Giáo án Giáo dục công dân Lớp 12 - Tiết 1, Bài 1: Pháp luật và đời sống (Bản đẹp)

..... 12A2: ............................................................................................................. 12A3: ............................................................................................................. 12A4: ............................................................................................................... 12A5: ............................................................................................................... 12A6: ............................................................................................................... 12A7: ............................................................................................................... 2. KiÓm tra bµi cò: kh«ng 3. Gi¶ng bµi míi: Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung bµi häc §¬n vÞ kiÕn thøc 1: Kh¸i niÖm ph¸p luËt - Møc ®é kiÕn thøc: HS hiÓu ®­îc: + Ph¸p luËt lµ g×? Chñ thÓ ban hµnh vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn ph¸p luËt. + C¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt: TÝnh quy ph¹m phæ biÕn; TÝnh quyÒn lùc b¾t buéc chung; TÝnh x¸c ®Þnh chÆt chÏ vÒ mÆt h×nh thøc. - C¸ch thùc hiÖn: GV cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh, t×nh huèng cã vÊn ®Ò, ®µm tho¹i, a) Ph¸p luËt lµ g×? GV hái: # Em h·y kÓ tªn mét sè luËt mµ em ®· ®­îc biÕt . Nh÷ng luËt ®ã do c¬ quan nµo ban hµnh? # ViÖc ban hµnh luËt ®ã nh»m môc ®Ých g×? #NÕu kh«ng thùc hiÖn ph¸p luËt cã sao kh«ng? HS tr¶ lêi. GV gi¶ng: HiÖn nay, nhiÒu ng­êi vÉn th­êng nghÜ r»ng ph¸p luËt chØ lµ nh÷ng ®iÒu cÊm ®o¸n, lµ sù h¹n chÕ tù do c¸ nh©n, lµ viÖc xö ph¹t..., tõ ®ã h×nh thµnh th¸i ®é e ng¹i, xa l¹ víi ph¸p luËt, coi ph¸p luËt chØ lµ viÖc cña nhµ n­íc... Ph¸p luËt kh«ng ph¶i chØ lµ nh÷ng ®iÒu cÊm ®o¸n, mµ ph¸p luËt bao gåm c¸c quy ®Þnh vÒ : - Nh÷ng viÖc ®­îc lµm. - Nh÷ng viÖc ph¶i lµm. - Nh÷ng viÖc kh«ng ®­îc lµm. VD: C«ng d©n cã quyÒn tù do kinh doanh theo quay ®Þnh cña ph¸p luËt ®ång thêi cã nghÜa vô nép thuÕ. Môc ®Ých cña nhµ n­íc x©y dùng vµ ban hµnh ph¸p luËt chÝnh lµ ®Ó qu¶n lÝ ®Êt n­íc, b¶o ®¶m cho x· héi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, b¶o ®¶m c¸c quyÒn tù do d©n chñ vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. GV nhÊn m¹nh: Ph¸p luËt lµ nh÷ng quy t¾c xö sù chung ¸p dông cho mäi ®èi t­îng vµ chØ cã nhµ n­íc míi ®­îc phÐp ban hµnh. b) C¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt. ï TÝnh quy ph¹m phæ biÕn GV hái : # ThÕ nµo lµ tÝnh quy ph¹m phæ biÕn cña ph¸p luËt? T×m vÝ dô minh ho¹ HS tr¶ lêi. GV gi¶ng: Nãi ®Õn ph¸p luËt lµ nãi ®Õn nh÷ng quy ph¹m cña nã, vµ nh÷ng quy ph¹m nµy cã tÝnh phæ biÕn. TÝnh quy ph¹m : nh÷ng nguyªn t¾c, khu«n mÉu, quy t¾c xö sù chung. Tuy nhiªn, trong x· héi kh«ng ph¶i chØ ph¸p luËt míi cã tÝnh quy