Sử dụng kênh hình trong giảng dạy phân môn địa lí lớp 5

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THÀNH PHỐ BIÊN HÒA TRƯỜNG TIỂU HỌC AN BÌNH ĐỀ TÀI: SỬ DỤNG KÊNH HÌNH TRONG GIẢNG DẠY PHÂN MÔN ĐỊA LÍ LỚP 5 Người thực hiện : Phạm Thị Đào Năm học : 2007-2008 PHẦN MỞ ĐẦU I. Lí do chọn đề tài : Đổi mới phương pháp dạy học là nhu cầu tất yếu của giáo dục hiện nay ,nhằm nâng cao hiệu quả của việc dạy và học .Đổi mới chính là phải thực hiện phương pháp giảng dạy tăng cường tính phát huy tính sáng tạo ,chủ động của học sinh trong lĩnh hội kiến thức . Tuy nhiên do quan niệm sai lệch về chức năng ,vị trí của môn địa lí là môn phụ ,môn học thuộc lòng nên quá trình học các em chưa chịu khó tư duy sáng tạo ,tìm hiểu kiến thức .Vì thế nhiệm vụ của giáo viện không những là phải nắm vững kiến thức mà phải tìm ra phương pháp thích hợp để truyền thụ kiến thức cho học sinh hiệu quả nhất . Trong quá trình giảng dạy môn địa lí ,tôi nhận thấy việc sử dụng kênh hình trong dạy học nếu được khai thác tốt sẽ nâng cao hiệu quả học tập của học sinh ,Chính vì thế tôi chọn đề tài này . II. Đối tượng nghiên cứu và điều tra cơ bản : *Nghiên cứu qua tình hình học sinh lớp 5/1 Tổng số học sinh 34 . Nữ -Đầu năm học 2007-2008 ,tổ chức cuộc thảo luận điều tra :tổ ,nhóm ,lớp -Đánh giá qua phần kiểm tra (thường xuyên –định kì ) *Qua khảo sát ban đầu kết quả như sau : -Tổng số 34 học được khảo sát có 20 học sinh (tỉ lệ %) chưa có kinh nghiệm và hứng thú học môn địa lí và 14 học sinh có thú *Từ thực tế trên tôi quyết tâm tìm tòi nghiên cứu phương pháp giảng dạy làm sao cho hiệu quả nhất đáp ứng yêu cầu dảy và học . III/Phương pháp nghiên cứu : -Sử dụng trực quan sinh động (Các loại tài liệu) -Nghiên cứu qua thực tế giảng dạy -Tổng kết kinh nghiệm của đồng nghiệm (Dự giờ 4 tiết ) -Trưng cầu ý kiến khảo sát những tiết dạy PHẦN NỘI DUNG I.Thuận lợi và khó khăn : 1/Thuận lợi : -Được sự giúp đỡ nhiệt tình của đồng nghiệp và tổ khối - BGH -Chương trình được cấu trúc một cách hợp lí ,thông qua các việc học các vùng cụ thể của Việt Nam và các châu lục -Hệ thống kênh hình của SGK được in màu rõ nét chú thích rõ ràng dễ quan sát 2/Khó khăn : -Thiết bị phục vụ cho viêc dạy phân môn địa lí chưa đáp ứng đủ cho nhu cầu dạy học -Nhiều học sinh chưa thành thạo và hứng thú học môn địa lí -Còn nhiều khó khăn nữa mà bản thân tôi cần nỗ lực khắc phục . II/Một số biện pháp nhằm nâng cao sử dụng kênh hình trong SGK *Muốn cho học sinh học tốt môn địa lí,tôi thấy cần thực hiện tốt một số biện pháp sau : -Gv phải nắm rõ mục tiêu dạy học địa lí lớp 5 là hình thành cho hs một số biểu tượng ,khái niệm ,quan hệ địa lí đơn giản -Gv cần hình thành và rèn luyện cho hs một số kĩ năng địa lí như :Sử dụng bản đồ ,quan sát ảnh ,phân tích bảng số liệu và biểu đồ -Ngừơi gv phải nắm vững các phương pháp đặc trưng của dạy học địa lí là :Phương pháp hính