Giáo án Ngữ Văn lớp 9 - Tiết 85: Vượt thác (Trích Quê nội - Võ Quảng)

Tiết 85 Văn bản: VƯỢT THÁC (Trích Quê Nội - Võ Quảng) A. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Giúp học sinh: Giúp HS cảm nhận được vẽ đẹp phong phú, hùng vĩ của thiên nhiểntên sông Thu Bồn và vẻ đẹp của người LĐ được miêu tả trong bài. Nắm được nghệ thuật phối hợp miêu tả khung cảnh thiên nhiên hoạt động của con người. Tích hợp với Tiếng Việt về biện pháp so sánh phân phối tả cảnh thiên nhiên và hoạt cảnh của con người. B. CHUẨN BỊ: - Giáo viên: + Soạn bài + Đọc sách giáo viên và sách bài soạn. - Học sinh: + Soạn bài + Bảng phụ trao đổi nhóm C. CÁC BƯỚC LÊN LỚP: 1. Ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ: 1. Phân tích diễn biến tâm trạng của người anh trong truyện Bức tranh của em gái tôi? Nhân vật này theo em có gì đáng trách, dáng cảm thông, đáng quí? 2. Nhân vật Kiều Phương để lại trong em những cảm nhận gì? 3. Qua bài Bức tranh của em gái tôi, em tự rú t ra cho mình bài học gì? 3. Bài mới Nếu như trong truyện Sông nước Cà Mau, Đoàn Giỏi đã đưa người đoc tham quan cảnh sắc phong phú, tươi đẹp của vùng dất cực Nam Tổ Quốc ta, thì Vượt thác trích truyện Quê Nội , Võ Quảng lại dẫn chúng ta ngược dòng sông Thu Bồn, thuộc miền Trung Trung bộ đến tận thượng nguồn lấy gỗ. Bức tranh phong cảnh sông nước và đôi bờ miền Trung này cũng không kém phần lí thú. Hoạt động của thầy và trò Ghi bảng Hoạt động 1: Đọc và tìm hiểu chung I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG: - Hãy nêu những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm? - GV giới thiệu cách đọc - GV đọc mẫu 1 đoạn - Dựa vào nội dung em hãy chia bố cục của bài - GV cho HS đọc phần chú thích - Chú ý một số các thành ngữ - Đoạn trích viết theo thể loại nào? - Xác định vị trí để quan sát của tác giả? Vị trí quan sát ấy có thích hợp không? vì sao? 1. Tác giả - tác phẩm: Võ Quảng: sinh 1920 quê ở tỉnh Quảng Nam, là nhà văn chuyên viết cho thiếu nhi. - Tác phẩm: Quê Nội sáng tác vào năm 1974, đoạn trích Vượt thác ở chương XI của tác phẩm. 2. Đọc và tìm hiểu bố cục: - Cách đọc: + Đoạn 1: đọc giọng chậm, êm + Đoan 2:đọc nhanh hơn, giọng hồi hộp, chờ đợi. + Đoạn 3: dọc với giọng nhanh, mạnhnhấn các động, tính từ chỉ hoạt động. + Đoạn 4: đọc giọng chậm lại, thanh thản. - Bố cục: 3 phần + Từ đầu dến "Vượt nhiều thác nước. Þ Cảnh dòng sông và hai bên bờ trước khi thuyền vượt thác. + Đoạn 2: tiếp đến" Thác cổ cò"ÞCuộc vượt thác của Dượng Hương Thư. + Đoạn 3: Còn lạiÞ cảnh dòng sông và hai bên bờ sau khi thuyền vượt thác. 3. Giải nghĩa từ khó: - Thành ngữ: Chảy đứt đuôi rắn: nhanh, mạnh, từ trên cao xuống, dòng nước như bị ngắt ra. - Nhanh như cắt: Rất nhanh và dứt khoát. - Hiệp sĩ: người có sức mạnh và lòng hào hiệp, hay bênh vực và giúp người bị nạn. - Thể loại: đoạn trích là sự phối hợp giữa tả cảnh thiên nhiên và hoạt động của con ngưồi. - Vị trí quan sát: trên con thuyền di động và vượt thác. Vị trí ấy thích hợp vì phạm vi cảnh rộng, thay đổi, cần điểm nhìn trực tiếp và di động. Hoạt động 2: Tìm hiể nội dung văn bản II. TÌM HIỂU VĂN BẢN : - GV: Gọi HS đọc đoạn đầu - Có mấy phạm vi cảnh thiên nhiên được miêu tả trong văn mbản này? - Cảnh dòng sông được miêu tả bằng những chi tiết nào? - Tại sao tác giả miêu tả sông chỉ bằng hoạt động của con thuyền? - Cảnh bờ bãi ven sông được miêu tả bằng những chi tiết nào? - Nhận xét của em về nghệ thuật miêu tả trên hai phương diện: Dùng từ và biện pháp tu từ? - Sự miêu tả của tác giả đã làm hiện lên một thiên nhiên mnhư thế nào? - Theo em có được cảnh tượng thiên nhiên như thế là do cảnh vốn như thế hay người tả ra như thế? - HS: Phần do cảnh, phần do người tả có khả năng quan sát, tưởng tượng, có sự am hiểu và có tình cảm