Giáo án Giáo dục công dân Khối 12 - Tiết 4, Bài 2: Thực hiện pháp luật

ghÜa vô ®­îc giao cho c¸ nh©n, tæ chøc thùc hiÖn. §©y lµ nghÜa tÝch cùc, vÝ dô: “ C¸c c¬ quan v¨n ho¸, th«ng tin ®¹i chóng cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn, phæ biÕn réng r·i ë trong n­íc vµ n­íc ngoµi c¸c gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸ cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam, gãp phÇn n©ng cao ý thøc b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸ trong nh©n d©n” ( §iÒu 11, LuËt Di s¶n v¨n ho¸). - Lµ tr¸ch nhiÖm cña chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt ph¶i thùc hiÖn c¸c nghÜa vô vµ g¸nh chÞu hËu qu¶ bÊt lîi do bÞ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ nhµ n­íc. Trong bµi nµy, tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ ®­îc ®Ò cËp tíi theo gãc ®é thø hai, tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ g¾n liÒn víi vi ph¹m ph¸p luËt vµ c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ nhµ n­íc. Môc ®Ých cña viÖc x¸c lËp ( thõ¬ng gäi lµ truy cøu) tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ ®èi víi chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt lµ ®Ó nh»m b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸ nh©n, tæ chøc, Nhµ n­íc vµ x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quan hÖ x· héi ph¸t triÓn ®óng h­íng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt, gãp phÇn phßng ngõa vi ph¹m ph¸p luËt, gi¸o dôc, c¶i t¹o b¶n th©n ng­êi vi ph¹m. Tuú theo tÝnh chÊt cña vi ph¹m ph¸p luËt th­êng x¸c ®Þnh c¸c lo¹i tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ kh¸c nhau: Tr¸ch nhiÖm h×nh sù ( ®èi víi ng­êi cã hµnh vi ph¹m téi). Ph¹m téi lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nghiªm träng nhÊt nªn tr¸ch nhiÖm h×nh sù còng lµ tr¸ch nhiÖm nghiªm kh¾c nhÊt vµ chØ do mét c¬ quan duy nhÊt xem xÐt, quyÕt ®Þnh ¸p dông, ®ã lµ Toµ ¸n. Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh do c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ¸p dông víi c¸c chñ thÓ vi ph¹m hµnh chÝnh. Tr¸ch nhiÖm d©n sù ¸p dông ®èi víi ng­êi vi ph¹m ph¸p luËt trong lÜnh vùc d©n sù. Tr¸ch nhiÖm kØ luËt lµ tr¸ch nhiÖm do c¬ quan, tæ chøc ¸p dông ®èi víi víi c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc cña m×nh do vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ kØ luËt lao ®éng vµ c«ng vô nhµ n­íc víi c¸c h×nh thøc: c¶nh c¸o, h¹ bËc l­¬ng, chuyÓn c«ng t¸c kh¸c, buéc th«i viÖc III.PH¦¥NG PH¸P - ThuyÕt tr×nh, vÊn ®¸p, th¶o luËn nhãm, t¹o t×nh huèng, trùc quan, IV.PH¦¥NG TIÖN D¹Y HäC - Gi¸o ¸n, SGK - Cã thÓ sö dông vi tÝnh, m¸y chiÕu. V.TIÕN TR×NH L£N LíP 1. æn ®Þnh tæ chøc líp : 12A1: ............................................................................................................. 12A2: ............................................................................................................. 12A3: ............................................................................................................. 12A4: ............................................................................................................... 12A5: ............................................................................................................... 12A6: ............................................................................................................... 12A7: ............................................................................................................... 2. KiÓm tra bµi cò: - Nªu c¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt ? 