Giáo án Ngữ Văn Lớp 9 - Bảng hệ thống hoá các tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại

rở thành bền chặt trong sự chan hoà, chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui, đó là mối tình tri kỉ của những người bạn chí cốt. - Biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí. + Đồng chí, đó là sự cảm thông sâu xa những tâm tư, nỗi lòng của nhau. + Đồng chí là cùng nhau chia sẻ những thiếu thốn, gian khổ của cuộc đời người lính. + Tình cảm gắn bó sâu nặng “tay nắm lấy bàn tay” cử chỉ mà nhữngngười lính như được tiếp thêm sức mạnh vượt qua mọi gian khổ. + Vẻ đẹp của tình đồng chí: “Đêm nay rừng hoang sương muối....Đầu súng trăng treo” 2 Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật) * Hình ảnh những chiếc xe không kính: - Hình ảnh độc đáo “ Những chiếc xe không kính” là một hình ảnh thực, bom đạn chiến tranh đã làm cho những chiếc xe biến dạng. - Là một hình tượng thơ độc đáo của thời chiến tranh chống Mĩ. * Hình ảnh những chiến sĩ lái xe. - Tư thế hiên ngang, tinh thần dũng cảm coi thường gian khổ hiểm nguy. + Ung dung, hiên ngang. + Thái độ bất chấp khó khăn gian khổ, hiểm nguy. - Tâm hồn sôi nổi, tình đồng chí, đồng đội gắn bó thân thiết. + Tác phong rất lính, sôi nổi, nhanh nhẹn, tinh nghịch, lạc quan yêu đời. + Gắn bó thân thiết như anh em một nhà: Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy. - ý chí quyết tâm chiến đấu vì giải phóng Miền Nam, thống nhất Tổ Quốc. 3 Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận) * Cảnh biển vào đêm và đoàn thuyền ra khơi ( 2 khổ đầu ). - Bức tranh lộng lẫy hoành tráng về cảnh thiên nhiên trên biển. - Đoàn thuyền đánh cá lên đường ra khơi cùng cất cao tiếng hát. * Vẻ đẹp của biển cả và của những người lao động ( 4 khổ thơ tiếp ) - Thiên nhiên bừng tỉnh, cùng hoà nhập vào niềm vui của con người - Vẻ đẹp lung linh huyền ảo của biển, cảnh đánh cá đêm trên biển. - Bài hát cảm tạ biển khơi hào phóng, nhân hậu, bao dung. - Không khí lao động với niềm say mê, hào hứng, khoẻ khoắn, thiên nhiên đã thực sự hoà nhập vào nhau, hỗ trợ cho nhau, tạo thành sức mạnh trong cuộc chinh phục biển cả. * Cảnh đoàn thuyền trở về trong buổi bình minh ( khổ cuối ) - Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về sau một đêm lao động khẩn trương. - Tiếng hát diễn tả sự phấn khởi của những con người chiến thắng. 