thành biểu tượng , khái niệm và phương pháp sử dụng bản đồ III/Hướng dẫn sử dụng kênh hình : 1/Hướng dẫn hs hình thành biểu tượng địa lí : Việc hình thành biểu tượng địa lí được khai thác qua ảnh được in ấn trình bày khoa học có tính thẩm mĩ trong SGK lớp 5 ,gv cần tiến hành cụ thể theo các bước sau : -Xác định đối tượng quan sát -Tổ chức hs quan sát qua hệ thống câu hỏi ,bài tập Ảnh chụp ở đâu ,chủ đề bức ảnh là gì ?Mô tả bố cục bức ảnh ? -Tổ chức hs báo cáo *Ví dụ :hình thành biểu tượng xavan ở châu Phi cho hs lớp 5 -Đối tượng quan sát : tranh ảnh (hình 2c bài 23) -Những đặc điểm của xavan mà hs quan sát từ ảnh là +Đồng cỏ rộng mênh mông +Cỏ cao, mọc rất dày +Thỉnh thoảng nổi lên những khóm cây hoặc cây to -Hệ tống câu hỏi bài tập hướng dẫn +Câu 1 : Em hãy đọc chú thích dưới bức tranh và nhắc lại mục đích làm việc với tranh (hình 2c) +Câu 2 :Đánh dấu x vào ô trống những ý em cho là đúng : Rừng rậm Rừng thưa Xavan là : Cánh đồng chỉ có cỏ mọc Cánh đồng chỉ có cỏ cao ,thỉnh thoảng xen lẫn khóm cây hoặc cây to +Câu 3 :Nhận xét các cây cỏ ở cánh đồng 2/Hướng dẫn hình thành khái niệm địa lí Ngoài việc hình thành biểu tượng địa lí ,gv còn bước đầu hình thành cho hs một số khái niệm đơn giản..Khái niệm địa lí là sự phản ánh trongtư duy những sự vật và hiện tượng địa lí .Gv cần tiến hành theo các bước sau : *Bước 1 :Gv cần -Xác định dấu hiệu chung của đối tượng ở khu vực -Lựa chọn nguồn tri thức có liên quan tới đối tượng Từ đó xem xét những dấu hiệu nào của đối tượng có thể tổ chức cho hs tìm tòi phát hiện;những đối tượng nào gv phải cung cấp cho hs *Bước 2: Tùy theo trình độ hs ,gv soạn hệ thống câu hỏi ,bài tập nhằm hướng dẫn hs làm việc với các nguồn tri thức đã lựa chọn để phát hiện ra dấu hiệu của đối tượng *Bước 3: Tổ chức hs làm việc (cá nhân ,nhóm ,lớp )theo điều kiện thiết bị *Bước 4 :Tổ chức báo cáo Ví dụ : Hình thành khái niệm Sông ngòi nước ta có lượng nước thay đổi theo mùa (Bài 4 trang 74SGK) -Gv yêu cầu hs làm việc theo nhóm với ảnh (hình 2,3)để nhận xét về lượng nước sông trong mùa lũ và mùa cạn -Phiếu bài tập : Thời gian Đặc điểm Ảnh hưởng tới đời sống và sản xuất Mùa mưa Mùa cạn 3/Hướng dẫn khai thác kiến thức từ bản đồ và lược đồ : Tùy yêu cầu của từng bài ,từng phần mà việc sử dụng bản đồ ,lược đồ được tiến hành theo nhiều cách khác nhau để bài học sinh động a/Về phía gv : -Xác định kiến thức trong bài mà hs cần nắm qua lược đồ sao cho phù hợp để hs có thể sử dụng kiến thức ,kĩ năng tự phát hiện ra kiến thức -Soạn câu hỏi dựa trên lược đồ SGK và trình độ hs .Các câu hỏi thể hiện dưới nhiều hình thức :tự luận ,test (Câu đúng sai ,câu lựa chọn ,câu điền ..) b/Về phía hs : Cần phải được trang bị một số kiến thức tối thiểu cần thit61 để biết cách làm việc với bản đồ (lược đồ):xác định phương hướng ,kí hiệu trong chú giải ,và có biểu tượng về những sự vật đối tượng địa lí c/gv