Sử dụng phim videoclip phát triển nhận thức cho học sinh trong việc dạy học địa lý ở trường phổ thông

g phim videoclip trong dạy và học nhằm: - Giúp học sinh quan sát sự vật, hiện t−ợng ngay tại lớp học mà không cần phải đến tận nơi. - Có thể có những giải thích, giảng giải những khái niệm, quá trình có sự sử dụng kết hợp hình ảnh, đồ họa và thuyết minh, liên kết vị trí của một điểm với một vùng rộng lớn hoặc cả trên thế giới, đồng thời chỉ ra những đặc điểm của những sự vật, hiện t−ợng địa lý có sự phát triển theo thời gian, qua đó học sinh hiểu đ−ợc bản chất của nhiều qúa trình địa lý, cung cấp một cách chi tiết vị trí muốn biết trên bản đồ. - Cung cấp dữ liệu địa lý, chỉ ra những cái khó thấy và phức tạp về các vị trí và các quy luật của chúng. - Cho phép đủ thời gian nhấn mạnh những bức ảnh ( điều cần l−u ý ) làm cho có khả năng hiển thị những vùng cần nghiên cứu, những thông tin phức tạp. Tất cả giáo viên địa lý có thể sử dụng phim Videoclip làm cho học sinh phát triển t− duy nhận thức. Để đem lại kết quả cao, giáo viên có thể chia nhóm với những nội dung khác nhau khi chúng ta quan sát để nâng cao giá trị sử dụng của phim video. 2. Khả năng phát triển nhận thức khi sử dụng videoclip a) Khám phá tri thức thức địa lý Hình ảnh có ảnh h−ởng rất quan trọng đến hoạt động nhận thức của học sinh. Sự hoạt động của não giúp các em liên t−ởng, t−ởng t−ợng đến vị trí, nơi chốn cụ thể. Ví dụ: Giáo viên cho học sinh xem một đoạn videoclýp nói về châu Mỹ, kết hợp giữa videoclip, âm thanh, sự ghi nhớ của học sinh và câu hỏi của giáo viên yêu cầu học sinh cố gắng nhận ra nội dung đang đ−ợc xem và trả lời các câu hỏi: + Nơi này ở đâu? + Ng−ời ta phát hiện nơi này từ bao giờ? Học sinh có thể khẳng định, phủ định hay trung lập, những quan sát này cũng giúp học sinh nhận biết và tranh luận để tìm ra kiến thức. Cách tiếp cận khác cung cấp cho học 103 sinh những dàn ý chứa đựng một biến động giữa hai mức lệ thuộc từ lựa chọn những từ để mô tả những gì quan sát thấy. Cách lựa chọn khác, những học sinh có thể viết những nhận thức của mình tr−ớc khi quan sát về một nội dung và sau đó xem xét, củng cố hoặc thay đổi những nhận thức của nội dung đó. b) Hình thành biểu t−ợng địa lý Trên con đ−ờng nhận thức của học sinh về kiến thức địa lý thông qua hình ảnh và kết hợp với những lời giải thích, giáo viên có thể dừng lại hoặc quay chậm những hình ảnh về lãnh thổ đặc biệt cần chú ý. Học sinh có thể đ−a ra đ−ợc những đ−ờng nét phác thảo về những lãnh thổ và có thể xem lại và mô tả sự xuất hiện của lãnh thổ đó. Hoạt động có thể tiến xa hơn bởi những câu hỏi của học sinh xác định những từ mô tả các hình dạng, màu sắc tr−ớc khi quyết định ghi ra câu trả lời, hoạt động này là đ−ờng đi sáng tạo của sự phát triển t− duy địa lý. Đồng thời có thể cũng giúp đỡ phát triển, đánh giá các học sinh ở những khía cạnh thẩm mỹ địa lý học. c) Giải thích hiện t−ợng địa lý Trong giảng dạy địa lý giáo viên th−ờng hay sử dụng biểu đồ, đồ thị để giảng giải những quá trình, nguyên nhân của những hiện t−ợng địa lý riêng biệt về địa mạo hoặc một lãnh thổ đặc tr−ng riêng biệt cho sự phát triển của địa mạo. Quan sát những hiện t−ợng này trên videoclip sẽ mang lại cho học sinh hiệu quả rất bổ ích, vì videoclip đã rút lại những khoảng thời gian, những