m«n lÞch sö. - Gi¸o viªn vµ häc sinh ch­a b¾t kÞp víi sù ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc. - ThiÕt bÞ d¹y häc cßn h¹n chÕ. III. Gi¶i ph¸p. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ bé m«n vµ qóa tr×nh gi¶ng d¹y cña m×nh t«i thÊy cÇn t¹o ra cho häc sinh mét kh«ng khÝ häc tËp s«i næi, høng thó h¬n trong khi d¹y häc lÞch sö. Cã nh­ vËy häc sinh míi yªu thÝch bé m«n vµ sÏ n©ng cao ®­îc chÊt l­îng d¹y häc bé m«n. ThiÕt nghÜ r»ng trß ch¬i trong c¸c giê häc LÞch sö kh«ng chØ nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ cho häc sinh mµ cßn t¹o nªn mét kh«ng khÝ h¨ng say häc tËp. C¸c em ph¶i cã thÓ ®éc lËp suy nghÜ t×m tßi hoÆc phèi hîp víi c¸c b¹n trong nhãm ®Ó cã ®¸p ¸n nhanh, chÝnh x¸c. V× thÕ khi c¸c em ®­îc häc LÞch sö qua h×nh thøc trß ch¬i sÏ thÊy tho¶i m¸i h¬n, høng thó h¬n, tõ ®ã mµ ghi nhí tèt nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. Cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó t¹o høng thó häc tËp cho häc sinh. Trong khu«n khæ cña mét bµi kinh nghiÖm, t«i xin tr×nh bµy mét sè biÖn ph¸p mµ t«i ®· sö dông trong qu¸ tr×nh so¹n gi¶ng vµ ®· thu ®­îc kÕt qu¶ tèt trong c¸c héi thi gi¸o viªn giái, ®­îc b¹n bÌ ®ång nghiÖp ®¸nh gi¸ cao. 1. Trß ch¬i « ch÷. a. C¸ch t¹o « ch÷. Khi so¹n bµi, t«i thiÕt kÕ mét hÖ thèng « ch÷ lÞch sö víi c¸c « ch÷ hµng ngang vµ mét « ch÷ hµng däc. Mçi « ch÷ hµng ngang lµ mét ®¬n vÞ kiÕn thøc trong bµi häc vµ sÏ cã mét ch÷ c¸i ch×a kho¸. Mçi « hµng ngang cã mét c©u hái ®Ó häc sinh gi¶i ®¸p. Sau khi gi¶i hÕt c¸c « ch÷ hµng ngang víi c¸c ch÷ c¸i xuÊt hiÖn, häc sinh sÏ t×m ®­îc « ch÷ hµng däc. ¤ ch÷ hµng däc sÏ lµ néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt cña bµi häc. b. Sö dông « ch÷. Víi « ch÷ lÞch sö, t«i th­êng sö dông vµo kh©u cñng cè bµi häc, hoÆc cã thÓ sö dông ®Ó kiÓm tra kiÕn thøc sau khi häc mét ch­¬ng, mét giai ®o¹n lÞch sö. §Ó thùc hiÖn trß ch¬i gi¶i « ch÷, t«i dµnh thêi gian kho¶ng 5 phót. * C¸ch thø nhÊt: Ho¹t ®éng nhãm. B1: Chia líp lµm ba nhãm, gi¸o viªn ph¸t phiÕu häc tËp cho c¸c em th¶o luËn nhãm. B2: Gi¸o viªn chiÕu « ch÷ lªn m¸y chiÕu h¾t. §ång thêi kÎ « ch÷ vµo ba b¶ng phô treo lªn b¶ng. B3: Häc sinh ba nhãm thi ®ua nhau lªn b¶ng ®iÒn vµo