Tài liệu Biến đổi khí hậu và phòng ngừa thảm họa

iến ng−ời dân về nhu cầu hỗ trợ 20 Ngoài ra, Hội CTĐ Việt Nam còn quản lý nhiều dự án Phòng ngừa thảm hoạ, th−ờng đ−ợc tài trợ của quốc tế. Các dự án này hoạt động trong các lĩnh vực nh− cải thiện nhà ở (để nhà an toàn hơn trong lũ và bão), trồng rừng ngập mặn (để bảo vệ hệ thống đê sông, đê biển khỏi các đợt sóng lớn, và duy trì hệ sinh thái ven biển và ph−ơng tiện kiếm sống), tập huấn cho giáo viên tiểu học về rủi ro trong lũ lụt và các thảm hoạ khác (để họ tập huấn cho hàng trăm nghìn học sinh tiểu học), cấp phát thuyền nhỏ và l−ới đánh cá (để hỗ trợ thu nhập và an ninh l−ơng thực cho ng−ời nghèo trong vùng trọng điểm thiên tai), và cấp phát nhiều trang thiết bị khác nhau để nâng cao năng lực cho cán bộ và tình nguyện viên về tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, sơ tán và sơ cấp cứu. Các loại hình hoạt động này vừa giảm thiểu các rủi ro hiện tại liên quan đến khí hậu vừa thúc đẩy sự thích ứng với các rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu trong t−ơng lai. Sáng kiến chung giữa Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và Hội Chữ thập đỏ Hà Lan Trung tâm Biến đổi khí hậu và Phòng ngừa thảm hoạ của Chữ thập đỏ/Trăng l−ỡi liềm đỏ đ−ợc thành lập nhằm hỗ trợ các Hội Quốc gia tìm hiểu và giải quyết các tác động của biến đổi khí hậu. Trung tâm này đang phối hợp với Hội CTĐ Việt Nam thực hiện Dự án này, với sự giúp đỡ của Hội CTĐ Hà Lan. Mục tiêu của Dự án tại Việt Nam là nhằm tăng c−ờng năng lực quốc gia trong việc giảm thiểu các tác động tiêu cực của thiên tai đối với những ng−ời dễ bị tổn th−ơng, đặc biệt xét đến tác động của biến đổi khí hậu tại Việt Nam. Cụ thể hơn, Dự án hy vọng sẽ giảm thiểu đáng kể thiệt hại về ng−ời và của gây ra do các thiên tai liên quan đến thời tiết gây ra tại các xã Dự án thuộc 5 tỉnh của Việt Nam là Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Ninh Thuận và Bình Thuận. Các hoạt động của Dự án sẽ tập trung vào: • Nâng cao nhận thức cho 80 đến 100 cán bộ có thẩm quyền đ−a ra quyết định cấp quốc gia và các Lãnh đạo của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam về những tác động của biến đổi khí hậu đối với tần suất và tính chất nghiêm trọng của các loại hình thiên tai • Tập huấn cho khoảng 600 cán bộ và tình nguyện viên của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam về mối quan hệ giữa biến đổi khí hậu, thảm hoạ tự nhiên và phòng ngừa thảm hoạ, trong đó 40% là phụ nữ. 21 • Nâng cao kiến thức và kỹ năng của ng−ời dân thông qua các đợt tập huấn về Sơ cấp cứu, Đánh giá Hiểm hoạ, Tình trạng dễ bị tổn th−ơng và Khả năng. • Tạo khả năng cho cộng đồng để họ tự xác định và thực hiện các sáng kiến thích ứng và phòng ngừa thảm hoạ liên quan đến biến đổi khí hậu. • Cải thiện việc bảo vệ đê biển, các khu dân c− ven biển và trong lục địa cũng nh− tài sản của ng−ời dân khỏi tác động của bão, lũ lụt và n−ớc biển dâng, bão, cát và hạn hán và sạt lở đất ở 6 xã/tỉnh trong 5 tỉnh miền Trung tham gia Dự án (tổng cộng 30 xã với dân số khoảng 100.000 ng−ời). • Nâng cao nhận thức cho đại đa số ng−ời dân trong 5 tỉnh về biến đổi khí hậu và phòng ngừa thảm hoạ, đặc biệt tại 2 huyện Dự án trong tỉnh, và kế hoạch phòng ngừa thảm hoạ dựa vào cộng đồng tại 6 xã trong mỗi tỉnh. • Nâng cao khả năng cảnh báo chung tại cấp