Giáo án Giáo dục công dân Lớp 12 - Tiết 3, Bài 1: Pháp luật và đời sống

.................................................................. 2. KiÓm tra bµi cò: - Nªu mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi kinh tÕ? 3. Gi¶ng bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung bµi häc §¬n vÞ kiÕn thøc 4: Vai trß cña ph¸p luËt trong ®êi sèng x· héi a Møc ®é kiÕn thøc: HS hiÓu ®­îc chøc n¨ng kÐp cña ph¸p luËt: Võa lµ ph­¬ng tiÖn qu¶n lÝ cña Nhµ n­íc võa lµ ph­¬ng tiÖn b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. a C¸ch thùc hiÖn: a) Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó nhµ n­íc qu¶n lÝ x· héi. - GV hái: V× sao Nhµ n­íc ph¶i qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt? - GV cho HS th¶o luËn nhãm vµ yªu cÇu HS lÊy vÝ dô minh ho¹ cho phÇn th¶o luËn cña nhãm m×nh. HoÆc GV nªu c©u hái t×nh huèng: + Cã quan ®iÓm cho r»ng, chØ cÇn ph¸t triÓn kinh tÕ thËt m¹nh lµ sÏ gi¶i quyÕt ®­îc mäi hiÖn t­îng tiªu cùc trong x· héi, v× vËy, qu¶n lÝ x· héi vµ gi¶i quyÕt c¸c xung ®ét b»ng c¸c c«ng cô kinh tÕ lµ thiÕt thùc nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt. - GV tæng kÕt ý kiÕn tranh luËn cña HS, ph©n tÝch nh÷ng mÆt hîp lÝ, ch­a hîp lÝ ®èi víi viÖc sö dông ph­¬ng tiÖn qu¶n lÝ mét chiÒu nÕu kh«ng ®­îc sö dông phèi hîp víi c¸c ph­¬ng tiÖn kh¸c. - GV gi¶ng ( KÕt hîp ph¸t vÊn HS): §Ó qu¶n lÝ x· héi, cïng víi c¸c ph­¬ng tiÖn kh¸c, nhµ n­íc sö dông ph¸p luËt nh­ mét ph­¬ng tiÖn h÷u hiÖu nhÊt mµ kh«ng mét ph­¬ng tiÖn nµo cã thÓ thay thÕ ®­îc. Kh«ng cã ph¸p luËt, x· héi sÏ kh«ng cã trËt tù, æn ®Þnh, kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. V× sao nhµ n­íc ph¶i qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt ? TÊt c¶ c¸c nhµ n­íc ®Òu qu¶n lÝ x· héi chñ yÕu b»ng ph¸p luËt bªn c¹nh nh÷ng ph­¬ng tiÖn kh¸c nh­ kÕ ho¹ch, tæ chøc, gi¸o dôc... Nhê cã ph¸p luËt, nhµ n­íc ph¸t huy ®­îc quyÒn lùc cña m×nh vµ kiÓm tra, kiÓm so¸t ®­îc c¸c ho¹t ®éng cña mäi c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan trong ph¹m vi l·nh thæ cña m×nh. Qu¶n lÝ b»ng ph¸p luËt lµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ d©n chñ vµ hiÖu qu¶ nhÊt, v× sao? Ph¸p luËt lµ c¸c khu«n mÉu cã tÝnh phæ biÕn vµ b¾t buéc chung nªn qu¶n lÝ b»ng ph¸p luËt sÏ ®¶m b¶o d©n chñ, c«ng b»ng, phï hîp víi lîi Ých chung cña c¸c giai cÊp vµ tÇng líp x· héi kh¸c nhau, t¹o ®­îc sù ®ång thuËn trong x· héi ®èi víi viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt. Ph¸p luËt do nhµ n­íc lµm ra ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi mét c¸ch thèng nhÊt trong toµn quèc vµ ®­îc b¶o ®¶m b»ng søc m¹nh cña quyÒn lùc nhµ n­íc nªn hiÖu lùc thi hµnh cao. Nhµ n­íc qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt nh­ thÕ nµo ? Qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt nghÜa lµ nhµ n­íc ban hµnh ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt trªn quy m« toµn x· héi, ®­a ph¸p luËt vµo ®êi sèng cña tõng ng­êi d©n vµ cña toµn x· héi. Muèn ng­êi d©n thùc hiÖn ®óng ph¸p luËt th× ph¶i lµm cho d©n biÕt ph¸p luËt, biÕt quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña m×nh. Do ®ã, nhµ n­íc ph¶i c«ng bè c«ng khai, kÞp thêi c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p th«ng tin, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn b¸o, ®µi, truyÒn h×nh ; ®­a gi¸o dôc ph¸p luËt vµo nhµ tr­êng, x©y dùng tñ s¸ch ph¸p luËt ë x·, ph­êng, thÞ trÊn, ë c¸c c¬ quan, tr­êng häc ®Ó “d©n biÕt” vµ “d©n lµm” theo ph¸p luËt. b) Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh + Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn cña m×nh GV gi¶ng: ë n­íc ta, c¸c quyÒn con ng­êi vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, d©n sù, v¨n ho¸ vµ x· héi ®­îc t«n träng, ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c quyÒn c«ng d©n, ®­îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ luËt. HiÕn ph¸p quy ®Þnh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ; c¸c luËt vÒ d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh, th­¬ng m¹i, thuÕ, ®Êt ®ai, gi¸o dôc cô thÓ ho¸ néi dung, c¸ch thøc thùc hiÖn c¸c quyÒn cña c«ng d©n trong tõng lÜnh vùc cô thÓ. Nh­ vËy, th«ng qua c¸c quy ®Þnh trong c¸c luËt vµ v¨n b¶n d­íi luËt, ph¸p luËt x¸c lËp quyÒn cña c«ng d©n trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. C¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh nµy, c«ng d©n thùc hiÖn quyÒn cña m×nh. - GV yªu cÇu HS t×m vÝ dô minh ho¹ - GV cung cÊp thªm vÝ dô : HiÕn ph¸p vµ LuËt Doanh nghiÖp quy ®Þnh quyÒn tù do kinh doanh cña c«ng d©n. Trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh nµy, c«ng d©n cã thÓ thùc hiÖn quyÒn kinh doanh phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cña m×nh. + Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh - GV gi¶ng: Th«ng qua c¸c luËt vÒ lao ®éng, hµnh chÝnh, h×nh sù, tè tông, trong ®ã quy ®Þnh thÈm quyÒn, néi dung, h×nh thøc, thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, khiÕu n¹i vµ xö lÝ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt x©m h¹i quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. - Th¶o luËn t×nh huèng : ChÞ HiÒn vµ anh ThiÖn yªu nhau ®· ®­îc hai n¨m vµ hai ng­êi bµn chuyÖn kÕt h«n víi nhau. ThÕ nh­ng, bè chÞ HiÒn th× l¹i muèn chÞ kÕt h«n víi anh Thanh lµ ng­êi cïng xãm nªn ®· kiªn quyÕt ph¶n ®èi viÖc nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ, bè cßn tuyªn bè sÏ c¶n trë ®Õn cïng nÕu chÞ HiÒn cø nhÊt ®Þnh xin kÕt h«n víi anh ThiÖn. Tr×nh bµy m·i víi bè kh«ng ®­îc, cùc ch¼ng ®·, chÞ HiÒn ®· nãi : NÕu bè cø c¶n trë con lµ bè vi ph¹m ph¸p luËt ®Êy. GiËt m×nh, bè hái chÞ HiÒn : Tao vi ph¹m thÕ nµo ? Tao lµ bè th× tao cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc kÕt h«n cña chóng mµy