Giáo án Vật Lí Lớp 10 - Tiết 5 đến Tiết 8

aûng thôøi gian töø 0,41(s) ñeán 1,5 (s). ¯ trong caû hai giai ñoaïn gia toác cuûa vaät laø – 9,8 m/s2 . d) Vaän toác cuûa vaät khi chaïm ñaát : v2 = 4 – 9,8t = 4 – 9,8.1,5 = - 10,6 m/s ( Daáu “- ” nghóa laø vaän toác höôùng xuoáng ) 3 / Cuõng coá : - Tìm quy luaät veà ñoä dôøi trong caâu hoûi cuûa baøi 2 4 / Daën doø : - Laøm baøi taäp : 1 ; 2 ; 3 ; 4 ; 5 {{{{{{{{{{ ] {{{{{{{{{{ Baøi 08 CHUYEÅN ÑOÄNG CONG I / Muïc tieâu : - Hieåu ñöôïc khaùi nieäm vectô ñoä dôøi, do ñoù thaáy roõ vaän toác vaø gia toác laø nhöõng ñaïi löôïng vectô. - Hieåu ñöôïc caùc ñònh nghóa veà vectô vaän toác, vectô gia toác trong chuyeån ñoäng cong. - Hieåu roõ raèng chuyeån ñoäng thaúng laø tröôøng hôïp rieâng cuûa chuyeån ñoäng cong, caùc vectô vaän toác vaø vectô gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. II / Chuaån bò : - Thöôùc, compa. III / Toå chöùc hoaït ñoäng daïy hoïc : 1 / Kieåm tra baøi cuõ : + Caâu 1 : Em haõy cho bieát coâng thöùc tính ñoä dôøi trong chuyeån ñoäng thaúng ? + Caâu 2 : Vieát coâng thöùc tính vaän toác trong chuyeån ñoäng thaúng ? + Caâu 3 : Vieát coâng thöùc tính gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng ? 2 / Noäi dung baøi giaûng: Phaàn laøm vieäc cuûa Giaùo Vieân Phaàn ghi cheùp cuûa hoïc sinh I / Xaùc ñònh vò trí cuûa chaát ñieåm treân quyõ ñaïo cong : GV : caùc em cho ieát ñeå xaùc ñònh vò trí cuûa chaát ñieåm M chuyeån ñoäng thaúng, trong heä truïc toaï ñoä, ngöôøi ta duøng maáy truïc toïa ñoä ? HS : Ngöôøi ta duøng 1 truïc toïa ñoä Ox truøng vôùi quyõ ñaïo thaúng GV : Neùm ngang moät vaät ( vieân phaán) vaø yeâu caàu HS quan saùt vaø cho bieát quyõ ñaïo cuûa vaät ? HS : Quyõ ñaïo cuûa vaät laø ñöôøng cong. GV : Ñeå khaûo saùt chuyeån ñoäng cuûa vaät, ta coù theå duøng 1 truïc toïa ñoä ñöôïc khoâng ? HS : Thöa Thaày khoâng ! GV : Ñeå khaûo saùt chuyeån ñoäng cong cuûa chaát ñieåm M ta duøng hai truïc Ox vaø Oy, ñoàng thôøi duøng vectô goïi laø vectô tia ñeå khaûo saùt chuyeån ñoäng cuûa M. Thaät vaäy, chuùng ta nhaän thaáy, khi chaát ñieåm M chuyeån ñoäng thì vectô tia cuõng quay quanh goác toïa ñoä O ñoàng thôøi noù coù ñoä daøi thay ñoåi. II / Vectô ñoä dôøi : GV : Caùc em haõy cho bieát veà ñoä dôøi ? HS : Dx = x2 – x1 GV : Trình baøy vectô ñoä dôøi trong chuyeån ñoäng cong : Xeùt chaát ñieåm M chuyeån ñoäng treân moät quyõ ñaïo cong töø vò trí M1 ñeán M2 khi ñoù vò trí cuûa M ñöôïc xaùc ñònh bôûi vectô tia . ÔÛ vò trí M1 , vò trí chaát ñieåm M ñöôïc