ph¹m. Ngoµi quy ph¹m ph¸p luËt, c¸c quan hÖ x· héi cßn ®­îc ®iÒu chØnh bëi c¸c quy ph¹m x· héi kh¸c nh­ quy ph¹m ®¹o ®øc, quy ph¹m tËp qu¸n, tÝn ®iÒu t«n gi¸o, quy ph¹m cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi, cña c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. Còng nh­ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt, c¸c quy ph¹m ®¹o ®øc, tËp qu¸n, tÝn ®iÒu t«n gi¸o, quy ph¹m cña tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi ®Òu cã c¸c quy t¾c xö sù chung. Nh­ng kh¸c víi quy ph¹m x· héi, quy ph¹m ph¸p luËt lµ quy t¾c xö sù chung cã tÝnh phæ biÕn. GV hái: # T¹i sao nãi, ph¸p luËt cã tÝnh quy ph¹m phæ biÕn ? HS tr¶ lêi. GV gi¶ng: Ph¸p luËt lµ hÖ thèng quy t¾c xö sù, lµ nh÷ng khu«n mÉu, ®­îc ¸p dông ë mäi n¬i, ®èi víi mäi tæ chøc, c¸ nh©n vµ trong mäi mèi quan hÖ x· héi. Ph¸p luËt ®­îc ¸p dông ë ph¹m vi réng h¬n, bao qu¸t h¬n, víi nhiÒu tÇng líp, ®èi t­îng kh¸c nhau, víi mäi thµnh viªn trong x· héi. Trong khi ®ã, c¸c quy ph¹m x· héi kh¸c chØ ®­îc ¸p dông ®èi víi tõng tæ chøc (vÝ dô: §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh, §iÒu lÖ c«ng ®oµn). §©y chÝnh lµ ranh giíi ®Ó ph©n biÖt ph¸p luËt víi c¸c lo¹i quy ph¹m x· héi kh¸c cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, bëi v× c¸c quy ph¹m x· héi chØ ®­îc ¸p dông ®èi tõng tæ chøc riªng biÖt. Ch¼ng h¹n, §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh, §iÒu lÖ Héi Liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam còng bao gåm c¸c quy ph¹m nh­ng chØ ®­îc ¸p dông ®èi víi tæ chøc cña m×nh nªn nã kh«ng cã tÝnh quy ph¹m phæ biÕn nh­ quy ph¹m ph¸p luËt. VÝ dô : Ph¸p luËt giao th«ng ®­êng bé quy ®Þnh : CÊm xe « t«, xe m¸y, xe ®¹p ®i ng­îc chiÒu cña ®­êng mét chiÒu. * TÝnh quyÒn lùc, b¾t buéc chung GV hái: # T¹i sao ph¸p luËt mang tÝnh quyÒn lùc, b¾t buéc chung? VÝ dô minh ho¹. HS tr¶ lêi. GV gi¶ng: Trong x· héi cã ph©n chia thµnh giai cÊp vµ c¸c tÇng líp x· héi kh¸c nhau ®Òu lu«n tån t¹i nh÷ng lîi Ých kh¸c nhau, thËm chÝ ®èi kh¸ng nhau. Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ tæ chøc ®Æc biÖt cña quyÒn lùc chÝnh trÞ ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ nh»m duy tr× trËt tù x· héi phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ trong x· héi. Nhµ n­íc lµ ®¹i diÖn cho quyÒn lùc c«ng, v× vËy, ph¸p luËt do Nhµ n­íc ban hµnh mang tÝnh quyÒn lùc, tÝnh b¾t buéc chung, nghÜa lµ ph¸p luËt do nhµ n­íc vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn, b¾t buéc ®èi víi mäi tæ chøc, c¸ nh©n, bÊt k× ai còng ph¶i thùc hiÖn, bÊt k× ai vi ph¹m còng ®Òu bÞ xö lÝ nghiªm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. VD: LuËt giao th«ng ®­êng bé quy ®Þnh : chÊp hµnh hiÖu lÖnh cña ng­êi ®iÒu khiÓn giao th«ng hoÆc chØ dÉn cña ®Ìn tÝn hiÖu, biÓn b¸o hiÖu , v¹ch kÎ ®­êng GV hái: Em cã thÓ ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a