Giáo án Giáo dục công dân Lớp 12 - Tiết 5, Bài 2: Thực hiện pháp luật

n heä giöõa vôï vaø choàng cuûa Luaät Hoân nhaân vaø Gia ñình naêm 2000. GV löu yù: Hai giai ñoaïn cuûa quaù trình thöïc hieän PL coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau: giai ñoaïn 1 laø tieàn ñeà cuûa giai ñoaïn 2, giai ñoaïn 2 laø heä quaû phaùt sinh taát yeáu töø giai ñoaïn 1. Quaù trình thöïc hieän PL baét buoäc phaûi traûi qua hai giai ñoaïn. GV chuyeån yù Tuy nhieân, trong nhieàu tröôøng hôïp coøn xuaát hieän giai ñoaïn 3 - giai ñoaïn khoâng baét buoäc. Noù chæ xuaát hieän khi caù nhaân, toå chöùc vi phaïm phaùp luaät vaø cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn seõ can thieäp baèng caùch ra quyeát ñònh buoäc chuû theå vi phaïm phaûi thöïc hieän ñuùng phaùp luaät. Vì vaäy : Nhö theá naøo laø vi phaïm phaùp luaät ? Traùch nhieäm phaùp lyù ñoái vôùi vieäc vi phaïm ñoù theá naøo ? ( ta chuyeån sang ÑVKT 2) ---> Ñôn vò kieán thöùc 2: Vi phaïm phaùp luaät vaø traùch nhieäm phaùp lí. a Möùc ñoä kieán thöùc: HS hieåu ñöôïc: - Caùc daáu hieäu cô baûn ñeå nhaän bieát moät haønh vi vi phaïm phaùp luaät. - Caùc loaïi vi phaïm phaùp luaät vaø traùch nhieäm phaùp lí töông öùng. a Caùch thöïc hieän: * Vi phaïm phaùp luaät. GV söû duïng ví duï trong SGK vaø hoûi : Em haõy chæ ra nhöõng bieåu hieän cuï theå cuûa töøng daáu hieäu cuûa haønh vi vi phaïm trong ví duï ñoù. HS traû lôøi GV giaûng giaûi Caùc daáu hieäu vi phaïm phaùp luaät: °Thöù nhaát: Laø haønh vi traùi phaùp luaät. + Haønh ñoäng cuï theå: Baïn A chöa ñeán tuoåi ñöôïc pheùp töï ñieàu khieån xe moâ toâ maø ñaõ laùi xe ñi treân ñöôøng vaø hai boá con baïn A ñeàu ñi xe ngöôïc chieàu quy ñònh . Nhö vaäy hai boá con baïn A ñaõ coù haønh vi traùi phaùp luaät. Vaäy theá naøo laø haønh vi traùi phaùp luaät ? Nhöõng haønh vi ñoù coøn phaûi do ngöôøi coù naêng löïc traùch nhieäm phaùp lí thöïc hieän. °Thöù hai: Do ngöôøi coù naêng löïc traùch nhieäm phaùp lí thöïc hieän. Hoûi : Theá naøo laø naêng löïc traùch nhieäm phaùp lí? Nhöõng ngöôøi naøo ñuû vaø khoâng ñuû naêng löïc traùch nhieäm phaùp lí ? GV giaûng: Naêng löïc traùch nhieäm phaùp lyù cuûa con ngöôøi phuï thuoäc vaøo ñoä tuoåi, tình traïng söùc khoeû - taâm lyù (coù bò beänh veà taâm lyù laøm maát hoaëc haïn cheá khaû naêng nhaän thöùc veà haønh vi cuûa mình hay khoâng). Coù nhöõng haønh vi maëc duø laø traùi phaùp luaät nhöng do moät ngöôøi maát khaû naêng nhaän thöùc hoaëc khaû naêng ñieàu khieån haønh vi cuûa mình thöïc hieän thì khoâng bò coi laø vi phaïm phaùp