Vai trò của kiểm tra và đánh giá trong đổi mới giáo dục Việt Nam

heồ khaộc phuùc ủửụùc caực sửù cheõnh leọch treõn maứ coứn laứm cho chuựng taờng theõm. Dú nhieõn, caựch thửực treõn cuỷa giaựo duùc Myừ caàn ủửụùc tieỏp tuùc tỡm hieồu, nghieõn cửựu theõm vaứ ủửụùc tieỏp thu, vaọn duùng moọt caựch thớch hụùp, saựng taùo vaứo thửùc tieón cuỷa chuựng ta. Baỷn thaõn noự cuừng caàn phaỷi qua traộc nghieọm, thửùc nghieọm. Song toõi cho raống ủaõy laứ moọt kinh nghieọm toỏt, xuaỏt phaựt tửứ moọt quan ủieồm toỏt. Cuừng dú nhieõn, ủaõy laứ moọt kinh nghieọm khoõng theồ vaọn duùng moọt caựch rieõng leỷ, tửực khaộc maứ phaỷi coự thụứi gian, phaỷi ủoàng boọ, heọ thoỏng, keỏt hụùp sửù hoùc vụựi sửù thi, quaựn xuyeỏn trong taỏt caỷ caực caỏp hoùc, ngaứnh hoùc, moõn hoùc. Vaứ cuừng dú nhieõn, caựch thi truyeàn thoỏng cuỷa chuựng ta cuừng nhử caựch thi traộc nghieọm ủang thửỷ nghieọm hieọn nay vaón caàn ủửụùc tieỏp tuùc nghieõn cửựu, vaọn duùng ụỷ nhửừng nụi, nhửừng luực thớch hụùp nhử ủaừ noựi, trong giaựo duùc, khoõng neõn xem moọt phửụng phaựp, moọt caựch thửực naứo laứ toaứn naờng. Hội thảo “Vai trũ của hoạt động kiểm tra Viện NCGD – ĐHSP TP. HCM - đỏnh giỏ trong đổi mới giỏo dục ở Việt Nam 124 TUYEÅN SINH ẹAẽI HOẽC– MOÄT KINH NGHIEÄM CAÀN THAM KHAÛO Tieỏn sú Phaùm Thũ Ly Trửụứng ẹH Sử phaùm TP. HCM Cho ủeỏn nay, sau nhieàu thay ủoồi, caỷi caựch khoõng naờm naứo gioỏng naờm naứo, ủaùi hoùc Vieọt nam vaón tuyeồn sinh dửùa treõn moọt phửụng thửực duy nhaỏt: thi tuyeồn. Chửa noựi ủeỏn thuỷ tuùc rửụứm raứ, chổ caàn noựi ủeỏn noọi dung thỡ caựch thi tuyeồn ủaùi hoùc Vieọt nam thaọt sửù laứ moọt cụn aực moọng ủoỏi vụựi raỏt nhieàu thớ sinh, bụỷi vỡ phaàn lụựn dửùa treõn nhửừng kieỏn thửực vửụùt xa chửụng trỡnh hoùc phoồ thoõng, khieỏn caực hoùc sinh khoõng coự ủieàu kieọn hoùc theõm taùi caực trung taõm hoaởc tửù hoùc qua caực taứi lieọu tham khaỷo khoự coự cụ may thi ủaọu. ẹaàu vaứo thỡ nhử vaọy, nhửng ủaàu ra nhử theỏ naứo? Noựi rieõng trong ngaứnh coõng ngheọ thoõng tin, hieọn nay caỷ nửụực ủaứo taùo haứng naờm khoaỷng vaứi chuùc ngaứn cửỷ nhaõn coõng ngheọ thoõng tin, nhửng trong soỏ sinh vieõn toỏt nghieọp ủoự coự bao nhieõu ngửụứi coự ủuỷ naờng lửùc laứm vieọc theo ủuựng ngheà ủửụùc ủaứo taùo? Vửứa qua,coự nhửừng coõng ty nửụực ngoaứi tuyeồn haứng ngaứn kyừ sử phaàn meàm ủi laứm vieọc taùi Singapore vaứ Aỏn ẹoọ,nhửng tỡm moỷi maột khoõng ra ngửụứi ủaùt ủuỷ yeõu caàu veà naờng lửùc chuyeõn moõn vaứ veà ngoaùi ngửừ. ẹieàu