Giáo án môn Kinh tế chính trị

u nhÊt vµ ®a d¹ng nhÊt mäi nhu cÇu cña c¶ s¶n xuÊt vµ cña c¶ tiªu dïng x· héi. + C¬ chÕ thÞ tr­êng sÏ ra nh÷ng quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh n¨ng ®éng vµ mÒn dÎo thÝch nghi nhanh víi nh÷ng biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ v× vËy nã ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt + C¬ chÕ thÞ tr­êng gãp phÇn ®iÒu tiÕt nguån lùc gi÷a c¸c lÜnh vùc gi÷a c¸c ngµnh mét c¸ch n¨ng ®éng s¸ng t¹o v× vËy nã huy ®éng ®­îc søc m¹nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n phôc vô cho qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng vµ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. + C¬ chÕ thÞ tr­êng tån t¹i trong m«i tr­êng c¹nh tranh v× vËy nã ®· thóc ®Èy c¸c chñ thÓ kinh tÕ v­¬n lªn c¶i tiÕn kü thuËt c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®em l¹i lîi Ých cho ng­êi tiªu dïng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cho ng­êi s¶n xuÊt. KhuyÕt tËt: + C¬ chÕ thÞ tr­êng v× ch¹y theo môc tiªu lîi nhuËn nªn dÉn ®Õn c¸c chñ thÓ kinh tÕ sö dông l·nh phÝ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vèn lµ khan hiÕm cña nÒn kinh tÕ, g©y ra t×nh tr¹ng « nhiÔm còng nh­ c¸c tÖ n¹n x· héi kh¸c. + C¬ chÕ thÞ tr­êng còng tÊt yÕu ®Ó ra c¸c tÖ n¹n cña thÞ tr­êng nh­ t×nh tr¹ng bu«n gian b¸n lËn, trèn lËu thuÕ, hµng thËt, hµng gi¶ vµ ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng quèc n¹n tham nhòng. + C¬ chÕ thÞ tr­êng còng tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn ph©n ho¸ ng­êi lao ®éng trë thµnh kÎ giµu ng­êi nghÌo vµ t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. 3. Ph©n tÝch vai trß kinh tÕ cña nhµ n­íc viÖt nam x· héi chñ nghÜa trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta hiÖn nay. Trong lÞch sö bÊt kú nhµ n­íc nµo còng cã vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi nÒn kinh tÕ. Vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c chøc n¨ng kinh tÕ cña nhµ n­íc ®ã lµ: - Nhµ n­íc ®¶m b¶o sù æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi vµ thiÕt lËp c¸c kh«n khæ ph¸p luËt ®Ó t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kinh tÕ. - Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®iÒu tiÕt kinh tÕ ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn æn ®Þnh tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng th¨ng trÇm vµ khñng ho¶ng cña nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ vµ chèng t×nh tr¹ng l¹p ph¸t, thÊt nghiÖp. - nhµ n­íc cÇn cã chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. - §Ó ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× nhµ n­íc ph¶i ®¶m nhËn viÖc s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ c«ng céng ph¶i x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi vµ ph¶i thiÕt lËp ra sù c«ng b»ng trong toµn bé nÒn kinh tÕ. §èi víi n­íc ta trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa th× vai trß kinh tÕ cña nhµ n­íc viÖt nam còng ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý vÜ m« sau ®©y: + Nhµ n­íc ph¶i t¹o ra m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh tÕ nh­ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi, ph¶i thiÕt lËp ra hÖ thèng khu«n khæ ph¸p luËt thèng nhÊt, ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nhÊt qu¸n + Nhµ n­íc ph¶i ®Þnh h­íng cho sù ph¸t triÓn mµ nhµ n­íc ph¶i trùc tiÕp ®Çu t­ vµo mét sè ngµnh mét sè lÜnh vùc kinh tÕ then chèt ®Ó t¹o ra søc m¹nh kinh tÕ cho nhµ n­íc vµ ®Ó thùc hiÖn ®­îc viÖc dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. + Nhµ n­íc ph¶i x©y dùng hÖ thèng kÕt cÊu kinh tÕ – x· héi ®¶m b¶o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn. + Nhµ n­íc ph¶i tiÕn hµnh qu¶n lý nh÷ng tµi s¶n c«ng, thùc hiÖn kiÓm kª kiÓm so¸t ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ tr¸nh