Tuần 23 Khoa học (Tiết 46) Bóng tối

Tuần 23 Khoa học (Tiết 46) BÓNG TỐI I. MỤC TIÊU Giúp HS: Tự làm thí nghiệm để thấy được bóng tối xuất hiện ở phía sau vật cản sáng khi được chiếu sáng. Đoán đúng vị trí, hình dạng bóng tối trong một số trường hợp đơn giản. Hiểu được bóng tối của vật thay đổi về hình dạng, kích thước khi vị trí của vật chiếu sáng đối với vật đó thay đổi. II. ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC Một cái đèn bàn. Chuẩn bị theo nhóm: đèn pin, tờ giấy to hoặc tấm vải, kéo, thanh tre nhở, một số nhân vật hoạt hình quen thuộc với HS III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC CHỦ YẾU Hoạt động dạy Hoạt động học HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG *Kiểm tra bài cũ. -Gọi 3 HS lên bảng yêu cầu trả lời các câu hỏi về nội dung bài 45. -Nhận xét câu trả lời và cho điểm HS -Cho HS quan sát hình minh họa 1 trang 92, SGK và hỏi: +Mặt trời chiếu sáng từ phía nào? Vì sao em biết? +Bóng của người xuất hiện ở đâu? +Hãy tìm vật chiếu sáng, vật được chiếu sáng? -GV giới thiệu bài: trong hình vẽ trên, Mặt trời là vật chiếu sáng, người là vật được chiếu sáng, còn bóng râm phía sau người gọi là bóng tối. Bóng tối xuất hiện ở đâu và có hình dạng như thế nào? Câu trả lời nằm trong các thí nghiệm mà chính các em sẽ làm trong giờ học hôm nay. -3 HS lên bảng lần lượt trả lời các câu hỏi sau: +Khi nào ta nhìn thấy vật? +Hãy nói những điều em biết về ánh sáng? +Tìm những vật tự phát sáng và những vật được chiếu sáng mà em biết? -Quan sát và trả lời câu hỏi: +Mặt trời chiếu sáng từ phía bên phải của hình vẽ. Vì ta thấy bóng người đổ về phía bên trái. Nửa bên phải có bóng râm, còn nửa bên trái vẫn có ánh sáng của mặt trời. +Bóng của người xuất hiện ở phía sau người vì có ánh sáng mặt trời chiếu xiên từ bên phải xuống. +Mặt trời là vật chiếu sáng, người là vật được chiếu sáng. -Lắng nghe. Hoạt động 1 TÌM HIỂU VỀ BÓNG TỐI -GV mô tả thí nghiệm: Đặt 1 tờ bìa to phía sau quyển sách với khoảng cách 5cm. Đặt đèn pin thẳng hướng với quyển sách trên mặt bàn và bật đèn. -GV yêu cầu: Hãy dự đoán xem: +Bóng tối sẽ xuất hiện ở đâu? +Bóng tối có hình dạng như thế nào? -GV ghi bảng phần HS dự đoán để đối chiếu với kết quả sau khi làm thí nghiệm. -GV nêu: Để chứng minh điều bạn dự đoán có đúng hay không, chúng ta cùng tiến hành làm thí nghiệm. -GV đi hướng dẫn từng nhóm. Lưu ý GV phải tháo tất cả các pha đèn -Gọi HS trình bày kết quả thí nghiệm. GV ghi kết quả thí nghiệm vào cột gần cột dự đoán. -Yêu cầu HS so sánh dự đoán ban đầu và kết quả thí nghiệm. -Để khẳng định kết quả của thí nghiệm các em hãy thay quyển sách bằng vỏ hộp và tiến hành làm tương tự. -Gọi HS trình bày. -GV hỏi: +Ánh sáng có truyền qua quyển sách hay vỏ hộp được không? +Những vật không cho ánh sáng truyền qua gọi là gì? +Bóng tối xuất hiện ở đâu? +Khi nào bóng tối xuất hiện? -GV nêu kết luận: Khi gặp vật cản sáng, ánh sáng không truyền qua được nên phía sau vật có một vùng không nhận được ánh sáng truyền tới, đó chính là vùng bóng tối. -Lắng nghe GV mô tả thí nghiệm. -Phát biểu dự đoán của mình. Dự đoán đúng là: +Bóng tối xuất hiện ở phía sau quyển sách. +Bóng tối có hình dạng giống hình quyển sách. -Tiến hành làm thí nghiệm theo nhóm, mỗi nhóm 4 - 6 HS, các thành viên cùng tham gia, quan sát