chø ! Khi Êy, chÞ HiÒn tr¶ lêi : Bè ¬i ! Kho¶n 3 §iÒu 9 LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 quy ®Þnh : ViÖc kÕt h«n do nam n÷ tù nguyÖn quyÕt ®Þnh, kh«ng bªn nµo ®­îc Ðp buéc, lõa dèi bªn nµo ; kh«ng ai ®­îc c­ìng Ðp hoÆc c¶n trë. ThÕ bè c¶n trë con th× bè cã vi ph¹m ph¸p luËt kh«ng nhØ ? C©u hái: Hµnh vi c¶n trë cña bè chÞ HiÒn cã ®óng ph¸p luËt kh«ng ? T¹i sao chÞ HiÒn ph¶i nªu ra LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh ®Ó thuyÕt phôc bè ? Trong tr­êng hîp nµy, ph¸p luËt cã cÇn thiÕt ®èi víi c«ng d©n kh«ng ? - Th¶o luËn t×nh huèng : Anh X lµ nh©n viªn cña C«ng ti H. Th¸ng tr­íc, anh xin nghØ phÐp vµo miÒn Nam ®Ó th¨m ng­êi em ruét ®ang bÞ èm. Do trôc trÆc vÒ vÐ tµu nªn anh kh«ng thÓ trë ra miÒn B¾c vµ ®Õn c¬ quan lµm viÖc ngay sau khi hÕt phÐp ®­îc. Anh X ®· gäi ®iÖn tho¹i ®Õn C«ng ti nªu râ lÝ do vµ xin ®­îc nghØ thªm 3 ngµy. Sau ®ã, Gi¸m ®èc C«ng ti H ®· ra quyÕt ®Þnh sa th¶i anh X víi lÝ do : Tù ý nghØ lµm viÖc ë C«ng ti. Anh X ®· khiÕu n¹i QuyÕt ®Þnh cña Gi¸m ®èc v× cho r»ng, c¨n cø vµo §iÒu 85 Bé luËt Lao ®éng (söa ®æi, bæ sung n¨m 2006), QuyÕt ®Þnh sa th¶i anh lµ kh«ng ®óng ph¸p luËt. C©u hái: Qua t×nh huèng trªn, theo em, ph¸p luËt cã vai trß nh­ thÕ nµo ®èi víi c«ng d©n ? T¹i sao anh X l¹i c¨n cø vµo §iÒu 85 Bé luËt Lao ®éng ®Ó khiÕu n¹i QuyÕt ®Þnh cña Gi¸m ®èc C«ng ti H ? NÕu kh«ng dùa vµo quy ®Þnh t¹i §iÒu 85 Bé luËt Lao ®éng, anh X cã thÓ b¶o vÖ ®­îc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh kh«ng ? Nh­ vËy, ph¸p luËt kh«ng nh÷ng quy ®Þnh quyÒn cña c«ng d©n trong cuéc sèng mµ cßn quy ®Þnh râ c¸ch thøc ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn c¸c quyÒn ®ã còng nh­ tr×nh tù, thñ tôc ph¸p lÝ ®Ó c«ng d©n b¶o vÖ c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh bÞ x©m ph¹m. - GV kÕt luËn: - GV nhÊn m¹nh vai trß cña ph¸p luËt trong ®êi sèng x· héi: Lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó Nhµ n­íc qu¶n lÝ x· héi; Lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. 4. Vai trß cña ph¸p luËt trong ®êi sång x· héi a) Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó nhµ n­íc qu¶n lÝ x· héi - TÊt c¶ c¸c nhµ n­íc ®Òu qu¶n lÝ x· héi chñ yÕu b»ng ph¸p luËt bªn c¹nh nh÷ng ph­¬ng tiÖn kh¸c nh­ chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch, gi¸o dôc t­ t­ëng, ®¹o ®øc,Nhê cã ph¸p luËt, nhµ n­íc ph¸t huy ®­îc quyÒn lùc cña m×nh vµ kiÓm tra, kiÓm so¸t ®­îc c¸c ho¹t ®éng cña mäi c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan trong ph¹m vi l·nh thæ cña m×nh . - Qu¶n lÝ b»ng ph¸p luËt lµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ d©n chñ vµ hiÖu qu¶ nhÊt , v×: + Ph¸p luËt lµ khu«n mÉu cã tÝnh phæ biÕn vµ b¾t buéc chung , phï hîp víi lîi Ých chung cña c¸c giai cÊp vµ tÇng líp x· héi kh¸c nhau , t¹o ®­îc sù ®ång thuËn trong x· héi ®èi víi viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt. + Ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi mét c¸ch thèng nhÊt trong toµn quèc vµ ®­îc b¶o ®¶m b»ng søc m¹nh cña quyÒn lùc nhµ n­íc nªn hiÖu lùc thi hµnh cao. - Qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt nghÜa lµ nhµ n­íc ban hµnh ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt trªn quy m« toµn x· héi . b) Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh: - HiÕn ph¸p quy ®Þnh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ; c¸c luËt vÒ d©n sù , h«n nh©n vµ gia ®×nh , th­¬ng m¹i , thuÕ, ®Êt ®ai , gi¸o dôc ,cô thÓ hãa néi dung, c¸ch thøc thùc hiÖn c¸c quyÒn cña c«ng d©n trong tõng lÜnh vùc cô thÓ. Trªn c¬ së Êy, c«ng d©n thùc hiÖn quyÒn cña m×nh. - C¸c luËt vÒ hµnh chÝnh, h×nh sù, tè tông, quy ®Þnh thÈm quyÒn , néi dung, h×nh thøc, thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, khiÕu n¹i vµ xö lÝ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt. Nhê thÕ, c«ng d©n sÏ b¶o vÖ ®­îc c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. 4. Cñng cè: - Em h·y s­u tÇm 3-5 c©u ca dao, tôc ng÷, ch©m ng«n vÒ ®¹o ®øc ®· Nhµ n­íc ghi nhËn thµnh néi dung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt , qua ®ã ph©n tÝch quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi ®¹o ®øc . * Gîi ý: Mét quy t¾c ®¹o ®øc ®ång thêi lµ mét quy ph¹m ph¸p luËt : Ca dao: “ C«ng cha nh­ nói Th¸i S¬n NghÜa mÑ nh­ n­íc trong nguån ch¶y ra Mét lßng thê mÑ kÝnh cha.....” §iÒu 35, LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 quy ®Þnh : “ Con cã bæn phËn yªu quý , kÝnh träng , biÕt ¬n , hiÕu th¶o víi cha mÑ , l¾ng nghe nh÷ng lêi khuyªn b¶o ®óng ®¾n cña cha mÑ , gi÷ g×n danh dù , truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh . Con cã nghÜa vô vµ quyÒn ch¨m sãc, nu«i d­ìng cha, mÑ ” ) - ThÕ nµo lµ qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt ? Muèn qu¶n lÝ x· h«i b»ng ph¸p luËt , Nhµ n­íc ph¶i lµm g×? - Em vµ gia ®×nh ®· bao giê cã nh÷ng bÊt ®ång, tranh chÊp víi hµng xãm liªn quan ®Õn quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh ch­a? NÕu cã råi th× em vµ gia ®×nh ®· gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo ? - Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong c¸c c©u sau: Ng­êi nµo tuy cã ®iÒu kiÖn mµ kh«ng cøu gióp ng­êi ®ang ë trong t×nh tr¹ng nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng, dÉn ®Õn hËu qu¶ ng­êi ®ã chÕt, th×: a) Vi ph¹m quy t¾c ®¹o ®øc. b) Vi ph¹m ph¸p luËt h×nh sù. c) Vi ph¹m ph¸p luËt hµnh chÝnh. d) BÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh. e) Ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. g) Ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc. h) BÞ d­ luËn x· héi lªn ¸n. 5. DÆn dß: - Gi¶i quyÕt c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK. - S­u tÇm c¸c t­ liÖu cã liªn quan ®Õn bµi (h×nh ¶nh, bµi viÕt,..) - §äc tr­íc bµi 2.