l·ng phÝ tham « vµ thÊt tho¸t tµi s¶n quèc gia. + Nhµ n­íc ph¶i cã chiÕn l­îc ®Ó söa ch÷a nh÷ng khuyÕt tËt mµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· sinh ra tao ra sù c«ng b»ng x· héi. 4. ThÕ nµo lµ quan hÖ tµi chÝnh? Ph©n tÝch c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña tµi chÝnh, tr×nh bµy ph­¬ng h­íng ®æi míi ho¹t ®éng tµi chÝnh ë n­íc ta trong giai ®o¹n qu¸ ®é hiÖn nay. * B¶n chÊt quan hÖ tµi chÝnh: Trong nÒn kinh tÕ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lu«n lu«n tiÕp diÔn qua 4 kh©u lµ s¶n xuÊt trao ®æi tiªu dïng. Qu¸ tr×nh ph©n phèi bao gåm c¶ ph©n phèi c¸c yÕu tè vËt chÊt vµ yÕu tè tµi chÝnh. C¸c quan hÖ ph©n phèi nÕu ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc quan hÖ tiÒn tÖ th× gäi lµ quan hÖ tµi chÝnh. Nh­ vËy quan hÖ tµi chÝnh lµ mét quan hÖ kinh tÕ rÊt phøc t¹p nã ®an xen nhau ch»ng chÞt nh­ng kh«ng rèi lo¹n vµ m©u thuÉn, nã cã ®iÓm xuÊt ph¸t vµ ®iÓm håi quy. Tõ ®ã cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn: tµi chÝnh lµ mét hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ nhÊt ®Þnh biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ, ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph©n phèi ®Ó h×nh thµnh vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ng­êi d©n. Khi ng­îc vÒ b¶n chÊt cña quan hÖ tµi chÝnh cÇn chó ý: + Tr­íc hÕt tµi chÝnh kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n tiÒn tÖ mµ lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ biÓu hiÖn th«ng qua c¸c h×nh thøc tiÒn tÖ + Tµi chÝnh kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c quan hÖ kinh tÕ mµ chØ lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh ph©n phèi ®Ó h×nh thµnh vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ + Quan hÖ tµi chÝnh lµ quan hÖ ph©n phèi nh­ng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c quan hÖ ph©n phèi mµ chØ lµ nh÷ng quan hÖ ph©n phèi ®­îc biÓu thÞ th«ng qua tiÒn tÖ. * C¸c chøc n¨ng cña tµi chÝnh Tµi chÝnh cña mäi quèc gia ®Òu thÓ hiÖn th«ng qua hai chøc n¨ng: - Chøc n¨ng ph©n phèi: víi chøc n¨ng nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua 2 giai ®o¹n lµ ph©n phèi lÇn ®Çu, diÔn ra gi÷a ng­êi lao ®éng, doanh nghiÖp, nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kÕt thóc ph©n phèi lÇn ®Çu sÏ h×nh thµnh ra quü tiÒn l­¬ng hoÆc thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, quü doanh thu hay lîi nhuËn cña doanh nghiÖp, ng©n s¸ch nhµ n­íc. KÕt thóc qóa tr×nh ph©n phèi lÇn ®Çu diÔn ra qu¸ tr×nh ph©n phèi l¹i trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt vµ trong lÜnh vùc phi s¶n xuÊt vËt chÊt vµ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n­íc, c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian vµ th«ng qua thÞ tr­êng. - Chøc n¨ng gi¸m ®èc (kiÓm so¸t): Mäi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh×n chung ®Òu ®­îc biÓu thÞ th«ng qua tiÒn tÖ v× vËy tÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®Òu ®­îc kiÓm tra kiÓm so¸t nh»m tr¸nh nh÷ng thÊt tho¸t vµ sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ nguån tµi chÝnh. * §æi míi ho¹t ®éng tµi chÝnh: ë n­íc ta trong mét thêi gian rÊt dµi nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo co chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung v× vËy c¬ chÕ ho¹t ®éng cña tµi chÝnh ®­îc thùc hiÖn th«ng qua con ®­êng cÊp ph¸t tõ ng©n s¸ch cña nhµ n­íc kh«ng g¾n víi ®iÒu kiÖn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt (tiÒn l·i) vµ thêi h¹n hoµn tr¶ vèn. V× vËy nÒn tµi chÝnh n­íc ta l©m vµo t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, ng©n s¸ch nhµ n­íc lu«n lu«n trong t×nh tr¹ng th©m hôt. Tõ khi n­íc ta b­íc vµo thêi kú ®æi míi ®Õn nay cã chÕ ho¹t ®éng tµi chÝnh ®­îc ®æi míi theo h­íng xo¸ bá c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, xo¸ bá viÖc cÊp ph¸t tõ ng©n s¸ch kh«ng g¾n víi ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ thêi gian hoµn tr¶, chuyÓn sang h×nh thµnh thÞ tr­êng tµi chÝnh g¾n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn tr¸ch nhiÖm vËt chÊt vµ thêi gian hoµn tr¶ vèn vay. Nhµ n­íc thùc hiÖn giao quyÒn tù chñ cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh h¹ch to¸n ®éc lËp, lÊy môc tiªu hiÖu qu¶ lµm th­íc ®o. 5. ThÕ nµo lµ quan hÖ tÝn dông? Tr×nh bµy hÖ thèng tÝn dông ë n­íc ta vµ ph­¬ng h­íng ®æi míi ho¹t ®éng tÝn dông trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa * B¶n chÊt cña quan hÖ tÝn dông: Quan hÖ tÝn dông lµ mét quan hÖ kinh tÕ g¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ hµng hãa vµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ hµng hãa lu«n lu«n xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng t¹m thêi thõa vèn hoÆc t¹m thêi thiÕu vèn ë c¸c chñ thÓ. §Ó ®iÒu hßa nguån vèn ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh th× tÊt yÕu sÏ n¶y sinh quan hÖ tÝn dông vay m­în lÉn nhau. V× vËy cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn: tÝn dông lµ quan hÖ kinh tÕ d­íi h×nh thøc quan hÖ tiÒn tÖ, mµ ng­êi chñ së h÷u tiÒn tÖ cho ng­êi kh¸c vay trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nh»m môc ®Ých thu ®­îc kho¶n tiÒn lêi d­íi h×nh thøc lîi tøc. Quan hÖ tÝn dông cã thÓ tån t¹i d­íi h×nh thøc tÝn dông ng©n hµng (vay m­în tiÒn tÖ) hoÆc tÝn dông th­¬ng m¹i (mau b¸n chÞu hµng hãa). ViÖc ph¸t triÓn quan hÖ tÝn dông cã mét t¸c dông hÕt søc to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ, nã gãp phÇn ®iÒu hßa quan hÖ cung cÇu vÒ vèn, ®em l¹i lîi Ých cho nh÷ng chñ së h÷u tiÒn tÖ. * Chøc n¨ng: quan hÖ tÝn dông còng cã hai chøc n¨ng kinh tÕ c¬ b¶n lµ chøc n¨ng ph©n phèi vµ chøc n¨ng gi¸m ®èc. - Víi chøc n¨ng ph©n phèi chØ diÔn ra ë giai ®o¹n ph©n phèi l¹i gi÷a c¸c doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng, c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi th× tÝn dông gãp phÇn ®iÒu hßa quan hÖ cung cÇu vÒ vèn trong toµn bé nÒn kinh tÕ. - Chøc n¨ng gi¸m ®èc: Mäi ho¹t ®éng trong quan hÖ tÝn dông ®Òu ®­îc thÓ hiÖn trªn së s¸ch chøng tõ v× vËy ®ßi hái ph¶i cã chøc n¨ng gi¸m ®èc kiÓm tra, kiÓm so¸t ®Ó ho¹t ®éng tÝn dông chÊp hµnh ®óng nh÷ng quy ®Þnh cña hÖ thèng tµi chÝnh quèc gia. * §æi míi: HÖ thèng tÝn dông ë n­íc ta hiÖn nay bao gåm tõ trung ­¬ng xuèng ®Õn c¸c ®¬n vÞ c¬ së, ®è lµ tÝn dông nhµ n­íc tån t¹i d­íi h×nh thøc nhµ n­íc ph¸t hµnh c¸c tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu cña chÝnh phñ ®Ó huy ®éng vèn trong toµn bé nÒn kinh tÕ phôc vô cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc + TÝn dông c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian (hÖ thèng ng©n hµng) h×nh thøc nµy nh»m huy ®éng vµ ®iÒu hßa vèn trong x· héi thùc hiÖn kinh doanh tiÒn tÖ. + TÝn dông hîp t¸c x· (tÝn dông nh©n d©n) H×nh thøc nµy nh»m ho¹t ®éng ®iÒu hßa c¸c nguån vèn t¹i chç phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë mäi vïng, miÒn cña ®Êt n­íc. + TÝn dông quèc tÕ: ®©y lµ h×nh thøc tÝn dông hÕt søc quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é nh»m huy ®éng vµ hót c¸c nguån vèn tõ c¸c ®èi t¸c bªn ngoµi vµo viÖt nam nh»m kh¸c phôc sù thiÕu hôt nguån lùc cña nÒn kinh tÕ ®ång thêi bao hµm c¶ viÖc ®Çu t­ vèn cña viÖt nam ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých hiÖu qu¶ cao h¬n. Ph­¬ng h­íng ®æi míi ho¹t ®éng tÝn dông ë n­íc ta hiÖn nay tËp trung vµo môc tiªu huy ®éng tæng lùc tÊt c¶ c¸c nguån vèn tµi chÝnh còng nh­ nguån vèn hiÖn vËt ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®ã ph¶i triÖt ®Ó xo¸ bá c¬ chÕ bao cÊp trong tÝn dông tr­íc ®©y, khÈn tr­¬ng thu håi nh÷ng nguån vèn nhµ n­íc ®· cho vay, chuyÓn tÝn dông sang kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng.