Giáo án Ngữ Văn lớp 9 - Tiết 117: Viếng Lăng Bác

6 Tiết 117 VIẾNG LĂNG BÁC I. MỤC TIÊU : 1/ Kiến thức : - Những tình cảm thiêng liêng của tác giả, của một con người từ miền Nam ra viếng lăng Bác. - Những đặc sắc về hình ảnh, tứ thơ, giọng điệu của bài thơ. 2/ Kĩ năng : - Đọc – hiểu một văn bản thơ trữ tình. - Có khả năng trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về một hình ảnh thơ, một khổ thơ, một tác phẩm thơ. 3/ Thái độ : Giáo dục HS lòng kính yêu và biết ơn Bác Hồ. II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS : - Thầy : + Giáo án, SGK. + Ảnh Viễn Phương. + Ảnh hàng tre quanh lăng Bác. - Trò : Soạn bài. + Sưu tầm ảnh Viễn Phương. + Cảm xúc của tác giả khi đến thăm lăng Bác. III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP : 1/ Ổn định. 2/ Kiểm tra bài cũ : ( 5 phút ) - Hãy cho biết mạch cảm xúc và tư tưởng của bài thơ Mùa xuân nho nhỏ ? - Hãy giải thích nhan đề Mùa xuân nho nhỏ ? 3/ Tiến trình bài học : HOẠT ĐỘNG 1 : ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN ( 5 phút ) a/ Phương pháp giảng dạy : Vấn đáp b/ Các bước của hoạt động : HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG - Cho HS đọc chú thích trang 59. - Hãy nêu những nét chính về tác giả ? - Cho biết hoàn cảnh sáng tác của bài thơ ? * GV diễn giảng thêm theo Những điền cần lưu ý ( SGV ) mục 1, 2. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. I. TÌM HIỂU CHUNG : 1/ Tác giả : Viễn Phương tên thật là Phan Thanh Viễn sinh năm 1928. Ông là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ ở miền Nam thời kì chống Mĩ. 2/ Tác phẩm : Bài thơ Viếng lăng Bác được viết năm 1976, trong không khí xúc động khi tác giả cùng đoàn đại biểu miền Nam đến Viếng lăng Bác. HOẠT ĐỘNG 2 : PHÂN TÍCH ( 30 phút ) a/ Phương pháp giảng dạy : Vấn đáp, phân tích, bình giảng. b/ Các bước của hoạt động : HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG 3 : PHÂN TÍCH - Đọc : giọng thành kính, xúc động, chậm rãi, càng ngày càng dâng cao, có đoạn lắng sâu, đoạn cuối tha thiết. - GV cùng HS đọc diễn cảm từ 1 – 3 lần. GV nhận xét cách đọc. - Bài thơ miêu tả lăng Bác hay diễn tả những xúc động của lòng người khi vào viếng Bác ? - Về thể loại, có thể gọi Viếng lăng Bác là bài thơ trữ tình được không ? Vì sao. - Tâm trạng của tác giả được trình bày theo trình tự nào ? Tương ứng phần nào trong văn bản ? - Cách xưng con của tác giả mở đầu bài thơ có ý nghĩa gì ? - Vì sao, ấn tượng đầu tiên với tác giả lại là hàng tre nơi lăng Bác ? - Tính từ xanh xanh và thành ngữ bão táp mưa sa trong lời thơ Ôi ! Hàng tre xanh xanh Việt Nam – bão táp mưa sa đứng thẳng hàng có sức diễn tả điều gì ? - Trong thơ ca, hình ảnh cây tre Việt Nam còn mang ý nghĩa ẩn dụ nào ? - Theo dõi khổ thơ thứ hai cho biết có những mặt trời nào xuất hiện ? - Ý nghĩa ẩn dụ của hình ảnh mặt trời thứ hai là gì ? - Lời thơ Ngày ngày dòng người mùa xuân gợi lên một cảnh tượng như thế nào ? - Phần đầu bài thơ làm hiện lên quang cảnh lăng Bác như thế nào ? Từ đó, tình cảm nào của nhà thơ được bộc lộ ? - Lăng là nơi đặt thi hài người quá cố. Nhưng người con thăm lăng Bác lại có một hình dung như thế nào về Bác ? - Giấc ngủ bình yên của Bác là một giấc ngủ như thế nào ? - Không có vầng trăng thật trong lăng, nhưng vì sao người con vẫn hình dung giấc ngủ của Bác giữa một vầng trăng sáng dịu hiền ? - Trong lời thơ tiếp theo xuất hiện một hình ảnh ẩn dụ. Đó là hình ảnh nào ? Ý nghĩa ẩn dụ của hình ảnh này là gì ? - Từ nào trong câu thơ Mà sao nghe nhói ở trong tim có sức biểu cảm trực tiếp ? Cảm nhận của em về câu thơ này qua từ biểu cảm trực tiếp đó ? - Những lời thơ viếng Bác đã bộc lộ nỗi niềm nào của tác giả ? - Cùng với nước mắt thương trào khi rời lăng, người con đã nguyện ước những điều gì ? - Em hiểu ý nguyện muốn làm chim hót của tác giả như thế nào ? - Vì sao tác giả muốn làm đóa hoa ? - Em hiểu ý nguyện làm cây tre trung hiếu của tác giả như