ủoự coự nghúa laứ caàn xem laùi caựch tuyeồn sinh cuỷa ủaùi hoùc Vieọt Nam trong tửụng quan so saựnh vụựi Giaựo duùc ủaùi hoùc cuỷa caực quoỏc gia phaựt trieồn treõn theỏ giụựi. Tham quan caực thử vieọn, caực trửụứng ủaùi hoùc, caực vieọn baỷo taứng cuỷa nửụực Myừ coự theồ thaỏy raỏt roừ giaựo duùc ủaùi hoùc ụỷ Myừ coự moọt sửực huựt voõ cuứng maùnh meừ vụựi moùi quoỏc gia khaực treõn theỏ giụựi:khoõng phaỷi chổ ụỷ nhửừng nửụực ủang phaựt trieồn maứ caỷ ụỷ nhửừng nửụực tieõn tieỏn nhử :Nhaọt Baỷn, Anh, Phaựp, ẹửực ngửụứi ta cuừng muoỏn theo ủuoồi vieọc hoùc taọp vaứ nghieõn cửựu taùi Myừ. Giaựo duùc ủaùi hoùc ụỷ Myừ trụỷ thaứnh nguoàn lửùc kinh teỏ coự ủoựng goựp quan troùng cho ủaỏt nửụực: naờm 2002-2003 coự 586.323 sinh vieõn quoỏc teỏ theo hoùc ụỷ Myừ mang laùi cho nửụực Myừ 12,9 tyỷ ủoõla (nguoàn :Institute of International Education,Press Briefing 17 Nov 03). Keỏt quaỷ ủoự dú nhieõn laứ do chaỏt lửụùng ủaứo taùo cuỷa giaựo duùc ủaùi hoùc Myừ.Vaọy nửụực Myừ tuyeồn sinh ủaùi hoùc nhử theỏ naứo? Tuyeồn sinh ủaùi hoùc ụỷ Myừ laứ moọt quaự trỡnh phi taọp trung hoựa. Moói trửụứng ủaùi hoùc coự nhửừng chieỏn lửụùc vaứ tieõu chuaồn tuyeồn choùn khaực nhau, nhửng tuyeọt ủaùi ủa soỏ ủeàu dửùa treõn kyứ thi chuaồn goùi laứ SAT ( Scholastic Aptitude Test) hoaởc American College Test (ACT). Kyứ thi naứy do hoọi ủoàng ủaùi hoùc (College Board), moọt cụ quan ủoọc laọp vụựi moùi trửụứng ủaùi hoùc, toồ chửực Hội thảo “Vai trũ của hoạt động kiểm tra Viện NCGD – ĐHSP TP. HCM - đỏnh giỏ trong đổi mới giỏo dục ở Việt Nam 125 nhieàu laàn trong naờm cho baỏt kyứ ai muoỏn dửù thi. Thoõng thửụứng hoùc sinh Myừ ủaờng kyự thi SAT vaứo naờm giửừa hoaùc naờm cuoỏi cuỷa baọc trung hoùc. ẹieồm khaực bieọt cụ baỷn giửừa ủeà thi SAT vaứ ủeà thi tuyeồn sinh ủaùi hoùc Vieọt Nam laứ ủeà thi tuyeồn sinh ủaùi hoùc Vieọt Nam nhaốm kieồm tra khoỏi lửụùng kieỏn thửực maứ thớ sinh ủaừ tớch luừy ủửụùc, trong luực ủeà thi SAT nhaốm kieồm tra khaỷ naờng tieỏp nhaọn kieỏn thửực cuỷa thớ sinh, hay noựi caựch khaực, kieồm tra khaỷ naờng suy luaọn hụùp lyự. Tuy ủeà thi chổ dửùa treõn nhửừng kieỏn thửực cụ baỷn cuỷa trung hoùc cụ sụỷ, ủaùt ủửụùc ủieồm toỏi ủa laứ raỏt khoự. Maởt khaực, ủeà thi ủaừ ủửụùc thieỏt keỏ raỏt chuyeõn nghieọp ủeồ trụỷ thaứnh moọt thửự thửụực ủo ủaựng tin caọy : baống caựch tớnh ủieồm aõm,noự loaùi trửứ khaỷ naờng ủoaựn moứ cuỷa thớ sinh. Taùi moọt thụứi ủieồm nhaỏt ủũnh naứo ủoự, haừy thửỷ laứm thửỷ vaứi ba baứi thi SAT, baùn thaỏy toồng ủieồm cuỷa mỡnh laứ moọt con soỏ khoõng xeõ xớch laứ bao,ủoự laứ con soỏ phaỷn aựnh ủuựng naờng lửùc thửùc cuỷa baùn. Baứi thi SAT 1 goàm hai phaàn : ngoõn ngửừ vaứ toaựn. Phaàn thi ngoõn ngửừ khoõng chổ nhaốm kieồm tra kyừ naờng ủoùc vaứ voỏn tửứ vửùng cuỷa thớ sinh maứ nhaốm xaực ủũnh xem sau khi ủoùc moọt ủoaùn vaờn thớ sinh coự hieồu ủửụùc nhửừng gỡ taực giaỷ noựi vaứ coự ruựt ra ủửụùc nhửừng keỏt luaọn hụùp lyự caờn cửự treõn baứi ủoùc hay khoõng. Phaàn thi toựan khoõng phaỷi kieồm tra trỡnh ủoọ toaựn hoùc maứ laứ khaỷ naờng cuỷa thớ sinh trong vieọc sửỷ duùng nhửừng kieỏn thửực toựan hoùc saỹn coự ủeồ suy ra lụứi giaỷi cho baứi toựan. Chớnh vỡ vaọy baỏt cửự ủaùi hoùc naứo, baỏt cửự chuyeõn ngaứnh ủaứo taùo naứo cuừng coự theồ xem xeựt keỏt quaỷ thi SAT 1 nhử moọt thoõng soỏ cụ baỷn nhaốm ủaựnh giaự khaỷ naờng ngoõn ngửừ vaứ suy luaọn ủũnh lửụùng cuỷa thớ sinh, nhửừng phaồm chaỏt tử duy caàn ủeồ tieỏp thu kieỏn thửực vaứ tieỏn tụựi saựng taùo trong baỏt cửự lúnh vửùc naứo. Ngoứai ủieồm thi SAT, caực trửụứng ủaùi hoùc Myừ coứn yeõu caàu thớ sinh vieỏt moọt hai baứi tửù luaọn veà moọt chuỷ ủeà cho trửụực, vaứ moọt hoaởc vaứi thử giụựi thieọu cuỷa thaày giaựo; coự nhửừng trửụứng coứn yeõu caàu caỷ thử giụựi thieọu cuỷa htaày hieọu trửụỷng hoaởc baùn ủoàng hoùc. Sau khi xeựt voứng sụ tuyeồn dửùa vaứo baỷng ủieồm, baứi vieỏt vaứ thử giụựi thieọu, nhieàu trửụứng – nhaỏt laứ nhửừng trửụứng danh tieỏng – coứn phoỷng vaỏn trửùc tieỏp tửứng thớ sinh. Muùc ủớch cuỷa nhửừng baứi vieỏt, thử giụựi thieọu vaứ phoỷng vaỏn laứ giuựp nhaứ trửụứng hỡnh dung ủửụùc moọt caựch ủaày ủuỷ nhaỏt veà nhửừng phaồm chaỏt vaứ naờng lửùc tinh thaàn cuỷa tửứng thớ sinh, qua ủo coự theồ ủaựnh giaự ủửụùc lieọu thớ sinh ủoự coự phuứ hụùp vụựi toõn chổ, muùc ủớch vaứ phửụng phaựp ủaứo taùo cuỷa mỡnh haứy khoõng, lieọu thớ sinh ủoự coự theồ taọn duùng ủửụùc taỏt caỷ nhửừng cụ hoọi giaựo duùc cuỷa nhaứ trửụứng ủeồ phaựt huy naờng lửùc cuỷa mỡnh theo muùc tieõu cuỷa nhaứ trửụứng hay khoõng. Trụỷ laùi vụựi caựch tuyeồn sinh cuỷa ủaùi hoùc Vieọt Nam. Vụựi caựch ra ủeà thi hieọn nay, thớ sinh buoọc phaỷi nhụự moọt khoỏi lửụùng kieỏn thửực khoồng loà, vaứ keỏt quaỷ thi cuỷa tửứng ngửụứi phuù thuoọc khaự nhieàu vaứo choó lieọu ủeà thi coự rụi vaứo Hội thảo “Vai trũ của hoạt động kiểm tra Viện NCGD – ĐHSP TP. HCM - đỏnh giỏ trong đổi mới giỏo dục ở Việt Nam 126 nhửừng gỡ maứ mỡnh ủaừ ủửụùc luyeọn hay khoõng. ẹieàu naứy giaỷi thớch vỡ sao