xaùc ñònh bôûi vectô tia 1, ôû vò trí M2 , vò trí chaát ñieåm M ñöôïc xaùc ñònh bôûi vectô tia 2 , khi ñoù ñoä dôøi M ñöôïc xaùc ñònh nhö sau : D = = - D ñöôïc goïi laø vectô ñoä dôøi cuûa chaát ñieåm M ( Song song vôùi vieäc giaûng giaûi veà vectô ñoä dôøi, GV neân nhaéc laïi cho HS veà toång vaø hieäu hai vectô, ñeå töø ñoù deã daøng xaùc ñònh phöông vaø chieàu vectô ñoä dôøi ) III / Vectô vaän toác : 1 / Vectô vaän toác trung bình : GV : Goïi moät HS leân vieát coâng thöùc tính vaän toác trung bình ! HS : GV : Trình baøy moái töông ñoàng giöõa vaän toác trung bình trong chuyeån ñoäng thaúng vaø chuyeån ñoäng cong : Trong ñoù ; Thöông soá cuûa vectô vaø moät soá döông laø moät vectô neân vaän toác trung bình trong chuyeån ñoäng cong laø moät vectô. = = ( Neáu caàn GV coù theå hoûi HS söï khaùc bieät ñoä daøi giöõa hai vectô Dvaø ) ÔÛ ñaây GV caàn nhaéc cho HS bieát veà thöông soá hay tích soá cuûa moät vectô vôùi moät con soá döông hay soá aâm ñeå töø ñoù ð cuøng phöông cuøng chieàu vôùi D ( Veõ leân hình veõ ) 2 / Vectô vaän toác töùc thôøi GV : Khi chaát ñieåm chuyeån ñoäng trong khoaûng thôøi gian raát nhoû, khi ñoù ta coù vaän toác töùc thôøi . GV : Khi thôøi gian Dt raát nhoû, ñieàu ñoù coù nghóa laø D raát nhoû, khi ñoù daây cung M1M2 “truøng” vôùi cung M1M2 Þ D truøng vôùi tieâp tuyeán cuûa quyõ ñaïo cong Þ Vaän toác töùc thôøi truøng vôùi tieáp tuyeán cuûa quyõ ñaïo cong. Töø hình veõ treân ñaây caùc em cho bieát ñieåm ñaët cuûa vectô vaän toác töùc thôøi trong chuyeån ñoäng cong ? HS : Ñieåm ñaët taïi ñieåm M GV : Phöông cuûa vectô vaän toác töùc thôøi trong chuyeån ñoäng cong ? HS : Phöông truøng vôùi tieáp tuyeán quyõ ñaïo cong taïi ñieåm ta ñang xeùt. GV : Chieàu cuûa vectô vaän toác töùc thôøi trong chuyeån ñoäng cong ? HS : Chieàu laø chieàu chuyeån ñoäng cuûa chaát ñieåm M taïi ñieåm ta ñang xeùt. GV : Ñoä lôùn cuûa vectô vaän toác töùc thôøi trong chuyeån ñoäng cong ? HS : Ñoä lôùn v = 3 / Vectô vaän toác töùc thôøi trong chuyeån ñoäng thaúng : GV : Töông töï nhö vaäy, trong tröôøng hôïp vaät chuyeån ñoäng cong khi ñoù ta seõ coù vectô vaän toác cuûa vaät trong chuyeån ñoäng thaúng : GV : Khi ñoù caùc em cho bieát 4 yeáu toá cuûa vectô trong chuyeån ñoäng thaúng ? ( Goïi töøng HS trình baøy 4 yeáu toá cuûa trong chuyeån ñoäng thaúng ) IV / Vectô gia toác : 1 / Vectô gia toác trung bình GV : Giaû söû tong khoaûng thôøi gian Dt, chaát ñieåm M chuyeån ñoäng töø vò trí M1 coù vaän toác töùc thôøi 1 ñeán vò trí M2 