4 Bếp lửa (Bằng Việt) * Hồi tưởng về bà và tình bà cháu. - Sự hồi tưởng bắt đầu từ hình ảnh thân thương về bếp lửa. - Thời ấu thơ bên bà là một tuổi thơ nhiều gian khổ , thiếu thốn nhọc nhằn - Kỉ niệm về bà và những năm tháng tuổi thơ luôn gắn với hình ảnh bếp lửa. - Âm thanh của tiếng chim tu hú. * Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa. - Cuéc ®êi bµ khã nhäc, lËn ®Ën , chÞu ®ùng nhiÒu mÊt m¸t. - Sù tÇn t¶o , ®øc hy sinh ch¨m lo cho mäi ng­êi cña bµ. - BÕp löa tay bµ nhãm lªn mçi sím mai lµ nhãm lªn niÒm yªu th­¬ng, niÒm vui s­ëi Êm, san sÎ vµ cßn “ Nhãm dËy c¶ nh÷ng t©m t×nh tuæi nhá”; ngän löa bµ nhen lµ ngän löa cña søc sèng, lßng yªu th­¬ng vµ niÒm yªu th­¬ng bÊt diÖt. * Nçi nhí mong cña ng­êi ch¸u ®èi víi bµ còng lµ ®èi víi gia ®×nh, quª h­¬ng vµ ®Êt n­íc. - Cuéc sèng sung s­íng ®Çy ®ñ vµ trµn niÒm vui. - Kh«ng ngu«i quªn nh÷ng n¨m th¸ng tuæi th¬ ë víi bµ vµ t×nh c¶m Êm ¸p cña bµ víi lßng biÕt ¬n... 5 ¸nh tr¨ng (NguyÔn Duy) * H×nh ¶nh vÇng tr¨ng trong c¶m xóc cña t¸c gi¶. - VÇng tr¨ng lµ mét h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn t­¬i m¸t, mét vÎ ®Ñp b×nh dÞ vµ vÜnh h»ng cña vò trô. - Tr¨ng lµ ng­êi b¹n tri kØ cña thêi th¬ Êu vµ nh÷ng ngµy chiÕn ®Êu ë rõng - Hoµn c¶nh sèng thay ®æi, con ng­êi quen víi tiÖn nghi hiÖn ®¹i, ®iÖn ®· lµm lu mê ¸nh tr¨ng, tr¨ng trë thµnh ng­êi d­ng qua ®­êng. - BÊt ngê ®Ìn ®iÖn t¾t, vÇng tr¨ng ®ét ngét hiÖn ra qua « cöa sæ, ®¸nh thøc bao kØ niÖm t­ëng ®a l·ng quªn trong lßng ng­êi, khiÕn cho con ng­êi c¶m thÊy “r­ng r­ng” mét nçi nhí kh¾c kho¶i vµ da diÕt ®èi víi qu¸ khø b×nh dÞ, méc m¹c mµ thiªng liªng. * Suy t­ cña t¸c gi¶ mang ý nghÜa nh©n sinh s©u s¾c. - VÇng tr¨ng kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ vÇng tr¨ng thiªn nhiªn mµ nã ®· trë thµnh mét biÓu t­îng cho nh÷ng g× thuéc vÒ qu¸ khø cña con ng­êi. - B­íc qua thêi chiÕn tranh, sèng trong c¶nh hoµ b×nh, cuéc sèng cña con ng­êi ®æi thay, ngËp ch×m trong h¹nh phóc, kh«ng Ýt ng­êi ®· v« t×nh l·ng quªn qu¸ khø. - Trong kho¶nh kh¾c hiÖn t¹i, h×nh ¶nh vÇng tr¨ng ®ét ngét xuÊt hiÖn trong ®ªm ®iÖn t¾t ®· ®¸nh thøc trong t©m hån con ng­êi bao kØ niÖm... - Con ng­êi ngì ngµng ®Õn th¶ng thèt, råi r­ng r­ng hoµi niÖm, ®Ó ®äng l¹i cuèi cïng lµ nçi niÒm day døt, ©n hËn: “giËt m×nh” soi l¹i m×nh, suy ngÉm vÒ qu¸ khø, cÇn sèng cã tr¸ch nhiÖm víi qu¸ khø, vÒ hiÖn t¹i, vÒ sù v« t×nh v« nghÜa ®¸ng tr¸ch giËn. - “GiËt m×nh” nh¾c nhë kh«ng ®­îc phÐp l·ng quªn qu¸ khø, cÇn cã tr¸ch nhiÖm víi qu¸ khø, coi qu¸ khø lµ ®iÓm tùa cho hiÖn t¹i, lÊy qu¸ khø ®Ó soi vµo hiÖn t¹i. Sèng thuû chung, nghÜa t×nh víi qu¸ khø. §ã lµ mét ®¹o lÝ truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt Nam: ®¹o lÝ thuû chung, ©n t×nh, nghÜa t×nh. 6 Lặng lẽ Sa Pa - Nguyên Thành Long Nhân vật anh Thanh niên * Anh là người sống và làm việc trong một hoàn cảnh đặc biệt: - Là “người cô độc nhất thế gian”: sống một mình trên đỉnh Yên Sơn, quanh năm suốt tháng sống giữa “bốn bề chỉ cây cỏ và mây mù lạnh lẽo”, cô đơn đến mức “thèm người” quá phải kiếm kế dừng xe qua đường để được gặp người. - Công việc của anh là “làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu”, công việc đòi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác “đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, chấn động mặt đất” * Anh là người có tinh thần trách nhiệm và say mê với công việc. - Luôn say mê công việc và hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình bởi anh ý thức được công việc mình làm giúp ích cho sản xuất và chiến đấu của Tổ Quốc. - Kiên trì không ngại gian khổ, khó khăn mặc dù sống trong hoàn cảnh đặc biệt: làm việc một mình trên núi cao, gian khổ nhất là lần ghi và báo về lúc một giờ sáng. - Thạo việc và làm việc một cách tỉ mỉ và chính xác: không nhìn máy cháu nhìn gió lay lá, nhìn sao trời có thể nói được mây, tính được gió. * Là người giản dị, khiêm tốn, lặng lẽ cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời. + Sống giản dị “Cuộc đời riêng của anh thanh niên thu gọn lại một góc trái gian với chiếc giường con, một chiếc bàn học, một giá sách”. + Sống với lí tưởng và hoài bão phục vụ đất nước” “...khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi một mình được? + Khiêm tốn không để cho hoạ sĩ vẽ mình và giới thiệu những con người lao động khác * Là người có tâm hồn nhạy cảm, trong sáng và có cuộc sống hết sức phong phú. đ+ Luôn cởi mở, chân thành, quan tâm, chu đáo với mọi người: tặng vợ bác lái xe củ tam thất, tặng hoa cho cô gái, biếu mọi người làn trứng để ăn trưa-> tấm lòng nhân hậu. + Tổ chức cuộc sống ngăn nắp, phong phú: đọc sách, trồng hoa, nuôi gà... -> Anh là người tiêu biểu cho những con người lặng lẽ cống hiến cho đất nước ở miền lặng lẽ Sa Pa, là hình ảnh tốt ẹp của thế hệ trẻ- những con người mới trong công cuộc xây dựng đất nước. 9 Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) *Nh©n vËt bÐ Thu. - KÝnh yªu, t«n thê ng­êi cha cña m×nh. + L¹ lïng, sî h·i vµ xa l¹ ®èi víi ng­êi cha: nghe gäi con bÐ giËt m×nh, trßn xoe m¾t nh×n, ng¬ ng¸c, l¹ lïng, t¸i mÆt ®i, vôt ch¹y vµ thÐt lªn. + Kiªn quyÕt kh«ng chÞu nhËn ba v× Thu ®· kh¾c ghi trong lßng h×nh ¶nh vÒ ng­¬× cha trong tÊm h×nh. - T×nh yªu cha s©u s¾c vµ m·nh liÖt. + Gi÷ m·i h×nh ¶nh vÒ ng­êi cha ®Ñp vµ hoµn h¶o nªn quyÕt kh«ng gäi “ba”, nãi træng, hÊt trøng c¸, cù tuyÖt, xa l¸nh cha. + N»m im, l¨n lén, thë dµi khi nghe bµ ngo¹i lÝ gi¶. + LÆng lÏ ®øng ë gãc nhµ, ®«i m¾t buån víi vÎ nghÜ ngîi