quá trình khó quan sát trong thực tế. Ngoài ra, sử dụng videoclip trong dạy học địa lý còn giúp cho học sinh có khả năng khám phá vấn đề đ−ợc trình bày theo các quan điểm khác nhau về một vấn đề nào đó, giúp học sinh nhận thức đ−ợc thế giới xung quanh sâu sắc hơn. II. Một số yêu cầu khi sử dụng phim videoclip 1. Chuẩn bị nội dung videoclip Để đạt đ−ợc kết quả cao trong tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh, khi sử dụng videoclip giáo viên phải tốn nhiều thời gian, công sức để chuẩn bị tr−ớc và −ớc l−ợng nội dung của phim videoclip dự định sử dụng đ−a vào bài học. Một vài tiêu chuẩn cho việc xây dựng nội dung của phim videoclip cần l−u ý là: - Hình ảnh: phải rõ ràng, sáng sủa, phải thích hợp với kiến thức của bài học. - Thuyết minh: ngôn ngữ phù hợp, khả năng nói phải rõ ràng, giảng giải phải rành mạch. - Nội dung: đảm bảo nội dung địa lý, đúng giá trị, đúng về thời gian, bố cục phải chặt chẽ thể hiện đ−ợc cấu trúc của bài học và bản chất của sự vật hiện t−ợng địa lý. Sự phong phú của ch−ơng trình sẽ thúc đẩy và khuyến khích sự quan tâm của học sinh trong quá trình học bài. Giáo viên lựa chọn và phân tích nội dung của ch−ơng trình videoclip cho phù hợp với nội dung địa lý. Lựa chọn nội dung videoclip có giá trị làm phát triển sự nhận thức của học sinh, quá trình chuẩn bị đ−ợc thể hiện bằng sơ đồ sau: Ngôn ngữ của hình ảnh Bức tranh hoặc hình ảnh do con ng−ời tạo ra Ngôn ngữ, hình ảnh kết hợp âm thanh Giải mã Hiển thị của bức ảnh Ghi thành mật mã (Biên tập, chỉnh sửa ) (Giáo viên, học sinh) 104 Bảng 1. Các điểm cần phải đạt trong quá trình xây dựng những câu hỏi để h−ớng dẫn học sinh phát triển tri giác về lãnh thổ Nội dung cần đạt Câu hỏi về địa lý Giá trị và thái độ câu hỏi Quan sát và nhận thức Điểm nổi bật của câu hỏi trong video là gì? câu hỏi nh− thế nào, nội dung của videoclip là gì? Những giá trị và những quan điểm của nội dung videoclip là gì?(hoặc mục đích của videoclip là gì? ) Định nghĩa và sự mô tả Câu hỏi địa lý có thể gợi ý cho học sinh ( hoặc trình bày rõ ràng chính xác ) định nghĩa và chỉ dẫn để tìm kiếm? Câu hỏi nh− thế nào? ở đâu?Tại sao? Phải nh− thế nào? Phải kết hợp nh− thế nào? Những thông tin nào cần s−u tập hỗ trợ cho video? Những giá trị và những quan điểm khác nhau của nội dung trong videoclip có thể đ−ợc phân loại vào trong những phạm trù nào? Những giá trị và những quan điểm của videoclip sáng tạo ra?. Giải thích, phân tích và làm sáng tỏ Chúng ta có thể tổ chức nó nh− thế nào, giải thích và phân tích những thông tin tập hợp từ videoclip ra sao? Có phải tất cả những dữ liệu từ videoclip ( hoặc là các nguồn khác )? Có thể đ−a ra những cách giải thích nh− thế nào? Có bao nhiêu giá trị và quan điểm thực hiện bởi các dấu hiệu? Giá trị và quan điểm giúp đỡ căn cứ trên sự thật của dấu hiệu trong videoclip, hoặc từ các nguồn khác. Đánh giá và kết luận Những kết luận nào có thể là thu hút sự chú ý? Có thể giải thích, dự đoán, đề nghị hành động, giải pháp cho t−ơng lai và có thể đánh giá kết quả của quá trình? Những giá trị và quan điểm nào đ−ợc −u tiên (trong videoclip )? Có những quan hệ mật thiết nào của sự khám phá và sự kết luận cho ng−ời nhận thức, những sự hiểu biết, đánh giá và những quan điểm của học sinh là gì? Quyết định làm Trình diễn kết