thế nào ? - Có gì riêng trong hình thức thể hiện ở đoạn thơ này ? - Từ đó, tình cảm nào của nhà thơ được bộc lộ ? * GV tích hợp tư tưởng HCM : Vẻ đẹp tỏa sáng của lãnh tụ HCM : lí tưỡng giành độc lập dân tộc, sự hi sinh quên mình , lối sống giản dị - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Miêu tả lăng Bác từ đó diễn tả xúc động của lòng người khi vào viếng Bác. - Là thơ trữ tình. Vì xuất hiện nhân vật trữ tình ( con ) tự bộc lộ cảm xúc của lòng mình. - Cảm xúc trước lăng Bác ( 2 khổ đầu ). - Cảm xúc trong lăng Bác ( khổ 3 ). - Cảm xúc khi rời lăng Bác ( khổ 4 ). - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. II. PHÂN TÍCH : 1/ Cảm xúc trước lăng Bác : - Bày tỏ tình cảm thương nhớ và kính yêu Bác. - Những hàng tre được trồng quanh lăng Bác gợi cảm giác gần gũi, thân thuộc của làng quê. - Vẻ đẹp thanh cao và sức sống bền bỉ, mãnh liệt của cây tre Việt Nam. - Tượng trưng cho vẻ đẹp hiền hậu và đức tính đoàn kết, kiên cường của con người Việt Nam trong cuộc sống lao động và đấu tranh. - Mặt trời của vũ trụ : Ngày ngày mặt trời đi qua Mặt trời của con người : Thấy một mặt trời trong - Con người Bác với những biểu hiện chói sáng về tư tưởng yêu nước và lòng nhân ái mênh mông có sức tỏa sáng mãi mãi, cho dù Người đã qua đời. - Những dòng người nặng trĩu nhớ thương đang lặng lẽ nối nhau vào lăng viếng Bác, tạo hình tượng một vòng hoa lớn dâng lên Bác. @ Quang cảnh lăng Bác thanh cao và rực rỡ, gần gũi và trang nghiêm. Tác giả vô cùng xúc động khi từ chiến trường miền Nam ra viếng Bác. 2/ Cảm xúc trong lăng Bác : - Bác đang ngủ giấc ngủ bình yên giữa vầng trăng . - Giấc ngủ thanh bình và vĩnh hằng của một con người đã cống hiến trọn vẹn cuộc đời cho cuộc sống bình yên của nhân dân, đất nước. Giấc ngủ của Bác bình yên trong thương nhớ, ơn nghĩa của mọi người. - Cuộc đời Bác rực sáng như mặt trời nhưng cách sống của Bác, tâm hồn Bác hiền hậu , thanh cao như ánh trăng. Sinh thời Bác là người thích sống gần gũi với thiên nhiên. Thơ Bác nhiều trăng. Trăng với Bác như bạn bè. - Trời xanh là mãi mãi. Công đức của Bác đối với mọi người là cao đẹp vĩnh hằng. - Từ nhói. Nhói là đau đột ngột, quặn thắt. Mà sao nghe nhói ở trong tim là nỗi đau tinh thần. Tác giả tự cảm nỗi đau mất mát trong đáy sâu tâm hồn mình về sự ra đi của Bác Hồ. @ Tấm lòng thành kính thiêng liêng trước công lao vĩ đại và tâm hồn cao đẹp, trong sáng của Người ; nỗi đau tột cùng của nhân dân ta nói chung, của tác giả nói riêng khi Bác không còn nữa. 3/ Cảm xúc khi rời lăng Bác : - Muốn làm con chim hót. Muốn làm đóa hoa. Muốn làm cây tre. - Muốn được là thứ âm thanh của thiên nhiên đẹp đẽ, trong lành nơi Bác yên nghỉ. - Làm đóa hoa để tỏa hương thơm thanh cao nơi Bác yên nghỉ. - Làm một con người bình dị, trung với nước, hiếu với dân để noi gương cho cuộc đời Bác. - Dùng điệp ngữ muốn làm. Kết hợp biểu cảm trực tiếp với biểu cảm gián tiếp. @ Tâm trạng lưu luyến và mong muốn được ở mãi bên Bác. HOẠT ĐỘNG 3 : TỔNG KẾT ( 4 phút ) a/ Phương pháp giảng dạy : Vấn đáp b/ Các bước của hoạt động : HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG * KNS : Em có nhận xét gì về nội dung và nghệ thuật của bài thơ ? - Thực hiện theo yêu cầu của giáo viên. III. TỔNG KẾT : - Nội dung : Lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người đối với Bác khi vào lăng viếng Bác. - Nghệ thuật : Giọng điệu trang trọng và phù hợp, nhiều hình ảnh ẩn dụ đẹp và gợi cảm, ngôn ngữ bình dị mà cô đúc. 4/ Tổng kết và hướng dẫn học tập : ( 5 phút ) * Tổng kết ( củng cố ) : Hãy nêu ngắn gọn chủ đề tư tưởng của bài thơ ? => Bài thơ thể hiện niềm xúc động tràn đầy và lớn lao, tình cảm thành kính, sâu sắc và cảm động của tác giả, cũng là của đồng bào miền Nam khi viếng lăng Bác . * Hướng dẫn tự học ( dặn dò ) - Học bài. - Học thuộc lòng bài thơ. - Phân tích, cảm thụ những hình ảnh đẹp trong bài thơ. - Chuẩn bị bài : Nghị luận về một tác phẩm truyện.