luaät, vì nhöõng haønh vi naøy do ngöôøi khoâng coù naêng löïc traùch nhieäm phaùp lyù thöïc hieän. Haønh vi traùi phaùp luaät cuûa treû em chöa ñeán ñoä tuoåi phaûi chòu traùch nhieäm phaùp lyù theo quy ñònh cuûa phaùp luaät thì khoâng bò coi laø vi phaïm phaùp luaät, vì treû em coøn ít tuoåi coù theå nhaän thöùc vaø ñieàu khieån ñöôïc haønh vi cuûa mình, nhöng chöa coù khaû naêng nhaän thöùc ñöôïc haäu quaû cuûa haønh vi traùi phaùp luaät cuûa mình gaây ra. Ví duï : Theo quy ñònh cuûa phaùp luaät thì treû em döôùi 14 tuoåi laø ngöôøi khoâng coù naêng löïc traùch nhieäm phaùp lyù neân duø coù thöïc hieän haønh vi traùi phaùp luaät thì cuõng khoâng bò coi laø vi phaïm phaùp luaät. Vì theá, Phaùp leänh Xöû lyù vi phaïm haønh chính quy ñònh khoâng xöû phaït vi phaïm haønh chính ngöôøi döôùi 14 tuoåi. Vaäy ---> °Thöù ba: Ngöôøi vi phaïm phaùp luaät phaûi coù loãi. GV giaûng; Moät ngöôøi bình thöôøng, khoeû maïnh veà maët taâm lyù, coù lyù chí vaø töï do yù chí, hoaøn toaøn coù theå löïa choïn cho mình haønh vi xöû söï phuø hôïp vôùi lôïi ích cuûa xaõ hoäi, cuûa coäng ñoàng vaø caàn phaûi thaáy tröôùc haäu quaû haønh vi cuûa mình. Neáu coi thöôøng lôïi ích xaõ hoäi vaø lôïi ích cuûa caù nhaân khaùc, coù theå nhaän thaáy ñöôïc haäu quaû thieät haïi cho xaõ hoäi hoaëc cho ngöôøi khaùc do haønh vi cuûa mình gaây ra nhöng laïi mong muoán, hoaëc ñeå maëc, hoaëc do sô xuaát ñeå noù xaûy ra thì ñoù laø haønh vi coù loãi. Loãi ñöôïc theå hieän döôùi hai hình thöùc : loãi coá yù vaø loãi voâ yù. + Loãi coá yù Loãi coá yù tröïc tieáp : Chuû theå vi phaïm nhaän thaáy tröôùc haäu quaû thieät haïi cho xaõ hoäi vaø cho ngöôøi khaùc do haønh vi cuûa mình gaây ra, nhöng vaãn mong muoán ñieàu ñoù xaûy ra. Ví duï : Haønh vi ñaùnh ngöôøi gaây thöông tích. Loãi coá yù giaùn tieáp : Chuû theå vi phaïm nhaän thaáy tröôùc haäu quaû thieät haïi cho xaõ hoäi vaø cho ngöôøi khaùc do haønh vi cuûa mình gaây ra, tuy khoâng mong muoán nhöng vaãn ñeå maëc cho noù xaûy ra. Ví duï : Khoâng cöùu giuùp ngöôøi ñang trong tình traïng nguy hieåm ñeán tính maïng. + Loãi voâ yù Loãi voâ yù do quaù töï tin : Chuû theå vi phaïm nhaän thaáy tröôùc haäu quaû thieät haïi cho xaõ hoäi vaø cho ngöôøi khaùc do haønh vi cuûa mình gaây ra, nhöng hy voïng, tin töôûng ñieàu ñoù khoâng xaûy ra. Ví duï : Phanh xe khoâng an toaøn ; baùn thöïc phaåm bò quaù haïn söû duïng laøm nhieàu ngöôøi bò ngoä ñoäc. Loãi voâ yù do caåu thaû : Chuû theå vi phaïm do khinh suaát, caåu thaû maø khoâng nhaän thaáy tröôùc haäu quaû cuûa thieät