3. Gi¶ng bµi míi: Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. Tuy nhiªn do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan mµ viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt cña c«ng d©n cã thÓ ®óng hoÆc cã thÓ sai (vi ph¹m ph¸p luËt). VËy, Nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ lµm ra ph¸p luËt vµ dïng ph¸p luËt lµm ph­¬ng tiÖn qu¶n lÝ x· héi sÏ lµm g× ®Ó b¶o ®¶m qu¸ tr×nh ®­a ph¸p luËt vµo ®êi sèng x· héi ®¹t hiÖu qu¶ vµ xö lÝ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt n¶y sinh nh­ thÕ nµo? §ã lµ néidung bµi 2. Ho¹t §éNG cñA thÇY vµ trß Néi dung bµi häc §¬n vÞ kiÕn thøc 1: Kh¸i niÖm , c¸c h×nh thøc vµ c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn ph¸p luËt a Møc ®é kiÕn thøc: HS nªu ®­îc c¸c néi dung c¬ b¶n: - Kh¸i niÖm thùc hiÖn ph¸p luËt. - Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ qu¸ tr×nh th­êng xuyªn trong cuéc sèng cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan, bao gåm 4 h×nh thøc cô thÓ: sö dông ph¸p luËt, thi hµnh ph¸p luËt, tu©n thñ ph¸p luËt, ¸p dông ph¸p luËt. - Hai giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph¸p luËt. a) Kh¸i niÖm thùc hiÖn ph¸p luËt - GV yªu cÇu HS ®äc 2 t×nh huèng ë ®o¹n Cïng quan s¸t trong SGK, sau ®ã h­íng dÉn HS khai th¸c vÊn ®Ò b»ng c¸ch ®­a ra c¸c c©u hái sau: * Trong t×nh huèng 1: Chi tiÕt nµo trong t×nh huèng thÓ hiÖn hµnh ®éng thùc hiÖn LuËt Giao th«ng ®­êng bé mét c¸h cã ý thøc (tù gi¸c), cã môc ®Ých? Sù tù gi¸c ®· ®em l¹i t¸c dông nh­ thÕ nµo? * Trong t×nh huèng 2: §Ó xö lÝ 3 thanh niªn vi ph¹m, c¶nh s¸t giao th«ng ®· lµm g×? (¸p dông ph¸p luËt: xö ph¹t hµnh chÝnh) Môc ®Ých cña viÖc xö ph¹t ®ã lµ g×? (R¨n ®e hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vµ gi¸o dôc hµnh vi thùc hiÖn ®óng ph¸p luËt cho 3 thanh niªn). => Tõ nh÷ng c©u tr¶ lêi cña HS, GV tæng kÕt vµ ®i ®Õn kh¸i niÖm trong SGK. - GV gi¶ng më réng: Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ hµnh vi hîp ph¸p cña c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc. VËy, ThÕ nµo lµ hµnh vi hîp ph¸p ? Hµnh vi hîp ph¸p lµ hµnh vi kh«ng tr¸i, kh«ng v­ît qu¸ ph¹m vi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt mµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, cã lîi cho Nhµ n­íc, x· héi vµ c«ng d©n : + Lµm nh÷ng viÖc mµ ph¸p luËt cho phÐp lµm. + Lµm nh÷ng viÖc mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i lµm. - Kh«ng lµm nh÷ng viÖc mµ ph¸p luËt cÊm: Trong hÖ thèng ph¸p luËt cña quèc gia, cã rÊt nhiÒu lo¹i quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c nhau, víi nh÷ng c¸ch thùc thùc hiÖn kh¸c nhau. Cã thÓ ®ã lµ c¸ch xö sù chñ ®éng (hµnh ®éng) : Lµm nh÷ng viÖc mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ®­îc lµm hoÆc nghÜa vô ph¶i lµm ; cã thÓ ®ã lµ c¸ch xö sù thô ®éng (kh«ng hµnh ®éng) : KiÒm chÕ kh«ng lµm nh÷ng ®iÒu mµ ph¸p luËt cÊm. b) C¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt. - GV kÎ b¶ng: C¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt. Chia líp thµnh 4 nhãm, ®¸nh sè thø tù vµ ph©n c«ng nhiÖm vô tõng nhãm t­¬ng øng víi thø tù c¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt trong SGK . Yªu cÇu mçi nhãm trong thêi gian th¶o luËn 3 phót ph¶i nªu ra néi dung vµ vÝ dô minh ho¹ cho h×nh thøc thùc hiÖn mµ m×nh ®­îc giao. Sau ®ã, lÇn l­ît c¸c nhãm lªn ®iÒn vµo b¶ng do GV kÎ s½n. GV kÎ s½n mét b¶ng tæng hîp ë nhµ ®Ó cñng cè cho HS hiÓu 4 h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt. - C¸c vÝ dô minh ho¹: + Sö dông ph¸p luËt VÝ dô : C«ng d©n A göi ®¬n khiÕu n¹i Gi¸m ®èc C«ng ty khi bÞ kû luËt c¶nh c¸o nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh bÞ vi ph¹m. Trong tr­êng hîp nµy, c«ng d©n A ®· sö dông quyÒn khiÕu n¹i cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tøc lµ c«ng d©n A sö dông ph¸p luËt. - §Æc ®iÓm cña h×nh thøc sö dông ph¸p luËt : Chñ thÓ ph¸p luËt cã thÓ thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn quyÒn ®­îc ph¸p luËt cho phÐp theo ý chÝ cña m×nh mµ kh«ng bÞ Ðp buéc ph¶i thùc hiÖn. + Thi hµnh ph¸p luËt (xö sù tÝch cùc) VÝ dô : C¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô x©y dùng hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng thu gom vµ xö lý chÊt th¶i theo tiªu chuÈn m«i tr­êng. §©y lµ viÖc lµm cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh chñ ®éng thùc hiÖn c«ng viÖc mµ m×nh ph¶i lµm theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 37 LuËt B¶o vÖ m«i tr­êng n¨m 2005. Th«ng qua viÖc lµm nµy, c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ®· thi hµnh ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng. + Tu©n thñ ph¸p luËt (xö sù thô ®éng) VÝ dô: Kh«ng tù tiÖn chÆt c©y ph¸ rõng ; kh«ng s¨n b¾t ®éng vËt quý hiÕm ; kh«ng khai th¸c, ®¸nh b¾t c¸ ë s«ng, ë biÓn b»ng ph­¬ng tiÖn, c«ng cô cã tÝnh huû diÖt (vÝ dô : m×n, chÊt næ,...). + ¸p dông ph¸p luËt: Thø nhÊt, c¬ quan, c«ng chøc nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh cô thÓ. VÝ dô : Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n tØnh ra quyÕt ®Þnh vÒ ®iÒu chuyÓn c¸n bé tõ Së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o sang Së V¨n ho¸ - Th«ng tin. Trong tr­êng hîp nµy, Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n tØnh ®· ¸p dông ph¸p luËt vÒ c¸n bé, c«ng chøc. Thø hai, c¬ quan nhµ n­íc ra quyÕt ®Þnh xö lý ng­êi vi ph¹m ph¸p luËt hoÆc gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c c¸ nh©n, tæ chøc. VÝ dô: Toµ ¸n ra quyÕt ®Þnh tuyªn ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ vµ yªu cÇu båi th­êng thiÖt h¹i ng­êi ®èt rõng, ph¸ rõng tr¸i phÐp ; C¶nh s¸t giao th«ng xö ph¹t ng­êi kh«ng ®éi mò b¶o hiÓm lµ 100.000 ®ång. §Ó kh¾c s©u kiÕn thøc, ph¸t triÓn t­ duy HS, GV yªu cÇu c¸c em ph©n tÝch ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau gi÷a 4 h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt. - GV l­u ý: + Gièng nhau: §Òu lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã môc ®Ých nh»m ®­a ph¸p luËt vµo cuéc sèng, trë thµnh nh÷ng hµnh vi hîp ph¸p cña ng­êi thùc hiÖn. + Kh¸c nhau: Trong h×nh thøc sö dông ph¸p luËt th× chñ thÓ ph¸p luËt cã thÓ thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn quyÒn ®­îc ph¸p luËt cho phÐp theo ý chÝ cña m×nh chø kh«ng bÞ Ðp buéc ph¶i thùc hiÖn. VÝ dô: LuËt giao th«ng ®­êng bé quy ®Þnh, c«ng d©n tõ 18 tuæi trë lªn cã quyÒn ®iÒu khiÓn xe m« t« cã dung tÝch xi lanh tõ 50 cm3 trë lªn. Khi Êy, nh÷ng ng­êi ®¹t ®é tuæi nµy cã thÓ ®i xe g¾n m¸y vµ cã thÓ ®i xe ®¹p (kh«ng b¾t buéc ph¶i ®i xe g¾n m¸y). Yªu cÇu quan träng cña phÇn nµy lµ HS ph¶i thÊy râ ®­îc r»ng ph¸p luËt cã ®­îc thùc hiÖn hay kh«ng, ph¸p luËt cã ®i vµo cuéc sèng hay kh«ng tr­íc tiªn vµ chñ yÕu lµ do mçi c¸ nh©n, tæ chøc cã chñ ®éng, tù gi¸c thùc hiÖn ®óng c¸c quyÒn, nghÜa vô cña m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hay kh«ng. 1. Kh¸i niÖm , c¸c h×nh thøc vµ c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn ph¸p luËt a) Kh¸i niÖm thùc hiÖn ph¸p luËt Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých lµm cho nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng, trë thµnh nh÷ng hµnh vi hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc. b) C¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt - Sö dông ph¸p luËt : C¸c c¸ nh©n, tæ chøc sö dông ®óng ®¾n c¸c quyÒn cña m×nh , lµm nh÷ng g× mµ ph¸p luËt cho phÐp lµm. - Thi hµnh ph¸p luËt : C¸c c¸ nh©n , tæ chøc thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng nghÜa vô, chñ ®éng lµm nh÷ng g× mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i lµm. - Tu©n thñ ph¸p luËt : C¸c c¸ nh©n , tæ chøc kiÒm chÕ ®Ó kh«ng lµm nh÷ng ®iÒu mµ ph¸p luËt cÊm. - ¸p dông ph¸p luËt : C¸c c¬ quan, c«ng chøc nhµ n­íc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo ph¸p luËt ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh lµm ph¸t sinh, chÊm døt hoÆc thay ®æi viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn , nghÜa vô cô thÓ cña c¸ nh©n, tæ chøc. 4. Cñng cè: - Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ g×? Em h·y ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt . 5.DÆn dß: - Gi¶i quyÕt c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK. - S­u tÇm c¸c t­ liÖu cã liªn quan ®Õn bµi (h×nh ¶nh, bµi viÕt,..) - §äc tr­íc phÇn sau.