Giáo án Ngữ Văn Lớp 8 - Tuần 24 - Nguyễn Long Thạnh

g nãi. ?Em cã nhËn xÐt g× vÒ lêi ban bè mÖnh lÖnh cña nhµ vua? ? lêi ban bè Êy kh¼ng ®Þnh ý chÝ, kh¸t väng cña nhµ vua? Bµi chiÕu cã søc thuyÕt phôcv× sao? Đọc: Giọng mạch lạc, rõ ràng. Chú ý những câu hỏi, câu cảm thán, các danh từ riêng, từ cổ. Giải thích từ khó: mệnh: ý trời, lòng trời, trời định. Vận: thời cơ, vận hội. Khanh: từ vua dùng gọi các bầy tôi, quan, tướng thân thiết. GIỚI THIỆU: Tác giả: Lí Công Uẩn (S/50) Tác phẩm: - Hoµn c¶nh ra ®êi: Trước khi dêi ®« tõ Hoa Lư vÒ §¹i La- 1010- lý th¸i Tæ ban chiÕu cho thÇn d©n biÕt. - Thể loại: Chiếu. - PTBĐ: Nghị luận. - Bố cục: 3 phần. II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 1. Lý do dêi ®« a. C¬ së lÞch sö - DÉn chøng: + Nhµ thương: 5 lÇn dêi ®«. + Nhµ Chu: còng 3 lÇn dêi ®«. - Môc ®Ých: + Ph¶i ®©u c¸c vua thêi Tam ®¹i theo ý riªng m×nh mµ tù tiÖn chuyÓn dêi? + ChØ v×: .Muèn mu toan nghiÖp lín, tÝnh kÕ mu«n ®êi cho con ch¸u. . Trªn v©ng mÖnh trêi, díi theo ý d©n. - KÕt qu¶: + Cho nªn : vËn níc l©u dµi, phong tôc phån thÞnh. à NT: + DÉn chøng cô thÓ, cã thËt + Ph¬ng ph¸p lËp luËn chÆt chÏ: theo suy luËn t¬ng ph¶n vµ nh©n qu¶. + C©u v¨n biÒn ngÉu t¹o nhÞp ®iÖu nhÞp nhµng, c©n ®èi. Dêi ®« lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong lÞch sö tõng mang l¹i kÕt qu¶ tèt ®Ñp. b. C¬ së thùc tiÔn - DÉn chøng: hai triÒu ®¹i §inh, Lª theo ý riªng m×nh, khinh thêng mÖnh trêi, kh«ng noi theo dÊu cò cña Th¬ng, Chu,cø ®ãng yªn ®« thµnh ë n¬i ®©y. - HËu qu¶: khiÕn triÒu ®¹i kh«ng ®îc l©u bÒn, sè vËn ng¾n ngñi, tr¨m hä ph¶i hao tæn, mu«n vËt kh«ng ®îc thÝch nghi. Kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i dêi ®« khái Hoa Lư. 2. Lý do chän §¹i La lµm kinh ®«. - VÒ lÞch sö: lµ kinh ®o cò cña Cao V¬ng - VÒ vÞ trÝ ®Þa lý: + N¬i trung t©m trêi ®Êt; thÕ rång cuén hæ ngåi + §· ®óng ng«i nam b¾c ®«ng t©y; l¹i tiÖn híng nh×n s«ng dùa nói + §Þa thÕ réng mµ b»ng; ®Êt®ai cao mµ tho¸ng. - §êi sèng d©n sinh:d©n c khái chÞu c¶nh khèn khæ ngËp lôt; mu«n vËt còng rÊt mùc phong phó tèt t¬i. - VÒ chÝnh trÞ: + Chèn tô héi träng yÕu + Kinh ®« bËc nhÊt à B»ng chøng ch©n thùc ®îc ph©n tÝch mét c¸ch x¸c ®¸ng, lËp luËn chÆt chÏ, kÕt cÊu c©u v¨n biÒn ngÉu giµu søc thuyÕt phôc. è T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh u thÕ mäi mÆt cña §¹i La, ®ay lµ n¬i xøng ®¸ng nhÊt ®Ó ®Þnh ®« cña níc §¹i ViÖt. 3. Ban lÖnh dêi ®« à Lêi ban bè mÖnh lÖnh ng¾n gän, thÊu t×nh ®¹t lý. Nhµ vua muèn bµy tá ý ch, kh¸t väng dêi ®«, x©y dùng ®Êt níc hïng m¹nh. 4. Ý nghĩa: Ý nghĩa lịch sử của sự kiện dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long và nhận thức về vị thế sự phát triển đất nước của Lí Công Uẩn. TỔNG KẾT: Nghệ thuật: - Bố cục chặt chẽ, giọng văn trang trọng, lựa chọn ngôn ngữ có tính chất tâm tính, đối thoại. - Là mệnh lệnh nhưng chiếu dời đô không sử dụng hình thức mệnh lệnh, câu hỏi cuối bài của nhà vua được người nghe tiếp nhận, suy nghĩ, hành động một cách tự nguyện. Nội dung: * Ghi nhớ: S/51 * Hướng dẫn về nhà: - GV kh¼ng ®Þnh c«ng lao cña Lý Th¸i Tæ - Trong c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam, triÒu Lý lµ mét trong nh÷ng triÒu ®¹i th¸i b×nh vµ thÞnh trÞ nhÊt víi LuËt h×nh thư, V¨n miÕu Quèc tö Gi¸m, Chïa Mét Cét. Gi¸o sư TrÇn §×nh Sö nhËn xÐt: “ Lý Th¸i Tæ xøng ®¸ng lµ lêi qu©n tö vµ ®Êng minh qu©n hiÓu réng biÕt s©u.” - So¹n “ Câu phủ định”. TIẾT 92: TIẾNG VIỆT CÂU PHỦ ĐỊNH