Giáo án Tiểu học - Sáng kiến kinh nghiệm - Nguyễn Hữu An - Trường TH Tân Hoà

tiểu học không nhằm mục đích đào tạo học sinh trở thành hoạ sĩ hay thợ vẽ mà mục tiêu chính là giáo dục thẫm mĩ cho các em( thông qua ngôn ngữ mĩ hội hoạ :đường nét, hình mảng, bố cục , màu sắc,), giúp các em tiếp xúc, làm quen với cái đẹp của thiên nhiên, của tác phẫm mĩ thuật và gần gũi hơn nữa là với những đồ vật quen thuộc trong cuộc sống. Ở trường TH các môn học đều cần ở học sinh những kĩ năng quan sát sự vật hiện tượng một cách hiệu quả. Từ đó giúp các em tư duy tốt hơn trong học tập, để lĩnh hội kiến thức một cách cao nhất. Môn Mĩ Thuật không phải là một ngoại lệ, hơn nữa hoạt động quan sát lại là một hoạt động đặc trưng ở môn học này. Để học tốt môn Mĩ Thuật nói chung và môn Mĩ Thuật lớp 4 nói riêng, phát huy kĩ năng quan sát đồ vật là mục tiêu không thể thiếu trong dạy bài Vẽ theo mẫu (vẽ hình hoạ) ở lớp 4. Phải làm gì để quá trình giáo dục thẩm mĩ cho các em được hiệu quả hơn, mà cụ thể ở đây là quan sát tốt hơn từ đó các em sẽ có kĩ năng phán đoán, ước lượng , so sánh,phục vụ cho việc học tập môn mĩ thuật cũng như các môn học khác đó là một câu hỏi mà ai là giáo viên cũng trăn trở. 2/Mục đích của đề tài Nhằm phát huy kĩ năng quan sát ở học sinh. Giúp học sinh phát triển trí tuệ, cảm quan đối với thế giơi xung quanh. Giúp học sinh yêu thích môn mĩ thuật là yếu tố quyết định hiệu quả việc giáo dục thẫm mĩ ở trường tiểu học. 3/ Phạm vi nghiên cứu Học sinh khối lớp 4, trường TH Tân Hoà. Thời gian 2 năm (năm học: 2007 – 2008 , 2008 – 2009) CHƯƠNG II CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 1/ Cơ sở lí luận Hội hoạ đối với trẻ em nói chung và đối với hoc sinh lớp 4 nói riêng là cả một thế giới muôn hình, muôn sắc với những nét vẽ ngây thơ, sinh động. Các em vẽ không theo một quy luật nào ( như sự hợp lôgíc, sự hiểu biết toàn diện về tỉ lệ, xa gần, giải phẫu, ánh sáng,), mà vẽ theo cảm xúc do môi trường thẫm mĩ tạo nên. Các em vẽ theo trí nhớ, vẽ theo biểu tượng đã được hình thành hoặc tưởng tượng ra nhiều hơn là vẽ theo mẫu thực. Ví dụ khi vẽ theo mẫu em ít nhìn mẫu mà vẽ theo hình ảnh đã được ghi nhớ trong đầu các em. Học sinh lớp 4 (10 tuổi) là giai đoạn chuyển tiếp từ tư duy cụ thể mang tính trực quan lên tư duy lôgíc , tư duy trừu tượng. Đối với học sinh lớp 4 (10 tuổi), khả năng quan sát của các em bước đầu đã mang tính khái quát hóa, trừu tượng hóa hơn những học sinh lớp 1,2,3. song tư duy trực quan cụ thể vẫn còn trong hoạt động tư duy của các em ở lứa tuổi này. Bằng thị giác các em quan sát đồ vật một cách trực diện theo không gian 3 chiều, nhưng khi thể hiện bài vẽ lại trên một mặt phẳng (2 chiều), do vậy sử dụng cơ quan xúc giác hỗ trợ sẽ giúp các em nắm được bản chất đồ vật quan sát (mẫu). Quá trình này sẽ làm hiện trong não chủ thể tất cả những hình ảnh của đối tượng đã được tri giác. Từ sự kết hợp quan sát đó sẽ giúp não bộ của các em ghi lại hình ảnh một cách chi tiết và cụ thể hơn phục vụ tốt việc so sánh tỉ lệ nội tại đồ vật cũng như so sánh tỉ lệ tương quan chung giữa các đồ vật. 5/ Cơ sở thực tiễn - Hiện nay khi nói đến quan sát vật mẫu trong vẽ theo mẫu nói chung và vẽ theo mẫu ở lớp 4 nói riêng hầu như chỉ giới hạn ở mức độ bày mẫu và học sinh quan sát, dẫn đến việc các em thường sao chụp một cách rập khuôn theo các bước vẽ mẫu trong sách giáo khoa hoặc của giáo viên (tuy giáo viên đã nhắc nhở phải thể hiện bài vẽ theo mẫu theo góc nhìn của mình). - Để quá trình quan sát được nhẹ nhàng hơn, diễn ra một cách tự nhiên, lấy học sinh làm trung tâm, chủ thể của hoạt động này, việc giúp học sinh tiếp cận và “thân thiện” với những vật mẫu có dạng hình khác nhau là góp phần giúp các em ghi nhớ hình dáng vật mẫu. áp dụng trò chơi học tập sử dụng nhiều giác quan ở bước này là một điều mang lại hiệu quả thiết thực cho tiết học vẽ theo mẫu của học sinh lớp 4. 6/Thực trạng Trong điều kiện thực tế hiện nay, việc dạy học lấy học sinh làm trung tâm là kim chỉ nam của các phương pháp dạy học ở tiểu học. Song để thực hiện được diều đó đòi hỏi người giáo viên phải chuẩn bị bài dạy một cách công phu trong đó đò dùng dạy học chiếm vai trò quan trọng. Là một trường vùng sâu, vùng đồng bào dân tộc,học sinh trường TH Tân Hoà rất ít được tiếp xúc với những đồ vật mang tính nghệ thuật (lọ hoa, chậu cảnh, và các đồ gốm mĩ nghệ khác) do điều kiện gia đình trên địa bàn hầu hết rất khó khăn, những đồ vật đó các gia đình của các em gần như không có. Do vậy việc cho các em làm quen và tiếp xúc một cách sâu sát nhất sẽ giúp các em có cái nhìn đúng đắn và từ đó phát huy óc tưởng tượng, sáng tạo khi thực hiện những bài vẽ theo mẫu. CHƯƠNG III BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH “THÂN THIỆN” VỚI VẬT MẪU THÔNG QUA THỊ GIÁC VÀ XÚC GIÁC 1/ Ghi nhớ và gần gũi những đồ vật có dạng hình trụ, hình cầu, hình khối hộp. Mỗi học sinh phải liệt kê (vào giấy) đượcít nhất 3 đồ vật trong gia đình có dạng hình khác nhau: Hình trụ, hình khối hộp, hình cầu, Ví dụ: Lọ hoa, trái cam, hộp đựng bút, ( bằng chất liệu gốm, sứ, thuỷ tinh,gỗ,) Mỗi học sinh phải sưu tầm ít nhất một đồ vật có dạng hình cầu hoặc hình trụ hay hình khối hộp. Lưu ý: Không phải những đối tượng được đặt cạnh nhau đều được ghi nhớ như nhau, chỉ những cái gì liên quan đến nhu cầu, động cơ , mục đích, tâm thế, hoạt động của các em thì mới được ghi nhớ tốt hơn. 2/ Trò chơi: ĐOÁN VẬT Ap dụng trong hoạt động quan sát- nhận xét. a/Mục tiêu: giúp học sinh tiếp cận, quan sát vật mẫu một cách nhẹ nhàng thông qua cơ quan xúc giác, phát huy khả năng phán đoán. b/ thiết bị Túi vải màu sẫm kích thước: 30x50 cm 8 đồ vật: 2 lọ hoa sứ có dạnghình trụ có kiểu dáng khác nhau 2 loại trái cây có dạng hình cầu. 2 cái ly sứ (không quai) có dạng hình trụ kiểu dáng khác nhau 2 khối hộp chữ nhật kích thước khác nhau 2 cái chai thuỷ tinh có dạng hình trụ nhưng khác nhau về kiểu dáng. Lưu ý: Đồ vật (1 hoặc 2 đồ vật) sẽ được dùng làm mẫu vẽ trong bài học. c/ Chuẩn bị Chọn 2 đội chơi (Mỗi đội 4 học sinh) Cho 4 đồ vật (mỗi thứ một vật) vào túi vải. - Thời gian chơi: 1 phút d/ Cách chơi Đội thứ nhất chia thành 2 nhóm (đặt tên nhóm) : nhóm thứ nhất 2 học sinh miêu tả sẽ luồn tay vào túi vải và miêu tả hình dáng, đặc điểm, tính chất, của vật. Nhóm thứ 2 học sinh sẽ đoán vật được miêu tả đó, khi nào đúng ghi lên bảng thì nhóm thứ nhất sẽ miêu tả vật tiếp theo. Mỗi lần đoán đúng được ghi 10 điểm. Thời gian sẽ chấm dứt khi hết 1 phút *Đội thứ 2 thực