haïi cho xaõ hoäi vaø cho ngöôøi khaùc do mình gaây ra, maëc duø coù theå nhaän thaáy vaø caàn phaûi nhaän thaáy tröôùc. Ví duï : Huùt thuoác laù laøm chaùy röøng ; taït ngang xe maùy laøm ngaõ ngöôøi khaùc Qua nhöõng ví duï ñaõ neâu treân em naøo cho bieát : Vi phaïm phaùp luaät laø gì ? GV ruùt ra khaùi nieäm vi phaïm phaùp luaät. Ñeå khaéc saâu kieán thöùc cho HS, GV hoûi: ­ Nguyeân nhaân naøo daãn ñeán haønh vi vi phaïm phaùp luaät? GV giaûng: Trong 2 nguyeân nhaân khaùch quan (thieáu phaùp luaät, phaùp luaät khoâng coøn phuø hôïp vôùi thöïc teá, ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi khoù khaên) vaø chuû quan (coi thöoøng phaùp luaät, coá yù vi phaïm vì muïc ñích caù nhaân, khoâng hieåu bieát phaùp luaät) thì nguyeân nhaân chuû quan laø nguyeân nhaân chính, nguyeân nhaân phoå bieán daãn ñeán haønh vi vi phaïm phaùp luaät. Vì vaäy, yù thöùc con ngöôøi laø yeáu toá quan trong nhaát, quyeát ñònh vieäc tuaân thuû phaùp luaät hay vi phaïm phaùp luaät cuûa caù nhaân, toå chöùc. Vaäy : Traùch nhieäm phaùp lyù ñoái vôùi vieäc vi phaïm ñoù theá naøo ? ---> * Traùch nhieäm phaùp lí Ñeå daãn daét HS hieåu khaùi nieäm vaø yù nghóa cuûa traùch nhieäm phaùp lí, GV laàn löôït hoûi: Hoûi : ( coi nhö caâu ñaët vaán ñeà) ­ Caùc vi phaïm phaùp luaät gaây haäu quaû gì, cho ai? ­ Caàn phaûi laøm gì ñeå khaéc phuïc haäu quaû ñoù vaø phoøng ngöøa caùc vi phaïm töông tö ï? GV giaûng: Trong lónh vöïc phaùp luaät, thuaät ngöõ “Traùch nhieäm” ñöôïc hieåu theo hai nghóa. Theo nghóa thöù nhaát, traùch nhieäm coù nghóa laø chöùc traùch, coâng vieäc ñöôïc giao, laø nghóa vuï maø phaùp luaät quy ñònh cho caùc chuû theå phaùp luaät. Ví duï : Khoaûn 2 Ñieàu 61 Luaät Baûo veä moâi tröôøng naêm 2005 quy ñònh : “Uyû ban nhaân daân caáp tænh treân thöôïng nguoàn doøng soâng coù traùch nhieäm phoái hôïp vôùi Uyû ban nhaân daân caáp tænh treân haï nguoàn doøng soâng trong vieäc ñieàu tra phaùt hieän, xaùc ñònh nguoàn gaây oâ nhieãm nöôùc soâng vaø aùp duïng caùc bieän phaùp xöû lyù”. Theo nghóa thöù hai, traùch nhieäm ñöôïc hieåu laø nghóa vuï maø caùc chuû theå phaûi gaùnh chòu haäu quaû baát lôïi khi khoâng thöïc hieän hay thöïc hieän khoâng ñuùng nghóa vuï cuûa mình maø phaùp luaät quy ñònh. Ñaây laø söï phaûn öùng cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi nhöõng chuû theå coù haønh vi vi phaïm phaùp luaät gaây haäu quaû xaáu cho xaõ hoäi. Traùch nhieäm phaùp lyù trong baøi hoïc ñöôïc hieåu theo nghóa thöù hai. Töùc laø ---> 5’ 20’ 10’ C - Caùc giai ñoaïn thöïc hieän phaùp luaät. ­ Giai ñoaïn 1 : Giöõa caùc caù nhaân, toå chöùc hình thaønh moät quan heä xaõ hoäi do phaùp luaät ñieàu chænh (goïi laø quan heä phaùp luaät). ­ Giai ñoaïn 2 : Caù nhaân, toå chöùc tham gia quan heä phaùp luaät thöïc hieän caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa mình. 2. Vi phaïm phaùp luaät vaø traùch nhieäm phaùp lí a.Vi phaïm phaùp luaät ­ Thöù nhaát, laø haønh vi traùi phaùp luaät : + Haønh vi ñoù coù theå laø haønh ñoäng – laøm nhöõng vieäc khoâng ñöôïc laøm theo quy ñònh cuûa phaùp luaät hoaëc khoâng haønh ñoäng – khoâng laøm nhöõng vieäc phaûi laøm theo quy ñònh cuûa phaùp luaät . + Haønh vi ñoù xaâm phaïm, gaây thieät haïi cho nhöõng quan heä xaõ hoäi ñöôïc phaùp luaät baûo veä. ­ Thöù hai, do ngöôøi coù naêng löïc traùch nhieäm phaùp lí thöïc hieän. Naêng löïc traùch nhieäm phaùp lí ñöôïc hieåu laø khaû naêng cuûa ngöôøi ñaõ ñaït moät ñoä tuoåi nhaát ñònh theo quy ñònh phaùp luaät, coù theå nhaän thöùc, ñieàu khieån vaø chòu traùch nhieäm veà vieäc thöïc hieän haønh vi cuûa mình. ­ Thöù ba, ngöôøi vi phaïm phaùp luaät phaûi coù loãi. Loãi theå hieän thaùi ñoä cuûa ngöôøi bieát haønh vi cuûa mình laø sai, traùi phaùp luaät , coù theå gaây haäu quaû khoâng toát nhöng vaãn coá yù laøm hoaëc voâ tình ñeå maëc cho söï vieäc xaûy ra. * Keát luaän: Vi phaïm phaùp luaät laø haønh vi traùi phaùp luaät , coù loãi do ngöôøi coù naêng löïc traùch nhieäm phaùp lí thöïc hieän, xaâm haïi caùc quan heä xaõ hoäi ñöôïc phaùp luaät baûo veä. b) Traùch nhieäm phaùp lí ­ Traùch nhieäm phaùp lí laø nghóa vuï cuûa caùc chuû theå vi phaïm phaùp luaät phaûi gaùnh chòu nhöõng bieän phaùp cöôõng cheá do Nhaø nöôùc aùp duïng. ­ Traùch nhieäm phaùp lí ñöôïc aùp duïng nhaèm : + Buoäc caù chuû theå vi phaïm phaùp luaät chaám döùt haønh vi traùi phaùp luaät . + Giaùo duïc, raên ñe nhöõng ngöôøi khaùc ñeå hoï traùnh, hoaëc kieàm cheá nhöõng vieäc laøm traùi phaùp luaät . * Cuûng coá : (4’) Heä thoáng laïi kieán thöùc ñaõ hoïc C - Caùc giai ñoaïn thöïc hieän phaùp luaät. ­ Giai ñoaïn 1 ­ Giai ñoaïn 2 2. Vi phaïm phaùp luaät vaø traùch nhieäm phaùp lí a.Vi phaïm phaùp luaät b) Traùch nhieäm phaùp lí Khi caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa chuùng ta bò xaâm phaïm,chuùng ta giaûi quyeát nhö theá naøo? III. HƯỚNG DẪN HỌC SINH HỌC BÀI VÀ LÀM BÀI ( 1’) Laøm caùc baøi taäp 3,4,5 trong SGK trang 23. Xem tröôùc phaàn : Caùc loaïi vi phaïm phaùp luaät vaø traùch nhieäm phaùp lí Troïng taâm : Vi phaïm phaùp luaät laø gì Theá naøo laø traùch nhieäm phaùp lyù