xã, khả năng tìm kiếm cứu hộ và sơ cấp cứu trong 5 tỉnh. • Xây dựng năng lực cho Hội CTĐ Việt Nam về phòng ngừa thảm hoạ và biến đổi khí hậu và tăng c−ờng hợp tác với các cơ quan, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực biến đổi khí hậu tại Việt Nam. Tài liệu Giới thiệu phòng ngừa thảm hoạ cho học sinh tiểu học – do Hội CTĐ Việt Nam biên soạn Các bài học kinh nghiệm từ Dự án này sẽ đ−ợc biên soạn thành tài liệu tuyên truyền và cấp phát rộng rãi trong và ngoài Việt Nam. 22 Theo các nhà khoa học thuộc Phân ban Liên Chính phủ về Biến đổi khí hậu thì khí hậu trái đất sẽ ấm lên nhanh ch−a từng thấy trong lịch sử hiện đại của loài ng−ời. Nếu không đ−ợc kiểm soát, hiện t−ợng này sẽ đe doạ làm bất ổn các hệ thời tiết trên thế giới và gây ra các hậu quả có hại cho xã hội và phá huỷ các nền tảng phát triển bền vững. Các thảm hoạ liên quan đến thời tiết trên toàn cầu đang gia tăng. Việt Nam gần đây cũng chịu tác động to lớn của hiện t−ợng khí hậu thời tiết khắc nghiệt. Từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2000, lũ lụt đã làm ngập hơn 500 km2 thuộc 5 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, trận lũ lụt tồi tệ nhất trong 60 năm qua tại Việt Nam. N−ớc lũ vẫn giữ ở mức cao trong suốt thời gian trên và ảnh h−ởng đến cuộc sống của 5 triệu ng−ời nghèo khổ nhất. 480 ng−ời đã bị chết và thiệt hại kinh tế là rất lớn. Giữa năm 2001 và 2003, các tỉnh miền Trung trong đó có Ninh Thuận đã trải qua nhiều đợt hạn hán lịch sử (l−ợng m−a thấp ch−a từng thấy 300-500ml/năm) đã gây thiệt hại lớn đến sản xuất, ảnh h−ởng đến đời sống ng−ời dân. Các trận lũ nghiêm trọng, lớn nhất trong vòng 40 năm qua, đã ảnh h−ởng đến miền Trung Việt Nam vào tháng 10 và 11 năm 2003 làm 60 ng−ời bị chết, 1.600 căn nhà bị phá huỷ và 25.000 gia đình bị ảnh h−ởng. Các tỉnh nh− Bình Định, Ninh Thuận, Phú Yên và Khánh Hoà, nơi ng−ời dân vừa phục hồi sau các trận lũ vài tuần tr−ớc, lại bị ảnh h−ởng lần nữa và phần lớn những nỗ lực phục hồi đó đã bị cuốn đi. Chúng ta không thể nói chắc chắn rằng những thảm hoạ này do biến đổi khí hậu gây ra. Nh−ng chúng ta có thể nói rằng những thảm hoạ nh− vậy có liên quan đến khí hậu toàn cầu ấm lên và dao động thất th−ờng hơn. Khi trái đất ấm dần lên, những thảm hoạ nh− vậy sẽ diễn ra th−ờng xuyên hơn, tàn khốc hơn và kéo dài hơn và ảnh h−ởng đến nhiều ng−ời dễ bị tổn th−ơng hơn trên toàn cầu. Theo Tổ chức Khí t−ợng Thế giới: “Năm nào cũng có những hiện t−ợng khắc nghiệt mới diễn ra tại một nơi nào đó trên thế giới, nh−ng trong những năm gần đây những hiện t−ợng khắc nghiệt đó đang tăng lên5”. Đối với nhiều ng−ời, biến đổi khí hậu còn là một rủi ro xa vời. Nh−ng nó có thể là một chất xúc tác có hại - làm tăng quá mức những tác hại của thảm hoạ chúng ta thấy 5 ấn phẩm báo chí ngày 2 tháng 7 năm 2003 – WMO # 695 ‘Các hiện t−ợng thời tiết khắc nghiệt có thể gia tăng’, www.wmo.ch. 23 đang diễn ra ngày nay, từ những hiện t−ợng khắc nghiệt nh− bão, hạn hán và lũ lụt đến những cuộc khủng hoảng trầm trọng hơn nh− xói lở bờ biển, bệnh tật, mùa màng thất bát hay các nguồn n−ớc bị cạn kiệt hoặc ô nhiễm. Bất kể là những tác hại gì, thì những ng−ời nghèo nhất trên thế giới sẽ hứng chịu nhiều nhất. Những mối đe doạ của biến đổi khí hậu xảy đến với nhiều lĩnh vực khác nhau - cứu trợ nhân đạo, phát triển, y tế, ph−ơng tiện kiếm sống. Việt