yêu mến cảnh vật quê hương. Bình: Võ quảng là nhà văn của quê hương Quảng Nam. Những kỉ nệm sâu sắc về dòng sông Thu Bồnđã khiến văn bản tả cảnh của ông sinh động, đầy sức sống. Từ đây sẽ thấy: muốn tả cảnh sinh động, ngoài tài quan sát tưởng tượng phải có tình với cảnh. - Người lao động được miêu tả trong văn bản này là DHT. Lao động của DHT diễn ra trong hoàn cảnh nào? - Em nghĩ gì về hoàn cảnh LĐ của DHT? - Hình ảnh DHT lái thuyền vượt thác được tập trung miêu tả trong đoạn văn nào? - Theo em nét nghệ thuật nổi bật được miêu tả ở đoạn văn này là gì? - Các so sánh đó gợi tả một con người như thế nào? ( Chú ý 3 hình ảnh so sánh) - Các hình ảnh so sánh đó có ý nghĩa gì trong việc phản ánh người LĐ và biểu hiện tình cảm của tác giả? 1. Cảnh thiên nhiên: * Hai phạm vi: Cảnh dòng sông và cảnh hai bên bờ. - Cảnh dòng sông: dòng sông chảy chầm chậm, êm ả, gió nồm thổi, cánh buồm nhỏ căng phồng, rẽ sóng lướt bon bon....chở đầy sản vật. Þ Con thuyền là sự sống của sông; miêu tả con thuyền cũng là miêu tả sông. - Hai bên bờ: + Bãi dâu trải bạt ngàn + Những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuoóng nước. + Những dãy núi cao sừng sững; + Những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước. Þ Dùng nhiều từ láy gợi hình (trầm ngâm, sừng sững, lúp xúp). Phép nhân hoá (những chòm cổ thụ...); Phép so sánh (những cây to mọc giữa những bụi...). Điều đó khiến cảnh trở nên rõ nét, sinh động. Þ Cảnh thiên nhiên đa dạng phong phú, giàu sức sống. Thiên nhiên vưèa tươi đẹp, vừa nguyên sơ, cổ kính GV: Cảnh núi còn báo hiệu đoạn sông lắm thác nhiều ghềnh đang đợi đón. 2. Cuộc vượt thác của Dượng Hương Thư: - Hoàn cảnh: lái thuyền vượt thác giữa mùa nước to. Nước từ trên cao phónh giữa hai vách đá dựng đứng. Thuyền vùng vằng cứ chực tụt xuống. Þ Đầy khó khăn nguy hiểm, cần tới sự dũng cảm của con người. - Hình ảnh DHT: Như một pho tượmg đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn...ghì trên ngọ sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. Þ NT so sánh, gợi tả một con người rắn chắc, bền bỉ, quả cảm, có khả năng thể chất và tinh thần vượt lên gian khó. Việc so sánh DHT như hiệp sĩ còn gợi ra hình ảnh huyền thoại anh hùng xưa với tầm vóc và sức mạnh phi thường của Đam San, Xinh Nhã bằng xương bằng thịt đang hiển hiện trước mắt người đọc. So sánh thứ ba như đối lập với hình ảnh DHT khi đang làm việc. Ta thấy ở đây còn có sự thống nhất trong con người thể hiện phẩm chất đáng quí cảu người LĐ lhiêm tốn, nhu mì đến nhút nhát trong cuộc sống đời thường nhưng lại dũng mãnh nhanh nhẹn quyết liệt trong công việc trong khó khăn thử thách. Þ NT so sánh còn có ý nghĩa đề cao sức mạnh của mgười LĐ trêm sông nước. Biểu hiện tình cảm quí trọng đối với người LĐ trên quê hương. Hoạt động 3: Tổng kết III. TỔNG KẾT: GHI NHỚ-SGK-TR40 - NT đặc sắc của đoạn trích là gì? - Bài văn tả cảnh gì? Ca ngợi cái gì? Ca ngợi ai? - Miêu tả cảnh vượt thác, tác giả muốn thể hiện tình cảm nào đối với quê hương? + Tình yêu thiên nhiên? + Tình yêu người LĐ gian khổ mà hào hùng? + Hay tình yêu đất nước dân tộc? - HS : Có tất cả các tình cảm này nhưng rõ nhât là tình yêu cảnh vật và người. * GV: Bài văn tả cảnh, tả người toát lên tình cảm yêu quí của tác giả đối với cảnh vật quê hương, nhất là tình cảm trân trọng dành cho người LĐ. Bài văn là bài ca LĐ cảu con người. Từ đó đã kín đáo biểu hiện tình yêu đát nước, tình yêu dân tộc của tánhà văn. Hoạt động 4 Củng cố luyện tập IV: LUYỆN TẬP: Bài tập1: SGK Bài 2: Em học tập được gì về nghệ thuật miêu tả của tác giả? - Chọn điểm nhìn thuận lợi cho quan sát - Có trí tưởng tượng - Có cảm xúc đối với đối tuiượng miêu tả. 4. Hướng dẫn học tập: Học bài, thuộc ghi nhớ. Hoàn thiện bài tập. Soạn bài: So sánh