Giáo án Giáo dục công dân Khối 12 - Tiết 26, Bài 9: Pháp luật với sự phát triển bền vững của đất nước - Năm học 2009-2010

a c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai”. §Þnh nghÜa vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc ®­a ra tõ Héi nghÞ Rio de Janero n¨m 1992 vÒ m«i tr­êng sèng vµ ph¸t triÓn chØ trùc tiÕp ®Ò cËp tíi ph­¬ng diÖn sinh th¸i ®· tá ra chËt hÑp, kh«ng ®¸p øng ®­îc nh÷ng thay ®æi cña thêi ®¹i, cÇn ph¶i d­îc më réng cho phï hîp víi nh÷ng vÊn ®Ò, nh÷ng th¸ch thøc ®ang ®Æt ra cho toµn nh©n lo¹i. XuÊt ph¸t tõ c¸ch t­ duy nh­ vËy, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh, ®a sè c¸c t¸c gi¶ ®Òu chØ ra r»ng, ngoµi ®Þnh h­íng sinh th¸i, ph¸t triÓn bÒn v÷ng cßn bao gåm c¶ c¸c ®Þnh h­íng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ an ninh, quèc phßng. Kho¶n 4 §iÒu 3 LuËt B¶o vÖ m«i tr­êng n¨m 2005 cña ViÖt Nam ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa : “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ ph¸t triÓn ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÕ hÖ hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu ®ã cña c¸c thÕ hÖ t­¬ng lai trªn c¬ së kÕt hîp chÆt chÏ, hµi hoµ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ, b¶o ®¶m tiÕn bé x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng”. Tuy nhiªn, v× ®­îc ®­a ra trong LuËt B¶o vÖ m«i tr­êng nªn ®Þnh nghÜa nµy còng ch­a ®Ò cËp hÕt ®Çy ®ñ néi hµm cña kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Cho ®Õn nay, ®Þnh nghÜa ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc hiÓu d­íi nhiÒu khÝa c¹nh vµ theo c¸c c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau. Theo c¸ch hiÓu chung nhÊt, Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn liªn tôc, v÷ng ch¾c trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, b¶o vÖ m«i tr­êng, b¶o vÖ quèc phßng vµ an ninh. Cã c¸c tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh mét ®Êt n­íc cã ph¸t triÓn bÒn v÷ng hay kh«ng, ®ã lµ: - T¨ng tr­ëng kinh tÕ liªn tôc vµ v÷ng ch¾c ; - Cã sù ph¸t triÓn tiÕn bé vÒ v¨n ho¸, x· héi ; - M«i tr­êng ®­îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ; - Cã nÒn quèc phßng vµ an ninh v÷ng ch¾c. Trong c¸c yÕu tè cÇn thiÕt ®ßi hái cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­íc, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc coi lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng, bëi lÏ : - T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng ; - T¨ng tr­ëng kinh tÕ chi phèi tiÕn bé kü thuËt, lµ c¸i cÇn thiÕt ®Ó thay thÕ c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn b»ng tiÒn vµ c¸c c«ng nghÖ ; - ChØ cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ míi cã thÓ xo¸ bá ®­îc nghÌo nµn, b¶o ®¶m ph¸t triÓn tiÕn bé vÒ v¨n ho¸, x· héi ; - T¨ng tr­ëng kinh tÕ b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho nÒn quèc phßng, an ninh. Vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc ï Trong lÜnh vùc kinh tÕ GV ®Æt vÊn ®Ò: Cã ng­êi cho r»ng, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc th× chØ cÇn cã c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch lµ ®ñ mµ kh«ng cÇn ph¶i cã ph¸p luËt. Em cã ®ång ý víi ý kiÕn nµy kh«ng? HS trao ®æi, ph¸t biÓu. GV gi¶ng: §Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc, Nhµ n­íc sö dông nhiÒu c«ng cu, ph­¬ng tiÖn, biÖn ph¸p kh¸c nhau, trong ®ã, ph¸p luËt ®­îc coi lµ ph­¬ng tiÖn kh«ng thÓ thiÕu. Chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch lµ cÇn thiÕt nh­ng kh«ng ®ñ ®Ó t¹o ra mét trËt tù ph¸p lÝ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kinh doanh. Kh«ng cã ph¸p luËt, s¶n xuÊt - kinh doanh sÏ hçn lo¹n, kh«ng æn ®Þnh vµ tÊt nhiªn kinh tÕ ®Êt n­íc sÏ kh«ng thÓ t¨ng tr­ëng ®­îc. GV gi¶ng vÒ c¸ch thøc mµ ph¸p luËt t¸c ®éng ®Õn sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc: + Muèn ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cÇn ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch s¶n xuÊt, kh¬i dËy mäi tiÒm n¨ng cña x· héi: ­ Tr­íc hÕt, ph¶i t¹o ra khung ph¸p lý cÇn thiÕt cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kinh doanh. ­ Ph¸p luËt ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù do kinh doanh cña c«ng d©n. ­ Ph¸p luËt vÒ thuÕ ph¶i t¹o ra ®éng lùc kÝch thÝch vµ thóc ®Èy kinh doanh ph¸t triÓn. + NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng liªn tôc, æn ®Þnh lµ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc. ïTrong lÜnh vùc v¨n hãa GV hái: - Em cã cho r»ng, trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam cÇn ph¶i cã ph¸p luËt kh«ng? HS trao ®æi, ph¸t biÓu. GV gi¶ng: Ph¸p luËt gãp phÇn ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n ho¸ d©n téc vµ tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i, x©y dùng ®¹o ®øc vµ lèi sèng tèt ®Ñp cña con ng­êi ViÖt Nam, nhê ®ã mµ gãp phÇn tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. Kh«ng cã ph¸p luËt, nÒn v¨n ho¸ ®Êt n­íc khã cã thÓ ®­îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn theo ®­êng lèi, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ï Trong lÜnh vùc x· héi GV hái: # NÕu kh«ng cã ph¸p luËt mµ chØ cã ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc th× cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò x· héi hay kh«ng? HS trao ®æi, ph¸t biÓu. GV gi¶ng: Kh«ng cã ph¸p luËt sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ai muèn lµm g× th× lµm, bÊt b×nh ®¼ng x· héi sÏ gia t¨ng, ng­êi nghÌo kh«ng ®­îc ch¨m sãc, tÖ n¹n x· héi kh«ng ®­îc ®Èy lïi. Th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt mµ vÊn ®Ò d©n sè , viÖc lµm, vÊn ®Ò tÖ n¹n x· héi, ®­îc tõng b­íc gi¶i quyÕt. ïTrong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng GV hái : - Nh÷ng n¨m qua, ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ë n­íc ta cßn dùa nhiÒu vµo viÖc khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn; c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn sö dông nhiÒu n¨ng l­îng, nguyªn liÖu, th¶i ra nhiÒu chÊt ®éc g©y « nhiÔm m«i tr­êng. Theo em, ®Ó ng¨n ngõa, h¹n chÕ t×nh tr¹ng nµy, Nhµ n­íc cÇn ph¶i lµm g×? HS trao ®æi, ph¸t biÓu. GV gi¶ng: Tr­íc thùc tr¹ng viÖc khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, viÖc s¶n xuÊt kinh doanh ë n­íc ta lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm suy tho¸i m«i tr­êng, Nhµ n­íc cÇn ph¶i ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p, trong ®ã, quan träng nhÊt lµ c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn khoa häc-c«ng nghÖ: + §Çu t­ ®Ó tõng b­íc thay ®æi trang thiÕt bÞ kÜ thuËt l¹c hËu th¶i ra nhiÒu chÊt khÝ vµ bôi g©y « nhiÔm m«i tr­êng. + §Çu t­ ph¸t triÓn m¹nh khoa häc - c«ng nghÖ nh»m t¹o ra c¸c s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ s¶n phÈm khai th¸c tõ tù nhiªn. §Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy th× ®ßi hái ph¶i ®Çu t­ rÊt nhiÒu vèn cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ mua c¸c trang thiÕt bÞ kÜ thuËt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i. GV hái tiÕp: - C¸c em cho biÕt vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng? HS trao ®æi, ph¸t biÓu. GV gi¶ng: B¶o vÖ m«i tr­êng (th«ng qua nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ nh÷ng hµnh vi bÞ nghiªm cÊm vµ nh÷ng hµnh vi ®­îc khuyÕn khÝch) lµ ®iÒu kiÖn v« cïng quan träng ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­íc. ï Trong lÜnh vùc quèc phßng, an ninh GV hái : - Vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi lÜnh vùc quèc phßng vµ an ninh? HS trao ®æi, ph¸t biÓu. GV gi¶ng: Ph¸p luËt trong lÜnh vùc quèc phßng vµ an ninh lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu trong ph¸t triÓn bÒn v÷ng. GV tæng hîp néi dung vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­íc: Nãi ®Õn vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc lµ nãi ®Õn sù t¸c ®éng cña ph¸p luËt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ b¶o ®¶m quèc phßng, an ninh. Ph¸p luËt cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­íc nãi chung, trong tõng lÜnh vùc cô thÓ nãi riªng, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, vai trß cña ph¸p luËt ®­îc thÓ hiÖn ë sù t¸c ®éng cña ph¸p luËt ®Õn qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. NÕu ph¸p luËt cã c¸c quy ®Þnh th«ng tho¸ng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n, ®éng viªn vµ thu hót hä vµo c«ng viÖc kinh doanh th× sÏ kh¬i dËy vµ ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng to lín trong x· héi, lµm cho mäi tæ chøc, c¸ nh©n cã ®iÒu kiÖn kinh doanh cã hiÖu qu¶, lµm giµu cho m×nh vµ cho x· héi ; tõ ®ã kinh tÕ t¨ng tr­ëng, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­íc. Trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng, vai trß cña ph¸p luËt ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc, c¸ nh©n trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ trong ®êi sèng céng ®ång ph¶i khai th¸c, sö dông tµi nguyªn m«i tr­êng ®óng c¸c tiªu chuÈn, quy ®Þnh ; h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a t¸c ®éng xÊu cña con ng­êi vµo qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn. Ph¸p luËt hµnh chÝnh, h×nh sù cã c¸c chÕ tµi xö lý nghiªm minh c¸c hµnh vi vi ph¹m tõ phÝa c¸ nh©n, tæ chøc trong qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông tµi nguyªn m«i tr­êng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng cïng c¸c quy ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vµ xö lý vi ph¹m h×nh sù, ph¸p luËt gãp phÇn quan träng vµo viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng, lµ mét trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh cÇn thiÕt cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 1. Vai trß cña ph¸p luËt ®èi víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n­íc ï Trong lÜnh vùc kinh tÕ Thø nhÊt, ph¸p luËt t¹o ra khung ph¸p lÝ cÇn thiÕt cña häat ®éng kinh doanh. Thø hai, ph¸p luËt ghi nhËn vµ b¶o ®¶m quyÒn tù do kinh doanh cña c«ng d©n ®Ó kh¬i dËy vµ ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng trong x· héi. Thø ba, th«ng qua c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ, ph¸p luËt khuyÕn khÝch c¸c häat ®éng kinh doanh trong nh÷ng ngµnh, nghÒ cã lîi cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. ïTrong lÜnh vùc v¨n hãa Ph¸p luËt gi÷ vai trß chñ ®¹o, t¸c ®éng tÝch cùc vµo sù nghiÖp x©y dùng nÒn v¨n hãa ViÖt Nam. Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ v¨n hãa gãp phÇn ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n hãa d©n téc vµ tinh hoa v¨n hãa nh©n läai, ®¸p øng nhu cÇu ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n, n©ng cao d©n trÝ, x©y dùng ®¹o ®øc vµ lèi sèng tèt ®Ñp cña ng­êi ViÖt Nam ï Trong lÜnh vùc x· héi Ph¸p luËt cã vai trß quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn trong lÜnh vùc x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiÒu vÊn ®Ò x· héi ph¸t sinh, cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt: d©n sè vµ viÖc lµm; bÊt b×nh ®¼ng x· héi vµ t¨ng nhanh kho¶ng c¸ch giµu nghÌo; b¶o vÖ vµ ch¨m sãc søc kháe cho nh©n d©n; xãa ®ãi gi¶m nghÌo; tÖ n¹n x· héi; ®¹o ®øc vµ lèi sèng; v.v C¸c vÊn ®Ò x· héi trªn ®©y chØ cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ïTrong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt cã t¸c dông ng¨n ngõa, h¹n chÕ t¸c ®éng xÊu cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh khai th¸c, sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn nh»m b¶o vÖ cã hiÖu qua m«i tr­êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn. ï Trong lÜnh vùc quèc phßng, an ninh Ph¸p luËt lµ c¬ së ®Ó t¨ng c­êng tiÒm lùc quèc phßng, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, th«ng qua ®ã t¹o ra m«i tr­êng hßa b×nh, æn ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, b¶o ®¶m cho ®Êt n­íc cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 4) Cñng cè. §äc bµi ®äc thªm trang 106 5) H­íng dÉn vÒ nhµ §äc tr­íc phÇn tiÕp theo vµ lµm bµi tËp 1 SGK