KẾT QUẢ CẦN ĐẠT Kiến thức: HS hiểu được thế nào là câu phủ định. Tích hợp với phần Văn ở văn bản Chiếu dời đô, với phần Tập làm văn ở bài Chương trình địa phương. Rèn kĩ năng nhận biết và sử dụng câu phủ định trong nói, viết. THIẾT KẾ BÀI DẠY – HỌC Kiểm tra bài cũ: - Bài “ Chiếu dời đô” của Lí Công Uẩn” đã phản ánh được điều gì ở nhân dân? - Bài chiếu có sức thuyết phục mạnh mẽ. Vì sao? F Đáp án : - Chiếu dời đô phản ánh khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập, thống nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh. -Bài chiếu có sức thuyết phục mạnh mẽ vì nói đúng được ý nguyện của nhân dân, có sự kết hợp hài hòa giữa lí và tình. Bài mới: Như các em đã biết: trong tiếng việt, mỗi kiểu câu thường gắn liền với đặc điểm hình thức và chức năng riêng của nó. Các em cũng đã được học các kiểu câu như là: Câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu trần thuật. Tiết học hôm nay các em sẽ tìm hiểu thêm một kiểu câu nữa, đó là “CÂU PHỦ ĐỊNH”. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT Hoạt động 1 TÌM HIỂU ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG CỦA CÂU PHỦ ĐỊNH + GV yêu cầu HS tìm hiểu mục I.1 SGK và trả lời các câu hỏi: ? Các câu (b),(c),(d) có đặc điểm hình thức gì khác so với câu (a)? ? Những câu này có gì khác với câu (a) về chức năng ? + HS suy nghĩ, thảo luận và trả lời: à Các câu b, c, d khác câu a là phủ định việc Nam đi Huế, còn câu a thì khẳng định việc Nam đi huế. + GV yêu cầu HS tìm hiểu mục I.2 SGK và trả lời các câu hỏi: ? Trong đoạn trích trên, những câu nào có từ ngữ phủ định ? ? Cho biết mục đích sử dụng các từ ngữ phủ định của mấy ông thầy bói ? + HS trao đổi, thảo luận và trả lời: - Các câu có từ ngữ phủ định: + Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn. + Đâu có! - Mục đích: + Không phải: bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ voi. + Đâu có: trực tiếp bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ ngờ và gián tiếp bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ ngờ. * GV chốt: - Câu “Nam không đi Huế” là câu phủ định miêu tả. - Các câu “Không phải”, “Đâu có” là các câu phủ định bác bỏ. + GV chỉ định 1 HS đọc chậm, rõ mục Ghi nhớ trong SGK. I. Đặc điểm hình thức và chức năng: VD1: S/52 - Các câu b, c, d khác câu a vì có chứa các từ phủ định: không, chưa, chẳng. - Các câu b, c, d khác câu a là phủ định việc Nam đi Huế, còn câu a thì khẳng định việc Nam đi huế. VD2: S/52 - Các câu có từ ngữ phủ định: + Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn. + Đâu có! - Mục đích: + Không phải: bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ voi. + Đâu có: trực tiếp bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ ngờ và gián tiếp bác bỏ nhận định của ông thầy bói sờ ngờ. * Ghi nhớ: S/53 C©u phñ ®Þnh lµ c©u cã chøa nh÷ng tõ ng÷ phñ ®Þnh nh: kh«ng, ch¼ng, ch¶, cha, kh«ng ph¶i ( lµ), ®©u ph¶i (lµ), ®©u cã ph¶i (lµ), ®©u (cã) C©u phñ ®Þnh dïng ®Ó: - Th«ng b¸o ,x¸c nhËn kh«ng cã sù vËt,sù viÖc,tÝnh chÊt,quan hÖ nµo ®ã (c©u phñ ®Þnh miªu t¶). - Ph¶n b¸c mét ý kiÕn,mét nhËn ®Þnh (c©u phñ ®Þnh b¸c bá). Hoạt động 2 HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP II. Luyện tập: Bài tập 1: Xác định câu phủ định bác bỏ và giải thích. C©u phñ ®Þnh b¸c bá: Câu (b) Cô cø tëng thÕ ®Êy chø nã ch¶ hiÓu g× ®©u! à Câu này bác bỏ điều mà Lão Hạc bị dằn dặt, đau khổ. (c) Kh«ng, chóng con kh«ng ®ãi n÷a ®©u. à Câu