tuy cửỷa vaứo ủaùi hoùc raỏt heùp nhửng chaỏt lửụùng ủaứo taùo ụỷ ủaùi hoùc vaón coứn nhieàu baỏt caọp. Vỡ ủaùi hoùc cuỷa chuựng ta tuyeồn choùn nhửừng ngửụứi bieỏt nhieàu, chửự khoõng phaỷi laứ nhửừng ngửụứi coự naờng lửùc suy luaọn hụùp lyự, moọt tieàn ủeà khoõng theồ thieỏu ủeồ saựng taùo vaứ ủaùt ủeỏn ủổnh cao cuỷa tri thửực. Tuyeồn nhửừng ngửụứi bieỏt nhieàu vaứ nhụự nhieàu ủeồ laứm gỡ khi maứ trong kyỷ nguyeõn tri thửực hieọn nay, sửù gia taờng soỏ lửụùng kieỏn thửực coự nghúa laứ, nhử Michael Gibbons (1998) nhaọn ủũnh, baỏt keồ baùn ủang ụỷ ủaõu, hụn 99% kieỏn thửực maứ baùn caàn ủeỏn ủang naốm ủaõu ủoự ụỷ moọt nụi naứo khaực. Khoõng moọt ai coự theồ nhụự heỏt nhửừng kieỏn thửực caàn thieỏt cho coõng vieọc cuỷa mỡnh, vaỷ laùi vieọc ủoự laứ thửứa khi nhửừng coõng cuù tỡm kieỏm ủaừ trụỷ thaứnh quaự deó daứng cho moùi ngửụứi. Moọt caõu chuyeọn tieõu bieồu cho caựch tuyeồn sinh ủaùi hoùc Vieọt Nam, hoùc sinh lụựp 12 chuyeõn Anh cuỷa moọt trửụứng chuyeõn coự tieỏng trong TP ủửụùc toồ chửực “thi thửỷ” theo ủeà thi ủaùi hoùc naờm trửụực. Keỏt quaỷ gaõy soỏc cho caỷ lụựp: ủieồm cao nhaỏt maứ moọt hoùc sinh gioỷi cuỷa lụựp ủaùt ủửụùc: 6,5 ủieồm! Sụỷ dú gaõy soỏc laứ vỡ caực em hoùc ụỷ moọt ngoõi trửụứng maứ moọt phaàn ba hoùc sinh laứ coự giaỷi hoùc sinh gioỷi tửứ caỏp thaứnh phoỏ ủeỏn quoỏc gia vaứ quoỏc teỏ, vaứ haàu heỏt caực em khi dửù thi TOEFL, ủeàu ủaùt 600 ủieồm trụỷ leõn! Khi “tổnh” laùi, doứ ủaựp aựn thỡ mụựi bieỏt ủeà thi coự moọt caõu vụựi thang ủieồm 3: cho trửụực caực tửứ sau ủaõy: a,b,c,x,y,z …, haừy gheựp laùi thaứnh caõu coự nghúa. Taỏt taọt caực em ủeàu bũ ủieồm 0 bụỷi vỡ caực em ủaừ gheựp ủửụùc moọt caõu ủuựng nhửng khoõng gioỏng vụựi ủaựp aựn: ủaựp aựn laứ moọt caõu trong saựch giaựo khoa! Thay ủoồi caựch tuyeồn sinh cho ủaùi hoùc Vieọt Nam laứ moọt quaự trỡnh laõu daứi, nhửng thieỏt nghú ủeồ chaỏt lửụùng ủaứo taùo ủaùt tieõu chuaồn quoỏc teỏ thỡ ủaàu vaứo cuừng caàn tuaõn thuỷ nhửừng tieõu chuaồn quoỏc teỏ. Mong ửụực cuỷa nhieàu ngửụứi Vieọt Nam laứ ủem laùi cho theỏ heọ treỷ moọt neàn giaựo duùc thaọt sửù coự hieọu quaỷ. Moọt chửụng trỡnh giaựo duùc ủửụùc ủoựng daỏu chaỏt lửụùng theo tieõu chuaồn quoỏc teỏ coự theồ goựp phaàn ngaờn chaởn khaỷ naờng chaỷy maựu chaỏt xaựm. Moọt neàn giaựo duùc chaỏt lửụùng cao xaõy dửùng treõn moọt neàn taỷng roọng raừi phoựng khoaựng ụỷ ủaỏt nửụực mỡnh seừ giuựp cho soỏ ủoõng khoỷi phaỷi chi phớ toỏn keựm cho vieọc hoùc taọp ụỷ nửụực ngoaứi. (Thaựng 3/2004)