và ghi lại hiện tượng. -2 nhóm HS trình bày kết quả thí nghiệm. -Dự đoán ban đầu giống với kết quả thí nghiệm (cũng có thể không giống) -Tiến hành làm thí nghiệm. -2 nhóm HS trình bày kết quả thí nghiệm: +Bóng tối xuất hiện ở phía sau vỏ hộp. +Bóng tối có hình dạng giống hình vỏ hộp +Bóng của vỏ hộp sẽ to dần lên khi dịch đèn lại gần vỏ hộp -HS trả lời +Ánh sáng không thể truyền qua vỏ hộp hay quyển sách được. +Những vật không cho ánh sáng truyền gọi là vật cản sáng. +Bóng tối xuất hiện ở phía sau vật cản sáng. +Bóng tối xuất hiện khi vật cản sáng được chiếu sáng. -Lắng nghe. Hoạt động 2 TÌM HIỂU SỰ THAY ĐỔI VỀ HÌNH DẠNG, KÍCH THƯỚC CỦA BÓNG TỐI -Hỏi: +Theo em, hình dạng, kích thước của bóng tối có thay đổi hay không? Khi nào nó sẽ thay đổi? +Hãy giải thích tại sao vào ban ngày, khi trời nắng, bóng của ta lại tròn vào buổi trưa, dài theo hình người vào buổi sáng hoặc chiều? -GV giảng bài: Bóng của vật sẽ xuất hiện ở phía sau vật cản sáng khi nó được chiếu sáng. Vào buổi trưa khi Mặt trời chiếu sáng ở phương thẳng đứng thì bóng sẽ ngắn lại và ở ngay dưới vật. Buổi sáng Mặt trời mọc ở phía Đông nên bóng của vật sẽ dài ra, ngả về phía Tây, buổi chiều Mặt trời chếch về hướng Tây nên bóng của vật sẽ dài ra, ngả về phía Đông. -GV có thể cho HS tiến hành làm thí nghiệm chiếu ánh đèn vào chiếc bút bi được dựng thẳng trên mặt bìa. GV đi hướng dẫn các nhóm. -Gọi các nhóm trình bày kết quả thí nghiệm. -GV hỏi: +Bóng của vật thay đổi khi nào? +Làm thế nào để bóng của vật to hơn? -GV kết luận: Do ánh sáng truyền theo đường thẳng nên bóng của vật phụ thuộc vào vật chiếu sáng hay vị trí của vật chiếu sáng. +Theo em, hình dạng, kích thước của bóng tối có thay đổi. Nó thay đổi khi vị trí của vật chiếu sáng đối với vật cán sáng thay đổi. -Giải thích theo ý hiểu. -Lắng nghe. -Tiến hành làm thí nghiệm trong nhóm với 3 vị trí của đèn pin: phía trên, bên phải, bên trái chiếc bút bi. -Khi đèn pin chiếu sáng ở phía trên chiếc bút bi thì bóng chiếc bút ngắn lại, ở ngay dưới chân bút bi. Khi đèn chiếu sáng từ bên trái thì bóng bút bi dài ra, ngả về phía bên phải. Khi đèn chiếu sáng từ phía bên phải thì bóng dài ra, ngả về phía bên trái. -HS trả lời: +Bóng của vật thay đổi khi vị trí của vật chiếu sáng đối vật đó thay đổi. +Muốn bóng của vật to hơn, ta nên đặt vật gần với vật chiếu sáng. -Lắng nghe Hoạt động 3 TRÒ CHƠI: XEM BÓNG ĐOÁN VẬT Cách tiến hành: -Chia lớp thành 2 đội. -Sử dụng tất cả những đồ chơi mà HS đã chuẩn bị. -Di chuyển HS sang một nửa phía của lớp. -Mỗi đội cử 2 HS làm trọng tài ghi điểm. -GV căng tấm vải trắng lên phía bảng, sau đó đứng ở phía dưới HS dùng đèn chiếu chiếu lên các đồ chơi. HS nhìn bóng, giơ cờ báo hiệu đoán tên vật. Nhóm nào phất cờ trước, được quyền trả lời. Trả lời đúng tên một vật tính 5 điểm, sai trừ 1 điểm. nhóm nào nhìn về phía sau phạm luật mất lượt chơi và trừ 5 điểm. -Tổng kết trò chơi. HOẠT ĐỘNG KẾT THÚC -Nhận xét tiết học. -Dặn HS về nhà học bài. Yêu cầu chuẩn bị bài sau: Một nửa số HS trong lớp, mỗi HS trồng 2 cây non nhỏ trong 2 chiếc cốc, tưới nước hằng ngày nhưng 1 cây đặt ở nơi có ánh sáng, còn 1 cây đặt trong góc tối nhất của gầm giường. Số HS còn lại gieo hạt đậu vào cốc và đặt cốc trong bóng tối có để 1 đèn điện phía trên hoặc cho vào hộp giấy nằm ngang mở nắp.