Giáo án Giáo dục công dân Khối 12 - Tiết 1, Bài 1: Pháp luật và đời sống - Năm học 2008-2009 - Nguyễn Văn Tập

c«ng d©n 12. Tranh, aûnh, sô ñoà, giaáy khoå to. Thuyeát trình, vaán ñaùp, thaûo luaän nhoùm, taïo tình huoáng, tröïc quan, Coù theå söû duïng vi tính, maùy chieáu. III.TIEÁN TRÌNH d¹y häc 1. æn ®Þnh tæ chøc. 2. Giíi thiÖu bµi. GV cho HS xem moät ñoaïn phim veà tình hình traät töï, an toaøn giao thoâng ôû nöôùc ta hieän nay raát phöùc taïp. Töø ñoù giuùp HS thaáy ñöôïc söï caàn thieát cuûa phaùp luaät trong ñôøi soáng. Giôùi thieäu baøi hoïc. 3. D¹y bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung chÝnh cña bµi Ñôn vò kieán thöùc 1: Khaùi nieäm phaùp luaät a Möùc ñoä kieán thöùc: HS hieåu ñöôïc: ­ Phaùp luaät laø gì? Chuû theå ban haønh vaø baûo ñaûm thöïc hieän phaùp luaät. ­ Caùc ñaëc tröng cuûa phaùp luaät: Tính quy phaïm phoå bieán; Tính quyeàn löïc baét buoäc chung; Tính xaùc ñònh chaët cheõ veà maët hình thöùc. a Caùch thöïc hieän: GV coù theå söû duïng phöông phaùp thuyeát trình, tình huoáng 1. Khaùi nieäm phaùp luaät: phaùp thuyeát trình, tình huoáng coù vaán ñeà, ñaøm thoaïi, * Phaùp luaät laø gì? GV hoûi: ­ Em haõy keå teân moät soá luaät maø em ñaõ ñöôïc bieát . Nhöõng luaät ñoù do cô quan naøo ban haønh? ­ Vieäc ban haønh luaät ñoù nhaèm muïc ñích gì? ­Neáu khoâng thöïc hieän phaùp luaät coù sao khoâng? HS traû lôøi. GV giaûng: Hieän nay, nhieàu ngöôøi vaãn thöôøng nghó raèng phaùp luaät chæ laø nhöõng ñieàu caám ñoaùn, laø söï haïn cheá töï do caù nhaân, laø vieäc xöû phaït..., töø ñoù hình thaønh thaùi ñoä e ngaïi, xa laï vôùi phaùp luaät, coi phaùp luaät chæ laø vieäc cuûa nhaø nöôùc... Phaùp luaät khoâng phaûi chæ laø nhöõng ñieàu caám ñoaùn, maø phaùp luaät bao goàm caùc quy ñònh veà : - Nhöõng vieäc ñöôïc laøm. - Nhöõng vieäc phaûi laøm. - Nhöõng vieäc khoâng ñöôïc laøm. VD: Coâng daân coù quyeàn töï do kinh doanh theo quay ñònh cuûa phaùp luaät ñoàng thôøi coù nghóa vuï noäp thueá. Muïc ñích cuûa nhaø nöôùc xaây döïng vaø ban haønh phaùp luaät chính laø ñeå quaûn lí ñaát nöôùc, baûo ñaûm cho xaõ hoäi oån ñònh vaø phaùt trieån, baûo ñaûm caùc quyeàn töï do daân chuû vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa coâng daân. GV nhaán maïnh: Phaùp luaät laø nhöõng quy taéc xöû söï chung aùp duïng cho moïi ñoái töôïng vaø chæ coù nhaø nöôùc môùi ñöôïc pheùp ban haønh. * Caùc ñaëc tröng cuûa phaùp luaät ï Tính quy phaïm phoå bieán GV hoûi : ­ Theá naøo laø tính quy phaïm phoå bieán cuûa phaùp luaät? Tìm ví duï minh hoaï HS traû lôøi. GV giaûng: Noùi ñeán phaùp luaät laø noùi ñeán nhöõng quy phaïm cuûa noù, vaø nhöõng quy phaïm naøy coù tính phoå bieán. Tính quy phaïm : nhöõng nguyeân taéc, khuoân maãu, quy taéc xöû söï chung. Tuy nhieân, trong xaõ hoäi khoâng phaûi chæ phaùp luaät môùi coù tính quy phaïm. Ngoaøi quy phaïm phaùp luaät, caùc quan heä xaõ hoäi coøn ñöôïc ñieàu chænh bôûi caùc quy phaïm xaõ hoäi khaùc nhö quy phaïm ñaïo ñöùc, quy phaïm taäp quaùn, tín ñieàu toân giaùo, quy phaïm cuûa caùc toå chöùc chính trò – xaõ hoäi, cuûa caùc ñoaøn theå quaàn chuùng. Cuõng nhö caùc quy phaïm phaùp luaät, caùc quy phaïm ñaïo ñöùc, taäp quaùn, tín ñieàu toân giaùo, quy phaïm cuûa toå chöùc chính trò - xaõ hoäi ñeàu coù caùc quy taéc xöû söï chung. Nhöng khaùc vôùi quy phaïm xaõ hoäi, quy phaïm phaùp luaät laø quy taéc xöû söï chung coù tính phoå bieán. GV hoûi: ­ Taïi sao noùi, phaùp luaät coù tính quy phaïm phoå bieán ? HS traû lôøi. GV giaûng: Phaùp luaät laø heä thoáng quy taéc xöû söï, laø nhöõng khuoân maãu, ñöôïc aùp duïng ôû moïi nôi, ñoái vôùi moïi toå chöùc, caù nhaân vaø trong moïi moái quan heä xaõ hoäi. Phaùp luaät ñöôïc aùp duïng ôû phaïm vi roäng hôn, bao quaùt hôn, vôùi nhieàu taàng lôùp, ñoái töôïng khaùc nhau, vôùi moïi thaønh vieân trong xaõ hoäi. Trong khi ñoù, caùc quy phaïm xaõ hoäi khaùc chæ ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi töøng toå chöùc (ví duï: Ñieàu leä Ñoaøn thanh nieân Coäng saûn Hoà Chí Minh, Ñieàu leä coâng ñoaøn). Ñaây chính laø ranh giôùi ñeå phaân bieät phaùp luaät vôùi caùc loaïi quy phaïm xaõ hoäi khaùc cuûa caùc toå chöùc chính trò - xaõ hoäi, bôûi vì caùc quy phaïm xaõ hoäi chæ ñöôïc aùp duïng ñoái töøng toå chöùc rieâng bieät. Chaúng haïn, Ñieàu leä Ñoaøn thanh nieân Coäng saûn Hoà Chí Minh, Ñieàu leä Hoäi Lieân hieäp phuï nöõ Vieät Nam cuõng bao goàm caùc quy phaïm nhöng chæ ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi toå chöùc cuûa mình neân noù khoâng coù tính quy phaïm phoå bieán nhö quy phaïm phaùp luaät. Ví duï : Phaùp luaät giao thoâng ñöôøng boä quy ñònh : Caám xe oâ toâ, xe maùy, xe ñaïp ñi ngöôïc chieàu cuûa ñöôøng moät chieàu. ï Tính quyeàn löïc, baét buoäc chung GV hoûi: ­ Taïi sao phaùp luaät mang tính quyeàn löïc, baét buoäc chung? Ví duï minh hoaï. HS traû lôøi. GV giaûng: Trong xaõ hoäi coù phaân chia thaønh giai caáp vaø caùc taàng lôùp xaõ hoäi khaùc nhau ñeàu luoân toàn taïi nhöõng lôïi ích khaùc nhau, thaäm chí ñoái khaùng nhau. Nhaø nöôùc vôùi tö caùch laø toå chöùc ñaëc bieät cuûa quyeàn löïc chính trò ñeå thöïc hieän caùc chöùc naêng quaûn lí nhaèm duy trì traät töï xaõ hoäi phuø hôïp vôùi lôïi ích cuûa giai caáp thoáng trò trong xaõ hoäi. Nhaø nöôùc laø ñaïi dieän cho quyeàn löïc coâng, vì vaäy, phaùp luaät do Nhaø nöôùc ban haønh mang tính quyeàn löïc, tính baét buoäc chung, nghóa laø phaùp luaät do nhaø nöôùc vaø baûo ñaûm thöïc hieän, baét buoäc ñoái vôùi moïi toå chöùc, caù nhaân, baát kì ai cuõng phaûi thöïc hieän, baát kì ai vi phaïm cuõng ñeàu bò xöû lí nghieâm theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. VD: Luaät giao thoâng ñöôøng boä quay ñònh : chaáp haønh hieäu leänh cuûa ngöôøi ñieàu khieån giao thoâng hoaëc chæ daãn cuûa ñeøn tín hieäu, bieån baùo hieäu , vaïch keû ñöôøng GV hoûi: ­ Em coù theå phaân bieät söï khaùc nhau giöõa phaùp luaät vôùi quy phaïm ñaïo ñöùc? HS traû lôøi. GV giaûng: + Vieäc tuaân theo quy phaïm ñaïo ñöùc chuû yeáu döïa vaøo tính töï giaùc cuûa moïi ngöôøi, ai vi phaïm thì bò dö luaän xaõ hoäi pheâ phaùn. + Vieäc thöïc hieän phaùp luaät laø baét buoäc ñoái vôùi moïi ngöôøi, ai vi phaïm phaùp luaät thì seõ bò xöû lí theo caùc quy phaïm phaùp luaät töông öùng. Vieäc xöû lí naøy theå hieän quyeàn löïc nhaø nöôùc vaø mang tính cöôõng cheá (baét buoäc). ï Tính chaët cheõ veà maët hình thöùc: GV giaûng: Thöù nhaát, hình thöùc theå hieän cuûa phaùp luaät laø caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät, ñöôïc quy ñònh roõ raøng, chaët cheõ trong töøng ñieàu khoaûn ñeå traùnh söï hieåu sai daãn ñeán söï laïm duïng phaùp luaät. Thöù hai, thaåm quyeàn ban haønh vaên baûn cuûa caùc cô quan nhaø nöôùc ñöôïc quy ñònh trong Hieán phaùp vaø Luaät Ban haønh vaên baûn quy phaïm phaùp luaät. Thöù ba, caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät naèm trong moät heä thoáng thoáng nhaát : Vaên baûn cuûa cô quan caáp döôùi phaûi phuø hôïp vôùi vaên baûn cuûa cô quan caáp treân. VD: Hieán phaùp naêm 1992 quay ñònh nguyeân taéc “Nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi khoâng thöøa nhaän vieäc phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc con “ (Ñieàu 64). Phuø hôïp vôùi Hieán phaùp , Luaät hoân nhaân gia ñình naêm 2000 khaúng ñònhh quay taéc chung “Cha meï khoâng ñöôïc phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc con” (Ñieàu 34) ( GV coù theå giôùi thieäu nhanh sô ñoà “Heä thoáng phaùp luaät Vieät Nam” khi giaûng phaàn naøy) GV giôùi thieäu cho HS veà moät luaät vaø moät soá ñieàu khoaûn cuûa luaät, sau ñoù cho caùc em nhaän xeùt veà maët noäi dung, hình thöùc. GV coù theå laáy ví duï minh hoaï khi phaân tích caùc ñaëc tröng cuûa phaùp luaät: Luaät Hoân nhaân vaø Gia ñình. Thöù nhaát, veà maët noäi dung: Trong lónh vöïc hoân nhaân vaø gia ñình, nam nöõ töï nguyeän keát hoân treân cô sôû