c¸c « ch÷. Nhãm nµo hoµn thµnh « ch÷ tr­íc vµ ®óng sÏ chiÕn th¾ng. B4: Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh t×m « ch÷ hµng däc vµ tr×nh bµy hiÓu biÕt cña em vÒ « ch÷ hµng däc ®ã. B5: Gi¸o viªn chiÕu « ch÷ hoµn chØnh lªn m¸y chiÕu h¾t. NhËn xÐt vµ tuyªn d­¬ng nhãm lµm tèt. * C¸ch thø hai: Ho¹t ®éng ®éc lËp. B1: Gi¸o viªn ®ãng vai trß lµ mét ng­êi dÉn ch­¬ng tr×nh. B2: Cho häc sinh tù do lùa chän « ch÷ hµng ngang tuú thÝch, gi¸o viªn ®äc c©u hái, häc sinh tr¶ lêi. B3: Sau khi lÇn l­ît häc sinh gi¶i c¸c « ch÷ hµng ngang, c¸c ch÷ c¸i ch×a kho¸ sÏ xuÊt hiÖn; gi¸o viªn cho häc sinh t×m « ch÷ hµng däc vµ tr×nh bµy hiÓu biÕt cña em vÒ « ch÷ hµng däc. B4: Gi¸o viªn nhËn xÐt vµ tuyªn d­¬ng nh÷ng häc sinh lµm tèt. c. ThiÕt kÕ « ch÷. * ¤ ch÷ thø nhÊt: Bµi 25. Phong trµo n«ng d©n T©y S¬n. TiÕt 53. I. Khëi nghÜa n«ng d©n T©y S¬n. ( LÞch sö líp 7) ¤ ch÷ gåm cã 6 « ch÷ hµng ngang vµ mét « ch÷ hµng däc: 1 2 3 4 5 6 - Hµng ngang sè 1: Cã 6 ch÷ c¸i: Mét lo¹i l©m s¶n mµ nh©n d©n §µng Trong ph¶i nép cho quan l¹i. - Hµng ngang sè 2: Cã 6 ch÷ c¸i: Mét h×nh thøc bãc lét cña quan l¹i ®èi víi n«ng d©n - Hµng ngang sè 3: Cã 8 ch÷ c¸i: Tªn mét nhµ b¸c häc n­íc ta thÕ kØ XVIII. - Hµng ngang sè 4: Cã 10 ch÷ c¸i: Tªn mét trong nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o cuéc khëi nghÜaT©y S¬n. - Hµng ngang sè 5: Cã5 ch÷ c¸i: N¬i lËp c¨n cø ®Çu tiªn cña cuéc khëi nghÜa T©y S¬n. - Hµng ngang sè 6: Cã 9 ch÷ c¸i: C¨n cø cña cuéc khëi nghÜa Chµng LÝa. §¸p ¸n « ch÷: 1 S õ N G T £ 2 3 4 5 6 T ¤ T H U Õ L £ Q ó Y § ¤ N N G U Y Ô N N H ¹ C A N K H £ T R U ¤ N G M ¢ Y ¤ ch÷ hµng däc lµ: Suy yÕu * ¤ ch÷ thø hai: Bµi 13. TiÕt 15. Tæng kÕt lÞch sö thÕ giíi hiÖn ®¹i tõ sau n¨m 1945 ®Õn nay. (LÞch sö líp 9) ¤ ch÷ gåm cã 6 « ch÷ hµng ngang vµ mét « ch÷ hµng däc: 1 2 3 4 5 6 - Hµng ngang sè 1: Cã 10 ch÷ c¸i: Sù ®èi ®Çu X«-MÜ ®­a thÕ giíi ®øng tr­íc nguy c¬ nµy. - Hµng ngang sè 2: Cã 4 ch÷ c¸i: Tªn mét khèi qu©n sù do MÜ thiÕt lËp. - Hµng ngang sè 3: Cã 7 ch÷ c¸i: Tªn cña nhµ du hµnh vò trô ®Çu tiªn bay vßng quanh Tr¸i ®Êt. - Hµng ngang sè 4: Cã 5 ch÷ c¸i: MÜ vµ c¸c n­íc §Õ quèc tiÕn hµnh nhiÒu cuéc chiÕn tranh ®Ó nh»m thùc hiÖn ®iÒu nµy ®èi víi c¸c cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c