ph¸p luËt víi quy ph¹m ®¹o ®øc? HS tr¶ lêi. GV gi¶ng: + ViÖc tu©n theo quy ph¹m ®¹o ®øc chñ yÕu dùa vµo tÝnh tù gi¸c cña mäi ng­êi, ai vi ph¹m th× bÞ d­ luËn x· héi phª ph¸n. + ViÖc thùc hiÖn ph¸p luËt lµ b¾t buéc ®èi víi mäi ng­êi, ai vi ph¹m ph¸p luËt th× sÏ bÞ xö lÝ theo c¸c quy ph¹m ph¸p luËt t­¬ng øng. ViÖc xö lÝ nµy thÓ hiÖn quyÒn lùc nhµ n­íc vµ mang tÝnh c­ìng chÕ (b¾t buéc). * TÝnh chÆt chÏ vÒ mÆt h×nh thøc: GV gi¶ng: Thø nhÊt, h×nh thøc thÓ hiÖn cña ph¸p luËt lµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, ®­îc quy ®Þnh râ rµng, chÆt chÏ trong tõng ®iÒu kho¶n ®Ó tr¸nh sù hiÓu sai dÉn ®Õn sù l¹m dông ph¸p luËt. Thø hai, thÈm quyÒn ban hµnh v¨n b¶n cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc ®­îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ LuËt Ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. Thø ba, c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt n»m trong mét hÖ thèng thèng nhÊt : V¨n b¶n cña c¬ quan cÊp d­íi ph¶i phï hîp víi v¨n b¶n cña c¬ quan cÊp trªn. VD: HiÕn ph¸p n¨m 1992 quay ®Þnh nguyªn t¾c “Nhµ n­íc vµ x· héi kh«ng thõa nhËn viÖc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c con “ (§iÒu 64). Phï hîp víi HiÕn ph¸p , LuËt h«n nh©n gia ®×nh n¨m 2000 kh¼ng ®Þnhh quay t¾c chung “Cha mÑ kh«ng ®­îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c con” (§iÒu 34) ( GV cã thÓ giíi thiÖu nhanh s¬ ®å “HÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam” khi gi¶ng phÇn nµy) GV giíi thiÖu cho HS vÒ mét luËt vµ mét sè ®iÒu kho¶n cña luËt, sau ®ã cho c¸c em nhËn xÐt vÒ mÆt néi dung, h×nh thøc. GV cã thÓ lÊy vÝ dô minh ho¹ khi ph©n tÝch c¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt: LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh. Thø nhÊt, vÒ mÆt néi dung: Trong lÜnh vùc h«n nh©n vµ gia ®×nh, nam n÷ tù nguyÖn kÕt h«n trªn c¬ së t×nh yªu hoÆc sù phï hîp, kÕt h«n gi÷a nh÷ng ng­êi kh«ng cã vî, kh«ng cã chång ®Ó ®¶m b¶o gia ®×nh mét vî, mét chång, vî chång b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau ®· trë thµnh c¸c quy t¾c xö sù chung, cã tÝnh phæ biÕn trong toµn x· héi ViÖt Nam hiÖn nay, ®ång thêi phï hîp víi sù tiÕn bé x· héi, phï hîp víi kh¸t väng vÒ t×nh yªu, h¹nh phóc, vÒ quyÒn ®­îc t«n träng nh©n phÈm vµ b×nh ®¼ng cña mçi con ng­êi ngay trong tæ Êm gia ®×nh. C¸c quy t¾c ®ã phï hîp víi ý chÝ cña Nhµ n­íc, víi ®­êng lèi vµ môc tiªu ph¸t triÓn cña x· héi ViÖt Nam v¨n minh, d©n chñ, tiÕn bé, v× con ng­êi. Do ®ã, Nhµ n­íc “quy ph¹m ho¸” c¸c quy t¾c xö sù nµy thµnh nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh. Thø hai, vÒ tÝnh hiÖu lùc b¾t buéc thi hµnh cña ph¸p luËt, c¸c quy t¾c øng xö trong quan hÖ h«n nh©n vµ gia ®×nh t­ëng nh­ rÊt riªng t­, nh­ng khi ®· trë thµnh ®iÒu luËt th× ®Òu cã hiÖu lùc b¾t buét ®èi víi mäi c«ng d©n. Thø ba, vÒ mÆt h×nh thøc thÓ hiÖn, c¸c quy t¾c xö sù trong lÜnh vùc h«n nh©n vµ gia ®×nh nãi chung, c¸c quy t¾c cô thÓ nh­ kÕt h«n tù nguyÖn, gia ®×nh mét vî mét chång, vî chång b×nh ®¼ng ®­îc thÓ hiÖn thµnh c¸c ®iÒu kho¶n mét c¸ch nhÊt qu¸n trong nhiÒu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ( HiÕn ph¸p n¨m 1992; LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh; Bé luËt D©n sù; Bé luËt H×nh sù). 