Giáo án Ngữ văn Lớp 10 - Hồi trống cổ thành (Trích hồi 28 - Tam quốc diễn nghĩa) - CHu Thị Thuận

ghệ thuật + Giá trị lịch sử, quân sự + Tài kể chuyện đặc sắc của tác giả, đặc biệt là nghệ thuật miêu tẩ các trận chiến sinh động và hấp dẫn. 3. Vị trí đoạn trích - Nửa đầu hồi 28 - Tên hồi: “ Chém Sái Dương anh em hòa giải Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên” 4. Tóm tắt đoạn trích - Trước đó, 3 anh em Lưu - Quan - Trương náu mình dưới trướng của Tào Tháo, hiểu bản chất gian hùng của Tháo, họ bỏ đi - Bị đuổi đánh, mỗi người mỗi ngả - Quan Công, bảo vệ hai chị dâu, tạm hàng Tào với điều kiện, hàng Hán chứ không hàng Tào, khi nào nghe tin anh thì sẽ đi ngay. - Được Tháo ban thưởng hậu nhưng nghe tin Lưu Bị đang ở bên Viên Thiệu, Quan Công trả ấn tín, vàng bạc đi ngay - Bị tướng Tào ngăn cản, chém 6 tướng, vượt 5 cửa quan. Đến gặp Trương Phi Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc – hiểu văn bản tác phẩm GV: Khi nghe Tôn Càn báo, Trương Phi đã hành động như thế nào? GV: Trong khi đó thì Quan Công tỏ ra có thái độ thế nào? HS tìm các chi tiết trong đoạn trích miêu tả hành động của Trương Phi và thái độ Quan Công GV: Qua thái độ và hành động của hai nhân vật, em có nhận xét gì? HS: Chú trọng vào sự đối lập của hai nhân vật GV: Em hãy tìm những chi tiết miêu tả diện mạo, hành động, cách xưng hô và lập luận của nhân vật TP? Với QC thì những chi tiết đó được thể hiện như thế nào? HS tìm dẫn chứng trong đoạn trích trả lời. Có thể gọi học sinh khác bổ sung. GV: Khi Sái Dương đến, TP đã suy nghĩ và hành động như thế nào? QC đã phản ứng ra sao? HS: dựa vào sgk trả lời GV: Vậy thông qua việc tìm hiểu thái độ, hành động hai nhân vật, em hãy lí giải tại sao TP lại có những hành động như GV: Theo em Trương Phi là người như thế nào? GV: Cách phản ứng của TP như vậy có hợp lý không, GV: Theo em, QC có thật sự là bị oan không? Tại sao? GV: Tình huống Sái Dương đến đã tác động như thế nào đến tình thế của cả hai nhân vật? GV chốt ý: Tóm lại: Đoạn trích đã góp phần làm nổi bật nên hai nhân vật TP và QC với hai nét tính cách trái ngược nhau. TP nóng nảy, bộc trực, QC điềm đạm, bình tĩnh. Nhưng cả hai đều thể hiện được nét đẹp của tấm lòng trung nghĩa. Đặc biệt hình tượng nhân vật TP đã được xây dựng hết sức sinh động GV: Theo em, tại sao có thể đặt tên đoạn trích là Hồi trống Cổ Thành? Gv: Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì khi miêu tả đoạn trích? II. Đọc – hiểu 1.Tìm hiểu nhân vật Chi tiết Trương Phi Quan Công Trước khi gặp Khi gặp mặt Khi Sái Dương đến - Chẳng nói chẳng rằng - lập tức mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa - dẫn một nghìn quân, đi tắt ra cửa bắc => tức giận, hành động bột phát, trong tâm thế chiến đấu với kẻ thù Diện mạo: mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược Hành động: hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm QC Xưng hô: mày - tao Lập luận: - bỏ anh - hàng Tào - được phong hầu tứ tước - đến đây đánh lừa tao - đâu có bụng tốt - đến để bắt ta đó Nghĩ: QC đem theo quân đến bắt mình Hành động: múa bát xà mâu hăm hở xông lại đâm QC Yêu cầu: đánh ba hồi trống, chém đầu tướng giặc Nghe tin Trương Phi thì tỏ ra - Mừng rỡ vô cùng - Sai ngay Tôn Càn vào thành báo tin => tâm trạng vui sướng, hạnh phúc như sắp được gặp người thân Thái độ: mừng rỡ vô cùng Hành động: giao long đao, tế ngựa lại đón Xưng hô: hiền đệ, em Lập luận: - em không biết, ta cũng khó nói - đến hỏi chị - đừng nói vậy,oan uổng quá Thanh minh: tất phải đem quân mã chứ - Chấp nhận lời thách thức - Chưa dứt hồi trống chém đầu Sái Dương *. Phân tích nhân vật( Tiết 2) a. Nhân vật Trương Phi => Trương Phi hành động như vậy vì Trương Phi coi Quan Công là kẻ phản bội: phản bội lời thề kết nghĩa vườn đào, phản bội lại triều đình nhà Thục, đã ở trong doanh trại Tào, chịu ân huệ của Tào. TP không thể chấp nhận một kẻ phản bội như vậy. - TP nghĩ QC đến là để bắt mình nên đã hành động trước để chứng tỏ sức mạnh của mình, đề phòng QC cướp thành. => Qua suy nghĩ và hành động của TP chúng ta thấy rằng đây là nhân vật có tính cách nóng nảy, bộc trực, hành động nông nổi và hơi thiếu suy nghĩ, tuy nhiên cũng phải thấy rằng đây là nhân vật rất thẳng thắn, luôn muốn mọi thứ phải rõ ràng, mắt thấy tai nghe, một con người trung nghĩa, không chấp nhận những thứ mập mờ, không nương nhẹ với kẻ phụ nghĩa. => Cách phản ứng của TP tuy có hơi thái quá và nóng nảy, tuy nhiên nó lại rất phù hợp với tính cách và hoàn cảnh của nhân vật lúc bấy giờ. - TP biết QC đã ở trong doanh trại Tào, đã nhận ân huệ của Tào. Đối với TP thì đó là hành động phản bội nghiêm trọng không thể chấp nhận được. Đặc biệt với cương vị của QC là người anh em kết nghĩa mà phản bội lời thề thì điều đó không thể tha thứ, cái tội đó còn nghiêm trọng hơn cả là kẻ thù. Hành động của TP là hành động muốn trừ khử kẻ phản bội, kẻ phụ nghĩa. - TP là người nóng nảy, chỉ nhìn vào những việc trước mắt nên hành động như vậy là hoàn toàn phù hợp. Nó không những không thể hiện rằng đây là nhân vật có tính cách gàn dở mà còn cho thấy những nét đẹp trong tâm hồn của nhân vật. Đó là lòng trung thành, sự cương trực, thẳng thắn, luôn giữ vững lập trường: " Trung thần thà chịu chết chứ không chịu nhục. Có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ". b. Nhân vật Quan Công => Bên cạnh nhân vật TP chúng ta còn thấy QC là một con người có tính cách điềm đạm, bình tĩnh trong mọi tình huống, biết tận cụng thời cơ: + Giữ lời hứa và cũng là điều kiện đặt ra để tự bảo vệ: hàng Hán chứ không hàng Tào, biết tin anh ở đâu thì đi ngay + Tạm hành để bảo vệ chị dâu + Chấp nhận điều kiện mà Trương phi đưa ra để chứng minh cho lòng trung nghĩa của mình. + Thái độ: ôn tồn cầu cứ hai chị dâu. è Chúng ta có thể khẳng định rằng QC bị oan vì: QC thân tại Tào doanh, tâm tại Hán. Ngay khi nghe tin của Lưu Bị, QC ngay lập tức trả Tào mọi quà tặng, đưa hai chị cùng đi tìm đại ca. Vượt năm cửa quan, chém đầu sáu tên tướng giặc. Như vậy, QC không thể là kẻ phản bội. è Là một người trung tín – trung nghĩa => Chi tiết Sái Dương đến đã củng cố thêm sự nghi ngờ vốn tồn tại trong suy nghĩ của TP cho rằng QC đem quân đến để bắt mình. Đồng thời cũng đẩy QC vào thế bí, bị nghi ngờ nhiều hơn, nó như một bằng chứng buộc tội QC. Đến lúc này, mâu thuẫn đạt đến đỉnh điểm, nó thúc đẩy cho tình huống truyện diễn ra nhanh hơn, buộc các nhân vật phải có những hành động để giải quyết. Nó là tính huống bất lợi nhưng đồng thời lại tạo cơ hội cho QC được chứng tỏ sự trong sạch của mình. QC chém đầu Sái Dương để giải oan. Nếu như Sái Dương không đến thì mâu thuẫn này sẽ chưa thể giải quyết ngay được 2.