n­íc thuéc ®Þa vµ phô thuéc. - Hµng ngang sè 5: Cã 7 ch÷ c¸i: ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Liªn X«. - Hµng ngang sè 6: Cã 7 ch÷ c¸i: Tªn cña vÞ Tæng thèng MÜ tham dù Héi nghÞ I-an-ta. §¸p ¸n « ch÷: 1 2 C H I Õ N T R A N H N A T ¤ 3 4 G A G A R I N § µ N ¸ P 5 H O µ B × N H 6 R U Z ¥ V E N ¤ ch÷ hµng däc: Hai phe. 2. Trß ch¬i gi¶i “mËt m·” LÞch sö. a. T¹o trß ch¬i: - Gi¸o viªn chuÈn bÞ c¸c d÷ kiÖn lÞch sö, c¸c d÷ kiÖn ®ã cã liªn quan ®Õn mét sù kiÖn hay mét nh©n vËt lÞch sö ®­îc coi lµ “mËt m·” . - Mçi d÷ kiÖn lµ mét c©u hái gîi ý ®Ó häc sinh tr¶ lêi. - Sau khi t×m ®­îc tÊt c¶ c¸c d÷ kiÖn, häc sinh sÏ cã c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh c¸c d÷ kiÖn ®ã liªn quan ®Õn mét sù kiÖn hay mét nh©n vËt lÞch sö. b. Sö dông trß ch¬i: Víi trß ch¬i nµy t«i cã thÓ sö dông ®Ó cñng cè bµi häc hoÆc còng cã thÓ sö dông trong c¸c tiÕt lµm bµi tËp lÞch sö. §Æc biÖt khi gi¸o viªn muèn nhÊn m¹nh mét sù kiÖn lÞch sö quan träng hay nh©n vËt lÞch sö cã c«ng lín ®èi víi ®Êt n­íc. VÝ dô: Bµi 25: Phong trµo n«ng d©n T©y S¬n TiÕt 57. Quang Trung x©y dùng ®Êt n­íc. PhÇn cñng cè bµi häc, gi¸o viªn ®­a ra mét b«ng hoa b»ng giÊy cã 5 c¸nh, mçi c¸nh hoa lµ mçi d÷ kiÖn, nhuþ hoa lµ mét “mËt m·” : * GV nªu c©u hái ®Ó häc sinh t×m ra c¸c d÷ kiÖn trªn mçi c¸nh hoa: - C¸nh hoa 1: N¨m næ ra cuéc khëi nghÜa T©y S¬n . - C¸nh hoa 2: Mét chiÕn th¾ng qu©n sù n¨m 1785. - C¸nh hoa 3: NghÜa qu©n T©y S¬n ®¹i ph¸ qu©n Thanh vµo n¨m nµy. - C¸nh hoa 4: Mét c¬ quan thêi T©y S¬n cã nhiÖm vô dÞch ch÷ H¸n ra ch÷ N«m. - C¸nh hoa 5: Ban bè nµo cã t¸c dông phôc håi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thêi T©y S¬n. * Cho häc sinh lùa chän c¸nh hoa ®Ó tr¶ lêi. * Sau khi häc sinh tr¶ lêi cho ®¸p ¸n tõng c¸nh hoa. * Khi ®· t×m ®­îc tÊt c¶ c©u tr¶ lêi ë c¸c c¸nh hoa, gi¸o viªn cho häc sinh t×m mèi liªn hÖ gi÷a c¸c d÷ kiÖn ®ã ®Ó gi¶i mËt m· ë nhuþ hoa. * §¸p ¸n: - C¸nh hoa 1: N¨m 1771 - C¸nh hoa 2: R¹ch GÇm- Xoµi Mót - C¸nh hoa 3: N¨m 1789 - C¸nh hoa 4: LËp ViÖn Sïng chÝnh - C¸nh hoa 5: ChiÕu khuyÕn n«ng. - Nhuþ hoa- “MËt m·”: Quang Trung IV. KÕt qu¶. Víi mong muèn s¸ng t¹o cho häc sinh cã høng thó häc tËp, ®ång thêi nhí vµ hiÓu ®­îc