Nam là một trong các quốc gia đầu tiên có Hội CTĐ cố gắng thích ứng các ch−ơng trình của mình với những mối đe doạ này bằng cách lồng ghép các lĩnh vực ứng phó thảm hoạ, phát triển bền vững, giảm thiểu tình trạng dễ bị tổn th−ơng và nghèo đói. Tr−ớc mắt chúng ta có một nhiệm vụ khó khăn là phải thực hiện ngay các biện pháp phòng ngừa, để thừa nhận một thách thức mới và lên kế hoạch ứng phó, để hành động cùng Chính phủ, khối doanh nghiệp và những ng−ời dễ bị tổn th−ơng nhất của Việt Nam - để họ không phải hứng chịu hậu quả do chúng ta không hành động đối với một trong các mối đe doạ lớn nhất trong thế kỷ 21. 24 Phụ lục 1 Hiệu ứng nhà kính Sơ đồ d−ới đây6 mô phỏng sơ l−ợc về hiệu ứng nhà kính. Sự gia tăng nhiệt độ do các khí nhà kính trong bầu khí quyển gây ra (bên trái) t−ơng tự nh− sự ấm lên bên trong nhà kính (bên phải). Bức xạ mặt trời đi xuyên qua bầu khí quyển và làm ấm bề mặt trái đất. Nhiệt năng từ mặt trời đ−ợc cân bằng khi bức xạ b−ớc sóng dài (tia hồng ngoại) rời khỏi bề mặt trái đất. Trên đ−ờng đi qua bầu khí quyển, bức xạ b−ớc sóng dài này bị các khí nhà kính, nh− một chiếc chăn chùm kín trái đất, hấp thụ và làm trái đất ấm lên. Các khí nhà kính chủ yếu là hơi n−ớc, khí carbon dioxide và khí mêtan. L−ợng khí này gia tăng sẽ làm tăng hiệu ứng nhà kính và nh− vậy làm tăng nhiệt độ trung bình tại bề mặt trái đất: sự ấm lên toàn cầu. 6 Tài liệu Phòng ngừa biến đổi khí hậu, 2003, Trung tâm Biến đổi khí hậu Chữ thập đỏ, Hội Chữ thập đỏ Hà Lan Solar radiation Long-wave radiationBức xạ sóng dài Bức xạ sóng ngắn 25 Phụ lục 2 Các nguồn thông tin bổ sung Hội Chữ thập đỏ Việt Nam 68 Bà Triệu, Hà Nội, Việt Nam ĐT: + 84 4 943 2931 Fax: + 84 4 943 2179 Email: [email protected] Trung tâm Biến đổi khí hậu và Phòng ngừa thảm hoạ Chữ thập đỏ/Trăng L−ỡi liềm đỏ (có trụ sở tại Hội Chữ thập đỏ Hà Lan) PO Box 28120 2502 KC The Hague, Hà Lan ĐT: +31 (0)70 4455837 Fax: +31 (0)70 4455712 E-mail: [email protected] Trung tâm Nghiên cứu và Hợp tác quốc tế Canada PO Box 233, Khách sạn La Thành 218 Đội Cấn, Hà Nội, Việt Nam ĐT: +84 4 762 8422 Fax: +84 4 762 8423 E-mail: [email protected] Văn phòng Dự án tại Thừa Thiên Huế 22 Nguyễn Thị Minh Khai, Huế ĐT: +84 54 826 657 Fax: +84 54 826 657 E-mail: [email protected] Trung tâm Phòng ngừa Thảm hoạ châu á PO Box 4, Klong Luang, Pathumthani 12120 Băngcốc, Thái Lan Tel: + 66 2524 5354 Fax: + 2524 5350 26 Văn phòng Dự án Quản lý Tổng hợp vùng ven biển Việt Nam do Hà Lan tài trợ. Tầng 8th, Khách sạn Công đoàn Việt Nam 14 Trần Bình Trọng, Hà Nội, Việt Nam Tel: +84 4 942 1223 Fax: + 84 4 942 2852 E-mail: [email protected] Trung Tâm Quản lý Thảm hoạ, Dự án UNDPVIE/97/002 Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn 2 Ngọc Hà, Hà Nội, Việt Nam Tel: + 84 4 733 6658 Fax: + 84 4 733 6641 E-mail: [email protected] Đối tác Giảm nhẹ Thiên tai, Dự án UNDP VIE/01/014 Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn 197 Nghi Tàm, Hà Nội, Việt Nam Tel: +84 4 719 6807 Fax: + 84 4 19 6806 E-mail: [email protected] Viện Khí t−ợng Thuỷ văn quốc gia Nguyễn Chí Thanh, Hà Nội, Việt Nam Tel: +84 4 835 5815 Fax: +84 4 835 5993 E-mail: [email protected] Văn phòng Bảo vệ tầng Ôzôn và Biến đổi Khí hậu Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng 57 Nguyễn Du, Hà Nội, Việt Nam Tel: +84 4 822 8974 Fax: + 84 4 826 3847