s©u xa. + CÊt tiÕng gäi ba nh­ xÐ ruét: “ Ba...a...a...ba”. TiÕng gäi “ba” nh­ thÐt sau 3 ngµy, sau 8 n¨m k×m nÐn trong lång ngùc, trong tr¸i tim chan chøa t×nh yªu th­¬ng, lµ tiÕng gäi ba lÇn ®Çu vµ còng lµ lÇn cuèi cïng- thËt c¶m ®éng vµ ®au ®ín. + H«n cha cïng kh¾p, h«n lªn c¶ vÕt thÑo trªn mÆt ba, vÕt thÑo - thñ ph¹m g©y nghi ngê, chia rÏ t×nh c¶m cha con, vÕt th­¬ng chiÕn tranh. - Lµ c« bÐ ng©y th¬, ­¬ng ng¹nh, cóng cái. m¹nh mÏ vµ s©u s¾c. + Sù ng©y th¬, ch©n thµnh cña ®øa bÐ 8 tuæi, ®øa trÎ Nam bé trong hoµn c¶nh chiÕn tranh ¸c liÖt. + Døt kho¸t, r¹ch rßi, quyÕt liÖt: nhÊt quyÕt kh«ng gäi “ba”, ph¶n øng m¹nh mÏ... + Kiªu h·nh vÒ mét t×nh yªu, niÒm tù hµo dµnh cho ng­êi cha cña m×nh, ng­êi cha chôp h×nh chung víi m¸. + TËn h­ëng mét c¸ch vå vËp, hèi tiÕc c¸i t×nh cha con m¸u mñ trong giê phót ng¾n ngñi lóc chia tay. * Nh©n vËt «ng S¸u: Lµ ng­êi cha th­¬ng yªu con v« cïng. - ¤ng h¸o høc, chê ®îi gi©y phót ®­îc gÆp con vµ khao kh¸t ®­îc nghe tiÕng gäi “ba” cña ®øa con. + C¸i t×nh cha con cø n«n nao trong con ng­êi anh, kh«ng chê xuång cËp bÕn anh nhón ch©n nh¶y thãt lªn, anh b­íc véi vµng nh÷ng b­íc dµi, võa b­íc võa khom l­ng ®­a tay ®ãn chê con. + Anh mong ®­îc nghe mét tiÕng gäi “ba” cña con bÐ, nh÷ng con bÐ ch¼ng bao giê chÞu gäi. - T×m ®ñ mäi c¸ch ®Ó gÇn gòi con, th­¬ng yªu con. + Suèt ngµy anh ch¼ng ®i ®©u xa, lóc nµo còng vç vÒ con. + Anh ngåi im gi¶ vê kh«ng nghe chê nã gäi “ Ba v« ¨n c¬m” + Trong b÷a c¬m, anh g¾p trøng c¸ cho con. - Hôt hÉng, ®au khæ khi con kh«ng nhËn m×nh lµ cha. + Anh kh«ng gh×m næi xóc ®éng, vÕt thÑo dµi bªn m¸ ®á öng, giÇn giËt, giäng lÆp bÆp, run run; Ba ®©y con... + Anh ®øng s÷ng, nh×n theo con, nçi ®au ®ín khiÕn mÆt anh sÇm l¹i, hai tay bu«ng xuèng nh­ bÞ g·y. + Anh quay l¹i nh×n con võa khe khÏ l¾c ®Çu c­êi. Cã lÏ v× khæ t©m ®Õn nçi kh«ng khãc ®­îc nªn ph¶i c­êi vËy th«i. - Bùc m×nh tr­íc sù th¸i qu¸ cña bÐ Thu, qu¸ th­¬ng con «ng kh«ng k×m næi c¶m xóc vµ ®· ®¸nh con: GiËn qua kh«ng kÞp suy nghÜ, anh vung tay ®¸nh vµo m«ng con bÐ vµ hÐt lªn: - Sao mµy cøng ®Çu qu¸ vËy, h¶? - H¹nh phóc tét cïng, nhí th­¬ng tét ®é khi con nhËn ra anh lµ “ba” trong tiÕng thÐt; anh «m con “rót kh¨n lau n­íc m¾t råi hån lªn m¸i tãc con” - Vµo chiÕn tr­êng: + Hèi hËn, day døt v× ®¸nh con. + Dån toµn bé niÒm say mª, t×nh yªu th­¬ng ®Ó lµm chiÕc l­îc cho con, anh kh¾c lªn chiÕc l­îc dßng ch÷” Yªu nhí tÆng Thu, con cña ba” dßng ch÷ chøa bao nhiªu t×nh c¶m s©u nÆng cña ng­êi cha. + Tr­íc khi hy sinh, «ng nhê b¹n m×nh chuyÓn c©y l­îc ®Õn cho bÐ Thu. ChiÕc l­îc lµ biÓu t­îng cña t×nh phô tö, lµ chiÕc l­îc yªu th­¬ng.