cần hướng dẫn hs thực hiện các bước sau đối với bản đồ *Bước 1:Nắm được mục đích làm việc với bản đồ . *Bước 2:Xem chú giải để có biểu tượng địa lí cần tìm trên bản đồ *Bước 3:Tìm vị trí địa lí của đối tượng trên bản đồ dựa vào kí hiệu *Bước 4 Quan sát đối tượng trên bản đồ ,nhận xét và nêu đặc điểm đơn giản của đối tượng *Bước 5:Xác lập mối quan hệ địa lí đơn giản ~Ví dụ minh họa :Bài 4 –Sông ngòi trang74 sgk *Những kiến thức trong bài hs cần khai thác qua lược đồ : -Nhận biết mạng lưới sông ngòi nước ta -Nêu tên một số con sông ở miền Bắc ,Trung ,Nam -Biết vị trí của 3 nhà máy thủy điện :Hòa Bình ,Y-a-li,Trị An *Hệ thống câu hỏi để dẫn dắt hs làm việc với bản đồ : Quan sát lược đồ hình 1 Câu 1 :Đánh dấu x vào ô c ở ý đúng -Thưa thớt c -Dày đặc ;phân bố tập trung ở miền Bắc và miền Nam c -Dày đặc ;phân bố rộng khắp cả nước c Câu 2: Điền tên một số con sông vào bảng sau : Miền Tên sông Bắc Trung Nam Câu 3:Nối mỗi ý ở cột A với một ý ở cột B để xác định nhà máy thủy điện đó nằm trên sông nào A .Tên nhà máy thủy điện B.Tên sông 1.Hòa Bình a.Xê Xan 2.Y-a-li b.Lô 3.Trị An c.Đà d.Đồng Nai !Quá trình thực hiện tôi nhận thấy nếu chỉ dừng lại ở việc quan sát lược đồ ,bản đồ rút ra kết luận thì ta chưa phát huy hết tác dụng của có .Vì thế gv cần phải hướng dẫn gợi mở vấn đề giúp hs dần dần biết cách phát hiện mối quan hệ địa lí giữa các yếu tố trên lược đồ kích thích sự quan sát ,tìm tòi kiến thức và yêu cầu gv phải nắm vững kiến thức tổng hợp của bản đồ và cách chỉ bản đồ IV. Kết quả : Sau khi nghiên cứu việc sử dụng kênh hình trong giảng dạy địa lí 5 cho tối kết quả sau : *Học sinh hứng thú theo dõi bài ,lớp học trở nên sôi động ,giờ học không còn bị khô khan nhàm chán *Các kĩ năng quan sát ,so sánh ,phân tích ,tổng hợp tư duy sáng tạo chủ động lĩnh hội kiến thức của học sinh được nâng lên rõ nét .Các em có thể nhận biết được các sự vật hiện tượng địa lí ngoài thực tế *Kết quả học tập của 34 em được khảo sát ban đầu như sau -30/34 hs hứng thú khi học địa lí qua kênh hình chiếm tỉ lệ -Kết quả kì thi kiểm tra cuối HKI đạt 100 % trên trung bình PHẦN KẾT LUẬN Bài học kinh nghiệm : Việc dạy học địa lí ở lớp 5 để đạt hiệu quả cao hơn cần thực hiện tốt phương pháp dạy học : lấy học sinh làm trung tâm và gv là người hướng dẫn chỉ đạo hoạt động cho hs .Sẽ kích thích được thao tác tư duy ,năng lực nhận thức ,tính tích cực chủ động ,động lập sáng tạo của hs Theo tôi việc sử dụng kênh hình trong dạy học địa lí lớp 5 phải vận dụng triệt để và xuyên suốt .Ngoài ra gv phải tích cực nghiên cứu ,học tập ,cập nhật hóa kiến thức từ các phương tiện thông tin ,phải chuẩn bị tốt phương tiện dạy học ,có định hướng cho hs nội dung chuẩn bị bài Trên đây là những kinh nghiệm nhỏ của bản thân trong quá trình giảng dạy ,rất mong sự đóng góp . Xin chân thành cảm ơn ! An Bình ,ngày 1 tháng 3 năm 2008 Người viết Phạm Thị Đào