Lịch sử: Trịnh - Nguyễn phân tranh

Lịch sử: TRỊNH - NGUYỄN PHÂN TRANH I. Mục tiêu: - Biết được một vài sự kiện về sự chia cắt đất nước, tình hình kinh tế sa sút: + Từ thế kỉ XVI, triều đình nhà Lê suy thoái, đất nước từ đây bị chia cắt thành Nam triều và Bắc triều, tiếp đó là Đàng Trong và Đàng Ngoài. + Nguyên nhân của việc chia cắt đất nước là do cuộc tranh giành quyền lực của các phe phái phong kiến. + Cuộc tranh giành quyền lực giữa các tập đoàn phe phái phong kiến khiến cuộc sống của nhân dân ngày càng khổ cực: đời sống, đói khát, phải đi lính và chết trận, sản xuất không phát triển. - Dùng lược đồ Việt Nam chỉ ra ranh giới chia cắt Đàng Ngoài - Đàng Trong. II. Đồ dùng dạy học: - Lược đồ Việt Nam thế kỉ XVI – XVII - Phiếu học tập cho HS. Ảnh cổng thành Thăng Long, khu tưởng niệm các vua nhà Mạc, cổng thành Tây Đô ; bảng con. III.Các hoạt động dạy học: Hoạt động của thầy Hoạt động của trò I. Kiểm tra bài cũ: + HS1: Buổi đầu độc lập, nhà Lý đóng đô ở đâu? Tên gọi nước ta ở thời kì đó là gì? + HS2: Kể tên các triều đại nước ta từ năm 938 đến thế kỉ XV? - GV nhận xét việc học bài của HS. II. Bài mới: 1. Giới thiệu bài: Sau gần 100 năm cai trị đất nước, triều Hậu Lê đã có nhiều công lao trong việc củng cố và phát triển nền tự chủ của đất nước. Tuy nhiên, bước sang thế kỉ XVI, triều đình Hậu Lê đi vào giai đoạn suy tàn, các thế lực phong kiến họ Mạc, họ Trịnh, họ Nguyễn nổi dậy tranh nhau giành quyền lợi gây ra chiến tranh liên miên, đất nước bị chia cắt, nhân dân cực khổ. Bài học hôm nay sẽ giúp các em hiểu rõ hơn về giai đoạn lịch sử này. HĐ1: Sự suy sụp của triều Hậu Lê - Y/c HS đọc SGK đoạn “ Từ đầu thế kỉ XVI đất nước rơi vào cảnh loạn lạc ” Hỏi: Hoàn cảnh nước ta cuối thế kỉ XVI như thế nào? - GV tổng kết ý của HS, yêu cầu học sinh nhắc lại sau đó giải thích về từ " vua quỷ " và " vua lợn " để HS thấy rõ sự suy sụp của nhà Hậu Lê. - Chuyển ý: Trước sự suy sụp của nhà Hậu Lê, nhà Mạc đã cướp ngôi nhà Lê. Chúng ta cùng tìm hiểu sự ra đời của nhà Mạc. HĐ2: Nhà Mạc ra đời và sự phân chia Nam - Bắc triều. - Y/c HS đọc SGK đoạn “ Năm 1527 mới được chấm dứt ” thảo luận nhóm trả lời câu hỏi: Nhóm 1: Mạc Đăng Dung là ai? Nhà Mạc ra đời như thế nào? Triều đình nhà Mạc được sử cũ gọi là gì? - GV nhận xét, chốt ý đúng. Lưu ý HS: Sau khi lên ngôi nhà Mạc đóng đô ở Đông Kinh (Thăng Long) sử cũ gọi là Bắc triều (vì ở phía Bắc). - GV cho HS xem ảnh cổng thành Thăng Long và khu tưởng niệm các vua nhà Mạc Nhóm 2: Nam triều là triều đình của dòng họ phong kiến nào? Ra đời như thế nào? - GV nhận xét, chốt ý đúng. Lưu ý HS: Nguyễn Kim đưa một số người thuộc dòng dõi nhà Lê lên ngôi, lập ra triều đình riêng ở Tây Đô (Thanh Hóa), sử cũ gọi là Nam triều (vì ở phía Nam). - GV cho HS xem ảnh cổng thành Tây Đô. - Y/c HS lên chỉ trên lược đồ kinh đô Bắc triều và Nam triều? Nhóm 3: Vì sao có chiến tranh Nam - Bắc triều? Nhóm 4: Chiến tranh Nam – Bắc triều kéo dài bao nhiêu năm và có kết quả như thế nào? - GV tổng kết nội dung hoạt động 2. - Chuyển ý: Nam triều chiếm được Thăng Long, chiến tranh Nam- Bắc triều chấm dứt, liệu đất nước có được thống nhất về một mối? Nhân dân ta sẽ bớt cực khổ? Nội dung tiếp theo của bài giúp các em trả lời câu hỏi đó. HĐ3: Chiến tranh Trịnh – Nguyễn - Y/c HS đọc đoạn " Tưởng giang sơn .... " vua Lê - chúa Trịnh " thảo luận nhóm đôi trả lời các câu hỏi sau: + Nguyên nhân nào dẫn đến chiến tranh Trịnh - Nguyễn? + Trình bày diễn biến chính của chiến tranh Trịnh - Nguyễn? + Nêu kết quả của chiến tranh Trịnh - Nguyễn? - Y/c HS lên chỉ trên lược đồ ranh giới Đàng Trong và Đàng Ngoài. - GV tổng kết nội dung hoạt động 3 - Chuyển ý: Vậy là hơn 200 năm, các thế lực phong kiến đánh nhau, chia cắt đất nước ta thành hai miền Nam - Bắc, trước tình hình đó, đời sống của nhân dân ta như thế nào ? Chúng ta cùng tìm hiểu tiếp. HĐ4: Đời sống nhân dân ở