tình yeâu hoaëc söï phuø hôïp, keát hoân giöõa nhöõng ngöôøi khoâng coù vôï, khoâng coù choàng ñeå ñaûm baûo gia ñình moät vôï, moät choàng, vôï choàng bình ñaúng, toân troïng laãn nhau ñaõ trôû thaønh caùc quy taéc xöû söï chung, coù tính phoå bieán trong toaøn xaõ hoäi Vieät Nam hieän nay, ñoàng thôøi phuø hôïp vôùi söï tieán boä xaõ hoäi, phuø hôïp vôùi khaùt voïng veà tình yeâu, haïnh phuùc, veà quyeàn ñöôïc toân troïng nhaân phaåm vaø bình ñaúng cuûa moãi con ngöôøi ngay trong toå aám gia ñình. Caùc quy taéc ñoù phuø hôïp vôùi yù chí cuûa Nhaø nöôùc, vôùi ñöôøng loái vaø muïc tieâu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi Vieät Nam vaên minh, daân chuû, tieán boä, vì con ngöôøi. Do ñoù, Nhaø nöôùc “quy phaïm hoaù” caùc quy taéc xöû söï naøy thaønh nguyeân taéc cô baûn cuûa phaùp luaät hoân nhaân vaø gia ñình. Thöù hai, veà tính hieäu löïc baét buoäc thi haønh cuûa phaùp luaät, caùc quy taéc öùng xöû trong quan heä hoân nhaân vaø gia ñình töôûng nhö raát rieâng tö, nhöng khi ñaõ trôû thaønh ñieàu luaät thì ñeàu coù hieäu löïc baét buoät ñoái vôùi moïi coâng daân. Thöù ba, veà maët hình thöùc theå hieän, caùc quy taéc xöû söï trong lónh vöïc hoân nhaân vaø gia ñình noùi chung, caùc quy taéc cuï theå nhö keát hoân töï nguyeän, gia ñình moät vôï moät choàng, vôï choàng bình ñaúng ñöôïc theå hieän thaønh caùc ñieàu khoaûn moät caùch nhaát quaùn trong nhieàu vaên baûn quy phaïm phaùp luaät ( Hieán phaùp naêm 1992; Luaät Hoân nhaân vaø Gia ñình; Boä luaät Daân söï; Boä luaät Hình söï). a) Phaùp luaät laø gì ? Phaùp luaät laø heä thoáng caùc quy taéc xöû söï chung do nhaø nöôùc ban haønh vaø ñöôïc baûo ñaûm thöïc hieän baèng quyeàn löïc nhaø nöôùc. b) Caùc ñaëc tröng cuûa phaùp luaät: ­ Tính quy phaïm phoå bieán : Phaùp luaät ñöôïc aùp duïng nhieàu laàn, ôû nhieàu nôi, ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, trong moïi lónh vöïc ñôøi soáng xaõ hoäi. ­ Tính quyeàn löïc , baét buoäc chung: Phaùp luaät ñöôïc ñaûm baûo thöïc hieän baèng söùc maïnh quyeàn löïc nhaø nöôùc, baét buoäc ñoái vôùi taát caû moïi ñoái töôïng trong xaõ hoäi. ­ Tính chaët cheõ veà hình thöùc: caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät do cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn ban haønh. Noäi dung cuûa vaên baûn do cô quan caáp döôùi ban haønh (coù hieäu löïc phaùp lí thaáp hôn) khoâng ñöôïc traùi vôùi noäi dung cuûa vaên baûn do cô quan caáp treân ban haønh (coù hieäu löïc phaùp lí cao hôn). Noäi dung cuûa taát caû caùc vaên baûn ñeàu phaûi phuø hôïp khoâng ñöôïc traùi Hieán phaùp. 4. Cñng cè vµ luyÖn tËp. 5. DÆn dß.