l©u khi häc tËp bé m«n lÞch sö , t«i th­êng xuyªn tæ chøc h×nh thøc c¸c trß ch¬i nµy trong c¸c giê häc, vµ nhËn thÊy r»ng trß ch¬i ®· gãp phÇn tÝch cùc t¹o ®­îc høng thó häc tËp cho c¸c em , giê häc s«i næi h¬n, häc sinh h¨ng say häc tËp t×m hiÓu, chÊt l­îng häc cña c¸c em ®­îc n©ng lªn râ rÖt . Cuèi n¨m, c¸c líp sö t«i d¹y ®¹t kÕt qu¶ nh­ sau: KÕt qu¶. Khèi líp. Tæng sè häc sinh Kh¸-Giái Trung b×nh D­íi trung b×nh 8 177 41 % 54 % 5 % 9 216 44% 53 % 3 % c. Bµi häc kinh nghiÖm: - Khi tæ chøc trß ch¬i gi¸o viªn ph¶i phæ biÕn râ luËt ch¬i cho häc sinh: Thµnh phÇn tham gia, thêi gian, sè l­îng c©u hái, phÇn th­ëng Trß ch¬i cã thÓ ch¬i vµo cuèi giê häc ®Ó cñng cè bµi häc, hoÆc cã thÓ dïng trß ch¬i ®Ó kiÓm tra kiÕn thøc cña häc sinh sau khi häc xong mét thêi kú, mét giai ®o¹n lÞch söC¸c c©u hái cho mçi « ch÷, mçi c¸nh hoa ph¶i tËp trung vµo c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc lÞch sö cÇn ghi nhí. ¤ ch÷ hµng däc, “ mËt m· lÞch sö” ph¶i lµ néi dung kiÕn thøc quan träng, bao trïm lªn toµn bé bµi häc hoÆc cña mét ch­¬ng, mét giai ®o¹n lÞch sö. - Trß ch¬i chØ lµ mét phÇn trong tiÕt häc ®Ó gãp phÇn t¹o høng thó häc tËp cho c¸c em. Tr¸nh t×nh tr¹ng l¹m dông qu¸ møc, biÕn giê häc thµnh trß ch¬i sÏ lµm mÊt thêi gian vµ g©y nªn ph¶n t¸c dông. - §Ó trß ch¬i thµnh c«ng, ®ßi hái gi¸o viªn lu«n ph¶i t×m tßi , s¸ng t¹o, chuÈn bÞ c«ng phu tr­íc khi ®Õn líp. D. kÕt luËn: Víi c¸c trß ch¬i trªn, t«i ®· ¸p dông trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, nã ®· thùc sù ®em l¹i høng thó häc tËp, c¸c em häc tËp s«i næi, hiÖu qu¶ h¬n. Bëi ngoµi viÖc ch¬i, h¬n hÕt lµ c¸c em ®­îc ghi nhí c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc mét c¸ch nhÑ nhµng, kh«ng g­îng Ðp, nÆng nÒ. “Häc mµ ch¬i, ch¬i mµ häc”. Vµ dÇn dÇn c¸c em yªu thÝch h¬n bé m«n lÞch sö. T«i hy väng r»ng víi c¸c biÖn ph¸p trªn sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng häc tËp ë bé m«n lÞch sö nãi riªng vµ c¸c bé m«n kh¸c nãi chung. Trªn ®©y lµ mét kinh nghiÖm nhá cña riªng t«i nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, vËy t«i rÊt mong b¹n ®äc gãp ý kiÕn x©y dùng, ®Ó kinh nghiÖm cña t«i hoµn thiÖn h¬n. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n./.