Ý nghĩa nhan đề - Hồi trống Cổ Thành - Trong đoạn trích, hồi trống ở đoạn cuối là một điểm sáng, chứa đựng linh hồn của cả đoạn. Nó ngân vang trong đoạn trích và dường như trong cả tác phẩm, thể hiện khí thế hào hùng của chiến trận. Hồi trống đó vang lên cũng chính là lúc lời giải đáp cho câu hỏi ngay từ đầu đoạn trích được tìm thấy. Nó tạo nên vầng hào quang xung quanh các nhân vật, tôn thêm vẻ đẹp của các anh hùng. - Ở đây, tác giả đã cho nhân vật của mình gióng lên ba hồi trống, bản thân nó cũng chứa đựng những ý tưởng. Ba hồi không quá dài mà cũng không quá ngắn, nó vừa đủ dài để cho QC có thể lấy đầu của Sái Dương, vừa đủ ngắn để cho mọi người có thể thấy được tài năng và sức mạnh của QC. Đồng thời, ba hồi trống trận vang lên cũng thể hiện được khí thế hào hùng, âm vang của chiến trận. Thể hiện được cái ý vị của Tam quốc. - Hồi trống trong đoạn trích mang nhiều ý nghĩa. + Hồi trống thách thức: TP nghi ngờ QC phản bội, lệnh trong ba hồi trống phải chém đầu Sái Dương. Đây là hồi trống để thử thách lòng trung thành của QC, thử thách tài năng của QC. Hồi trống vang lên cũng có nghĩa là QC phải lao vào một cuộc chiến đối mặt với kẻ thù, đối mặt với hiểm nguy và cái chết. Tiếng trống giục giã như hối thúc nhân vật hành động. + Hồi trống minh oan: QC đã không ngần ngại chấp nhận lời thách thức của TP để khẳng định lòng trung thành của mình. Bản thân sự dũng cảm đó đã thể hiện được tấm lòng QC. Hơn thế nữa, ngay khi chưa dứt một hồi trống, đầu Sái Dương đã rơi xuống đất, và những tiếng trống tiếp theo đó chính là để minh oan cho QC. + Hồi trống đoàn tụ: Kết thúc ba hồi trống, QC giết tướng giặc, mọi nghi ngờ được hóa giải, và đó là lúc mà các anh hùng đoàn tụ. Hồi trống còn có ý nghĩa như là sự ngợi ca tình nghĩa huynh đệ, ngợi ca tấm lòng trung nghĩa của các anh hùng. Tiếng trống lúc này không còn thúc giục, căng thẳng, vội vã mà tiếng trống như reo vui chúc mừng cuộc hội ngộ của ba anh em. => Hồi trống thể hiện không khí hào hùng của chiến trận, là hồi trống thúc giục tinh thần chiến đấu, ca ngợi tài đức của các anh hùng. Đó là hồi trống thể hiện niềm vui, khẳng định niềm tin và ngợi ca chiến thắng. 3. Nghệ thuật đoạn trích + Sử dụng nhiều từ cổ: quân kị, ấn thụ, phu nhân, xà mâu, long đao + Về cách xây dựng nhân vật: sử dụng nghệ thuật xây dựng các nhân vật điển hình, mang tính biểu tượng: Trương Phi tượng trưng cho sự nóng nảy, cương trực, Quan Công tượng trưng cho chữ nghĩa háo; mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược + Tính cách nhân vật được thể hiện qua hành động và lời nói chứ không phải sự miêu tả và giới thiệu của tác giả. + Về tình huống truyện: xây dựng những tình huống xung đột kịch tính, tạo nên sự hấp dẫn, hồi hộp cho đoạn trích: tình huống bị hiểu nhầm; tình huống Sái Dương kéo quân đến; tình huống đánh trống chém đầu tướng giặc. Tình tiết truyện được đẩy nhanh, diễn biến căng thẳng. + Nghệ thuật kể chuyện: thể hiện nghệ thuật kể chuyện theo kiểu tiểu thuyết chương hồi. Truyện được kể theo trình tự thời gian của sự việc, nếu sự việc xảy ra đồng thời hoặc chuyển lời của nhân vật thì đều dùng lời chuyển. Truyện ít quan tâm đến diễn biến tâm lý và suy nghĩ của nhân vật III. Tổng kết 1. Nội dung: - Xây dựng hình tượng các anh hùng thời tam quốc với những nét đẹp của lòng trung nghĩa, trọng chữ tín. Đặc biệt là nhân vật Trương Phi. - Hồi trống chứa đựng linh hồn đoạn trích, đó là hồi trống thách thức, minh oan, đoàn tụ. 2. Nghệ thuật - Sử dụng nhiều từ cổ, lối văn biền ngẫu - Xây dựng nhân vật điển hình mang tính tượng trưng, tính cách nhân vật được bộc lộ qua hành động.