1. Kh¸i niÖm ph¸p luËt: a) Ph¸p luËt lµ g× ? Ph¸p luËt lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c xö sù chung do nhµ n­íc ban hµnh vµ ®­îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng quyÒn lùc nhµ n­íc. b) C¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt: - TÝnh quy ph¹m phæ biÕn : Ph¸p luËt ®­îc ¸p dông nhiÒu lÇn, ë nhiÒu n¬i, ®èi víi tÊt c¶ mäi ng­êi, trong mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi. - TÝnh quyÒn lùc , b¾t buéc chung: Ph¸p luËt ®­îc ®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng søc m¹nh quyÒn lùc nhµ n­íc, b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ mäi ®èi t­îng trong x· héi. - TÝnh chÆt chÏ vÒ h×nh thøc: c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt do c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ban hµnh. Néi dung cña v¨n b¶n do c¬ quan cÊp d­íi ban hµnh (cã hiÖu lùc ph¸p lÝ thÊp h¬n) kh«ng ®­îc tr¸i víi néi dung cña v¨n b¶n do c¬ quan cÊp trªn ban hµnh (cã hiÖu lùc ph¸p lÝ cao h¬n). Néi dung cña tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n ®Òu ph¶i phï hîp kh«ng ®­îc tr¸i HiÕn ph¸p. 4. Cñng cè: - Ph¸p luËt lµ g×? T¹i sao l¹i cÇn ph¶i cã ph¸p luËt ? - Em h·y nªu c¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt . Theo em, néi quy nhµ tr­êng , §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh cã ph¶i lµ v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh«ng? * Gîi ý : Néi quy nhµ tr­êng vµ §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh kh«ng ph¶i v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt Néi quy nhµ tr­êng do Ban gi¸m hiÖu ban hµnh cã gi¸ trÞ b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn ®èi víi häc sinh, gi¸o viªn thuéc ph¹m vi nhµ tr­êng nh­ng kh«ng ph¶i v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt theo quy ®Þnh cña LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n HCM lµ sù tho¶ thuËn cam kÕt thi hµnh cña nh÷ng ng­êi tù nguyÖn gia nhËp tæ chøc §oµn , kh«ng ph¶i v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt mang tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc ) - H·y ph©n tÝch b¶n chÊt giai cÊp vµ b¶n chÊt x· héi cña ph¸p luËt . - Em h·y tr×nh bµy nguån gèc, néi dung, h×nh thøc thÓ hiÖn, ph­¬ng thøc t¸c ®éng cña ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt. 5. DÆn dß: - Gi¶i quyÕt c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK. - S­u tÇm c¸c t­ liÖu cã liªn quan ®Õn bµi (h×nh ¶nh, bµi viÕt,..) - §äc tr­íc phÇn 2