thế kỉ XVI - Y/c 1 HS đọc đoạn còn lại của bài + Đời sống nhân dân ở thế kỉ XVI như thế nào? III. Củng cố dặn dò - Do đâu mà vào đầu thế kỉ XVI, nước ta lâm vào thời kì bị chia cắt? - Cuộc xung đột giữa các tập đoàn phong kiến đã gây ra những hậu quả gì? - Y/c HS đọc phần ghi nhớ trong SGK - GV kết luận: Đây là các cộc chiến tranh phi nghĩa giữa các phe phái thế lực phong kiến. Nó đã gieo bao đau khổ cho nhân dân. Vì vậy khi nói về thời kì này, nhân dân ta đã có câu tục ngữ "nồi da nấu thịt". + Trò chơi : Chọn câu trả lời đúng nhất : Câu 1: Hoàn cảnh nước ta từ đầu thế kỉ XVI là: A. Triều đình nhà Lê suy thoái. B. Đất nước bị chia cắt thành Nam Triều và Bắc Triều, tiếp đó là Đàng Trong và Đàng Ngoài. C. Cả A và B đều đúng. Câu 2: Nguyên nhân của việc chia cắt đất nước là: A. Do giặc ngoại xâm sang xâm lược. B. Do cuộc tranh giành quyền lực của các phe phái phong kiến. C. Cả A và B đều sai. Câu 3: Hậu quả của cuộc tranh giành quyền lực của các tập đoàn phong kiến: A. Đời sống nhân dân ngày càng cực khổ, đói khát. B. Đàn ông phải đi lính, chết trận, vợ xa chồng, con không thấy cha C. Cả A và B đều đúng. - GV tổng kết trò chơi ; nhận xét tiết học - Dặn HS về nhà học bài và chuẩn bị bài: Cuộc khẩn hoang ở Đàng Trong. - Buổi đầu độc lập, nhà Lý đóng đô ở Thăng Long. Tên gọi nước ta ở thời kì đó là Đại Việt. - Nhà Đinh - nhà Tiền Lê - nhà Lý – nhà Trần nhà Hồ - nhà Hậu Lê. - 1 HS đọc, lớp đọc thầm SGK. + Vua chỉ bày trò ăn chơi xa xỉ suốt ngày đêm. + Bắt nhân dân xây thêm nhiều cung điện. + Nhân dân gọi vua Lê Uy Mục là “Vua quỷ” gọi vua Lê Tương Dực là “Vua lợn”. + Quan lại trong triều đánh giết lẫn nhau để tranh giành quyền lợi. + Đất nước rơi vào cảnh loạn lạc. → Nhà Hậu Lê suy thoái. + 1 HS nhắc lại - HS đọc SGK, thảo luận nhóm, hoàn thành phiếu, trình bày, lớp bổ sung. + Năm 1527, lợi dụng tình hình suy thoái của nhà Hậu Lê, Mạc Đăng Dung là một quan võ, đã cầm đầu một số quan lại cướp ngôi nhà Lê, lập nên triều Mạc, sử cũ gọi là Bắc triều. - HS quan sát + Nam triều là đình của họ Lê. Năm 1533 Nguyễn Kim (một quan võ triều Lê) tìm một người thuộc dòng dõi nhà Lê đưa lên ngôi, lập một triều đình riêng ở Thanh Hóa, sử cũ gọi đây là Nam triều. - HS quan sát - 1-2 HS lên bảng chỉ, lớp nhận xét. + Hai thế lực phong kiến Nam triều và Bắc triều tranh giành quyền lực với nhau gây nên cuộc chiến tranh Nam - Bắc triều. + Cuộc nội chiến Nam - Bắc triều kéo dài hơn 50 năm, đến năm 1592 khi Nam triều chiếm được Thăng Long, chiến tranh Nam - Bắc triều mới được chấm dứt. - HS đọc, thảo luận nhóm, trình bày, lớp bổ sung. - Khi Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm lên thay nắm toàn bộ triều chính đã đẩy con trai của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng vào trấn thủ vùng Thuận Hóa, Quảng Nam. Hai thế lực phong kiến Trịnh - Nguyễn tranh giành quyền lực đã gây nên cuộc chiến tranh Trịnh - Nguyễn. - Trong khoảng 50 năm, hai họ Trịnh - Nguyễn đánh nhau bảy lần, vùng đất miền Trung trở thành chiến trường ác liệt. - Hai họ Trịnh - Nguyễn lấy sông Gianh (Quảng Bình) làm ranh giới chia cắt đất nước. Đàng Ngoài từ sông Gianh trở ra, Đàng Trong từ sông Gianh trở vào làm cho đất nước bị chia cắt hơn 200 năm. - 1-2 HS chỉ - 1 HS đọc, lớp đọc thầm - Hậu quả các cuộc tranh giành quyền lực của các phe phái phong kiến đổ dồn lên đầu người dân cả hai miền. Đất nước bị chia cắt. Đàn ông phải ra trận chém giết lẫn nhau. Vợ phải xa chồng, con không thấy bố... Hơn 200 năm chia cắt, loạn lạc đã ảnh hưởng rất nhiều tới sự phát triển kinh tế của đất nước. - Từ đầu thế kỉ XVI, chính quyền nhà Lê suy yếu. Các tập đoàn phong kiến xâu xé nhau tranh giành ngai vàng. - Hậu quả là đất nước bị chia cắt, nhân dân cực khổ. - 1-2 HS đọc, lớp đọc thầm - Lắng nghe - HS sử dụng bảng con ghi kết quả đúng ở từng câu. Kết quả: + Câu 1: Ý C + Câu 2: Ý B + Câu 3: Ý C