hiện như đội thứ nhất với những đồ vật khác kiểu dáng - Giáo viên và học sinh dưới lớp chấm diểm và công bố đội thắng. Từ đó yêu cầu học sinh nhấn mạnh những đặc điểm và hình dáng của đồ vật sẽ làm vật mẫu. Lưu ý: đây là một trò chơi đòi hỏi sự linh hoạt và chuẩn bị kĩ lưỡng kịch bản của giáo viên, nều không sẽ dẫn đến sự lúng túng khi tham gia trò chơi. 3/ Góc trưng bày - Tạo góc trưng bày những sản phẩm (vật mẫu) của giáo viên cũng như học sinh sưu tầm. +Sắp xếp góc trưng bày theo hình dạng của đồ vật: Ví dụ: Kệ để đồ vật hình trụ riêng với các kệ đồ vật có hình dạng khác. - Sắp xếp gian biểu để hoc sinh quan sát và bổ sung đồ vật 1 lần / tháng. *Lưu ý: Có thể sử dụng một góc của phòng Liên đội để làm phòng trưng bày. CHƯƠNG IV KẾT QUẢ - Học sinh thật sự thân thiện với những đồ vật xung quanh, Luôn say mê tìm tòi, khám phá, sưu tầm những đồ vật gần gũi với cuộc sống của các em. - Học sinh đam mê hơn phân môn Vẽ theo mẫu nói riêng và Mĩ thuật nói chung. - Tạo thói quen luôn phát huy hết các giác quan để quan sát sự vật ở học sinh. - Kết quả cụ thể: Biểu hiện cụ thể NĂM HỌC 2005 - 2006 2006 - 2007 2007 - 2008 HKI 2008 - 2009 Vẽ đươc khung hình 93,5% 93% 95% 98,5% vẽ được hình bằng các nét phác trong khung hình 91,5% 92% 94,5% 96% Bài vẽ gần giống về mẫu và hình dáng, tỉ lệ. 45% 47% 55% 57,5% HS có kết quả đặc biệt 3 \ CHƯƠNG VI BÀI HỌC KINH NGHIỆM - Những sự vật học sinh được tiếp cận một cách “thân thiện” sẽ phá vỡ ngăn cách và tạo nên sự gần gũi khi các em quan sát sự vật ấy. - Sự thường xuyên quan sát những đồ vật xung quanh trong cuộc sống hàng ngày là một yếu tố giúp học sinh thực hiện tốt quá trình quan sát mẫu trong bài vẽ theo mẫu. - Sự “thân thiện và gần gũi” giữa học sinh và các đồ vật xung quanh sẽ giúp các em thể hiện bài vẽ có hồn và sinh động hơn. KIẾN NGHỊ Sau đây là những kiến nghị đến cấp trên: Cung cấp, bổ sung những vật mẫu bằng những chất liệu khác nhau có tính mô phạm và tính nghệ thuật, để phục vụ tốt những tiết vẽ theo mẫu và làm phong phú mẫu vẽ trong các trường học. NHỮNG TÀI LIỆU VÀ WEBSITE THAM KHẢO - Mĩ thuật và phương pháp dạy học mĩ thuật ở tiểu học (NXBGD – tác giả Nguyễn Lăng Bình). - Sư phạm học tiểu hoc (NXBGD – tác giả: Nguyễn Đình Chính, Nguyễn Văn Luỹ, Phạm Ngọc Uyển) - Hình hoạ căn bản (NXBVHTT – tác giả: Lê Thanh Lộc) - www.eboot.com.vn - www.wikipedia.org.vn Ý KIẾN NHẬN XÉT CỦA TỔ CHUYÊN MÔN ................................................................. ................................................................................................................................................................................................... XẾP LOẠI: Tân Hoà, ngày tháng năm 2009 TỔ (KHỐI) TRƯỞNG Ý KIẾN NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC TRƯỜNG ................................................................. ................................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................... XẾP LOẠI: Tân Hoà, ngày tháng năm 2009 CTHĐ Ý KIẾN NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC PHÒNG GD&ĐT ................................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................... XẾP LOẠI: Đồng Phú, ngày tháng năm 2009