quả, những khám phá và có thể quyết định làm. Quá trình tìm hiểu có thể th−ờng tạo ra một quyết định liên quan những giá trị và những quan điểm giúp đỡ của ng−ời khác hoặc bản thân các học sinh? 2. Sử dụng videoclip trong dạy học Videoclip là những đoạn phim từ 3 đến 5 phút với nội dung và mục đích khác nhau, có nội dung địa lý nh−: ô nhiễm môi tr−ờng, động đất, núi lửa, nhằm phát huy tính tích cực trong quá trình dạy học. Để sử dụng có hiệu quả videoclip trong lớp học, giáo viên thực hiện theo các b−ớc sau: B−ớc 1: Định h−ớng (giao nhiệm vụ học tập ) - Tr−ớc khi sử dụng những videoclip có liên quan đến nội dung của bài học, giáo viên cần cho học sinh nắm chắc yêu cầu nội dung của videoclip chuẩn bị xem để từ đó học sinh biết các nội dung chính cần tập trung. Đồng thời giáo viên đ−a ra những câu hỏi để học sinh suy nghĩ trong quá trình xem. 105 Bốn phẩm chất cần có để đẩy mạnh hoạt động trong sử dụng video là: + Tổ chức cho học sinh tập trung t− t−ởng trong quá trình quan sát videoclip. + Có một môi tr−ờng tốt ( có màn hình lớn, phòng xem phải tối...). + Phải có kế hoạch xem, yêu cầu học sinh làm sáng tỏ nội dung đ−ợc xem. + Giải thích cho học sinh hiểu rằng không phải xem để giải trí hoặc là sự liệt kê sự kiện . B−ớc 2: Sử dụng (cho học sinh xem video ) Cho học sinh xem nội dung videoclip kết hợp với những gợi ý có thể phát triển tri giác của học sinh. Sau mỗi nội dung với một số câu hỏi, giáo viên cho học sinh nhận xét hoặc từng cặp thảo luận giúp học sinh trong quá trình tìm kiếm thông tin. B−ớc 3: Củng cố, đánh giá kết quả học tập của học sinh Sau khi học sinh quan sát song nội dung của Videoclip, giáo viên cần tổng kết lại nội dung của bài, đánh giá kết quả học tập của học sinh. III. Kết luận Videoclip là ph−ơng tiên dạy học có vị trí quan trọng trong hệ thống ph−ơng tiện dạy học địa lý. Để dạy học tốt giáo viên cần kết hợp sử dụng các ph−ơng tiện hiện đại, tổ chức và kết hợp các ph−ơng pháp dạy học tích cực, tạo ra các tình huống có vấn đề để phát huy tính tích cực hoạt động, sáng tạo của học sinh trong học tập ở nhà tr−ờng phổ thông. Tài liệu tham khảo [1]. Đặng Văn Đức, Nguyễn Thị Thu Hằng. Ph−ơng pháp dạy học địa lý theo h−ớng tích cực. Nxb Đại học S− phạm. Hà Nội, 2003. [2]. Tô Xuân Giáp. Ph−ơng tiện dạy học. Nxb Giáo dục. Hà Nội, 1977. [3]. Nguyễn Trọng Phúc. Ph−ơng tiện kỹ thuật dạy học địa lý. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 2001. [4]. Vũ Trọng Rỹ. Ph−ơng tiện dạy học với việc đổi mới ph−ơng pháp dạy học, Thông tin Khoa học Giáo dục. Số 45/ 1994. [5]. David Lambert and David Baldestone. Learning to teach geography in the Secondary school. London, 2000. Tóm tắt Báo cáo trình bày về sử dụng videoclip trong việc tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh trong việc học địa lý ở tr−ờng phổ thông. Thông qua videoclip giáo viên mang đến cho học sinh những thông tin bổ ích mà khó có thể tiếp nhận từ các nguồn thông tin khác. Summary use of videoclips to develop pupils awareness in geography teaching in general school Kieu Van Hoan The article presents the use of videoclips to develop general school pupils awareness in Geography teaching. Thanks to videoclips, the teacher brings to pupils useful bits of information that no other media can provide them with. 106