này bác bỏ điều mà cái Tí cho rằng mẹ nó đang lo lắng, thương xót vì chị em chúng nó đói quá. Bài tập 2: - TÊt c¶ 3 c©u trong (a), (b), (c) ®Òu lµ c©u phñ ®Þnh v× c¸c c©u ®Òu cã chøa tõ ngữ phñ ®Þnh: a. không phải là không = có (KĐ) b. không ai không = ai cũng (KĐ) c. ai chẳng = ai cũng (KĐ) à C©u phñ ®Þnh nhng kh«ng cã ý nghÜa phñ ®Þnh mµ cã ý nghÜa kh¼ng ®Þnh. * Đặt những câu có ý nghĩa tương đương: a. C©u chuyÖn cã lÏ chØ lµ mét c©u chuyÖn hoang ®ường, song vẫn cã ý nghÜa. b. Th¸ng t¸m, hång ngäc ®á, hång h¹c vµng, ai còng tõng ¨n trong tÕt trung thu, ¨n nã như ¨n c¶ mïa thu vµo lßng vµo d¹. c. Tõng qua thêi th¬ Êu ë Hµ Néi, ai còng cã mét lÇn nghÓn cæ nh×n lªn t¸n l¸ cao vót mµ ng¾m nghÝa mét c¸ch ước ao chïm sÊu non xanh hay thÝch thó chia nhau nhÊm nh¸p mãn sÊu dÇm b¸n tríc cæng trường. Bài tập 3: Nhận xét câu văn: “ Cho¾t kh«ng dËy ®îc n÷a, n»m thoi thãp.” (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu lưu ký) - Thay tõ phñ ®Þnh kh«ng b»ng chưa thì phải viết lại câu văn như sau: Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp. (Bỏ từ nữa) à Ý nghÜa cña c©u thay ®æi. C©u v¨n cña T« Hoµi thÝch hîp víi m¹ch cña c©u chuyÖn h¬n. Bài tập 4: Bốn câu a, b, c, d trong SGK là những câu phủ định bác bỏ, nhưng không dung từ phủ định! Cụ thể: a) Đẹp gì mà đẹp! -> Không đẹp. b) Làm gì có chuyện đó! -> Chuyện đó không có. c) Bài thơ này mà hay à? -> Bài thơ này không hay. d) Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng? ( Nam Cao, Lão Hạc) -> Tôi cũng không sung sướng. Bài tập 5: Không thể thay quên bằng không, chưa bằng chẳng được, vì: việc thay thế sẽ làm thay đổi hẳn ý nghĩa của câu. - Dùng “quên” (không nghĩ đến, không để tâm đến) -> thể hiện lòng căm thù giặcvà tìm cách trả thù đến mức không để tâm đến việc ăn uống, một hành động thiết yếu diễn ra hằng ngày đối với tất cả mọi người. - Chưa: Thời điểm phá giặc chưa diễn ra, nhưng tác giả luôn nung nấu ý chí quyết tâm đánh giặc. - Chẳng: Phủ định việc phá giặc thành công, cảm giác, bất lực, thất vọng -> không phù hợp chủ đề văn bản. Bài tập 6: Nam tình cờ gặp Bình, kêu lên: Lâu quá, tớ không thấy cậu! Bình cười: Làm gì có chuyện đó. Thật mà! Bình vẫn cười: Ngày nào mà tớ chẳng thấy cậu ở sân bóng, nhưng cậu có thèm để ý đến ai đâu? Nam gãi đầu, gãi tai: Cậu tưởng tớ không nhìn thấy cậu hay sao? * Câu phủ định miêu tả: Lâu quá, tớ không thấy cậu! * Câu phủ định bác bỏ: Làm gì có chuyện đó. Cậu tưởng tớ không nhìn thấy cậu hay sao? Củng cố: : GV trình chiếu bài tập củng cố: Điền nội dung phù hợp vào sơ đồ tư duy? - HS đứng tại chỗ trả lời, GV bấm máy - GV: Từ kiến thức bài học, về nhà các em có thể tự sáng tạo ra những kiểu sơ đồ khác theo ý hiểu riêng của mình. Nếu còn thời gian, GV cho HS chơi trò chơi: Ai nhanh hơn, tinh hơn ( HS theo dõi đoạn băng trích từ phim "Chị Dậu" rồi chia nhóm, ghi lại những câu phủ định trong lời thoại của các nhân vật, phân loại kiểu phủ định..) Dặn dò: : GV trình chiếu phần hướng dẫn về nhà: - Làm bài tập số 5 ( SGK/ 54) trả lời câu hỏi: Có thể thay từ quên = không, chưa= chẳng được không? Vì sao?( Tương tự bài tập 3) - Làm bài tập số 6(SGK/ 54). Viết 1 đoạn văn đối thoại ngắn trong đó có sử dụng câu phủ định miêu tả và câu phủ định bác bỏ. - Chuẩn bị bài mới tiết 92 ( chương trình địa phương phần tập làm văn): Điều tra tìm hiểu, nghiên cứu về di tích, thắng cảnh ở địa phương em. Viết một bài thuyết minh không quá 100 chữ.