coù vaän toác töùc thôøi 2 . nhö hình veõ ñaây. GV : Moät em haõy leân xaùc ñònh D vôùi D = - laø ñoä bieán thieân vectô vaän toác. HS : veõ D treân hình. GV : caùc em haõy nhaéc laïi coâng thöùc gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng ? HS : atb = = GV : Töông töï trong chuyeån ñoäng cong ta cuõng coù : = = GV : Trong ñoù ; Thöông soá cuûa vectô vaø moät soá döông laø moät vectô neân gia toác trung bình trong chuyeån ñoäng cong laø moät vectô. ( Neáu caàn GV coù theå hoûi HS söï khaùc bieät ñoä daøi giöõa hai vectô Dvaø ) 2 / Vectô gia toác töùc thôøi : GV : Neáu ta xeùt ñoä bieán thieân vaän toác trong khoaûng thôøi gia raát nhoû thì coâng thöùc ( 1 ) cho ta gia toác töùc thôøi : = vôùi Dt raát nhoû 3 / Vectô gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng : Xeùt chaát ñieåm chuyeån ñoäng treân moät ñöôøng thaúng töø vò trí M1 coù vaän toác 1 ñeán vò trí M2 coù vaän toác 2 trong khoaûng thôøi gian Dt GV yeâu caàu HS leân xaùc ñònh D Töông töï nhö vaäy höôùng daãn HS xaùc ñònh ; Sau ñoù goïi töøng em HS cho bieát 4 yeáu toá cuûa vectô gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng. V) Baøi taäp vaän duïng Baøi giaûi : a) Gia toác trung bình cuûa chuyeån ñoäng thaúng b) Vectô gia toác trung bình : GV : Goïi HS leân veõ GV höôùng daãn HS veà vieäcchoïn chieàu döông ñeå töø ñoù giaûi thích yù nghóa giaù tri aâm döông cuûa gia toác. · : coù ñoä lôùn 1,5 m/s · · Nhö vaäy : Vectô gia toác trung bình coù : Phöông : Cuøng vôùi phöông : Chieàu : Höôùng theo chieàu aâm Ñoä lôùn : aTB = 0,75 m/s2 I / Xaùc ñònh vò trí cuûa chaát ñieåm treân quyõ ñaïo cong : Vò trí cuûa chaát ñieåm M ñöôïc xaùc ñònh baèng vectô tia keû töø ñieåm goác O ñeán ñieåm M : * Löu yù : neáu chaát ñieåm M chuyeån ñoäng treân moät maët phaúng thì vò trí cuûa chaát ñieåm M coøn ñöôïc xaùc ñònh : = x + y Trong ñoù : + x vaø y laø ñoä daøi ñaïi soá hình chieáu cuûa vectô treân caùc truïc ox vaø oy . + vaø laø caùc vectô ñôn vò treân caùc truïc ox vaø oy . II / Vectô ñoä dôøi : Vectô ñoä dôøi Dcuûa chaát ñieåm trong khoaûng thôøi gian D t = t2 - t1 coù höôùng töø ñieåm M1 ñeán ñieåm M2 vaø coù ñoä lôùn baèng daây cung M1M2 . D = = - III / Vectô vaän toác : 1 / Vectô vaän toác trung bình : Giaû söû trong khoaûng thôøi gian Dt töø t1 ñeán t2 , chaát ñieåm dòch chuyeån ñöôïc moät ñoä dôøi D = - töø ñieåm M1 ñeán ñieåm M2 thì vectô vaän toác trung bình ñöôïc ño baèng thöông soá cuûa ñoä dôøi vaø khoaûng thôøi gian coù ñoä dôøi aáy. = = ( 1 ) * Vectô naèm treân daây cung 2 / Vectô vaän toác töùc thôøi : Neáu ta xeùt ñoä dôøi trong khoaûng thôøi gia raát nhoû thì coâng thöùc ( 1 ) cho ta vaän toác töùc thôøi : = = vôùi Dt raát nhoû * Ñoä lôùn : v = + D t : khoaûng thôøi gian raát nhoû + D s : ñoä daøi cung maø chaát ñieåm thöïc hieän ñöôïc trong thôøi gian Dt * Vectô ñaëc tröng cho söï bieán ñoåi nhanh hay chaäm cuûa chuyeån ñoäng veà phöông, chieàu vaø ñoä lôùn. 3 / Vectô vaän toác töùc thôøi trong chuyeån ñoäng thaúng : Vectô vaän toác töùc thôøi trong chuyeån ñoäng thaúng coù : - Ñieåm ñaët : taïi moät ñieåm treân vaät - Phöông : truøng vôùi quyõ ñaïo - Chieàu : cuøng chieàu vôùi chuyeån ñoäng - Ñoä lôùn : v = = IV / Vectô gia toác : 1 / Vectô gia toác trung bình : Giaû söû trong khoaûng thôøi gian Dt töø t1 ñeán t2 , chaát ñieåm coù ñoä bieán thieân vectô vaän toác D = - töø ñieåm M1 ñeán ñieåm M2 thì vectô vaän toác trung bình ñöôïc ño baèng thöông soá cuûa ñoä bieán thieân vaän toác vaø khoaûng thôøi gian coù ñoä bieán thieân aáy. = = ( 1 ) 2 / Vectô gia toác töùc thôøi : Neáu ta xeùt ñoä bieán thieân vaän toác trong khoaûng thôøi gia raát nhoû thì coâng thöùc ( 1 ) cho ta gia toác töùc thôøi : = vôùi Dt raát nhoû 3 / Vectô gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng : Vectô gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng coù : - Ñieåm ñaët : taïi moät ñieåm treân vaät - Phöông : truøng vôùi quyõ ñaïo - Chieàu : cuøng chieàu vôùi vectô hieäu cuûa hai vectô vaän toác. - Ñoä lôùn : atb = = V) Baøi taäp vaän duïng Moät chaát ñieåm chuyeån ñoäng treân ñöôøng thaúng. Vaøo thôøi ñieåm t1 = 3s chaát ñieåm coù toïa ñoä x1 = 0,5 m vaø vaän toác v1 = 2,0 m/s. Vaøo thôøi ñieåm t2 = 5s chaát ñieåm coù toïa ñoä x1 = 0,4 m vaø vaän toác v1 = 0,5 m/s. Tính gia toác trung bình cuûa chaát ñieåm trong khoaûng thôøi gian töø t1 ñeán t2. Xaùc ñònh vectô gia toác trong khoaûng thôøi gian aáy. Baøi giaûi : a) Gia toác trung bình cuûa chuyeån ñoäng thaúng b) Vectô gia toác trung bình : · : coù ñoä lôùn 1,5 m/s · · Nhö vaäy : Vectô gia toác trung bình coù : Phöông : Cuøng vôùi phöông : Chieàu : Höôùng theo chieàu aâm Ñoä lôùn : aTB = 0,75 m/s2 3 / Cuõng coá : 1 / Phaân bieät ñoä dôøi vaø quaûng ñöôøng ñi ñöôïc trong chuyeån ñoäng cong trong khoaûng thôøi gian Dt. Khi Dt raát nhoû thì theá naøo ? 2 / Noùi roõ ñaëc ñieåm vectô vaän toác vaø vectô gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng ? 4 / Daën doø : - Laøm baøi taäp : 1 ; 2 {{{{{{{{{{ ] {{{{{{{{{{