Sáng kiến kinh nghiêm - Năm học 2009-2010 - Dương Thị Hằng

ử dụng tư liệu phải đảm bảo sự thống nhất giữa tớnh khoa học và giỏo dục trong dạy học,nghĩa là những tư liệu đưa vào phải cú cơ sở,khỏch quan,chớnh xỏc,được cụng nhận và được nhiều người biết đến.Ngoài ra,khi sử dụng nú phải mang lại tớnh giỏo dục cao,tức tỏc động sõu sắc đến học sinh từ nhận thức,tỡnh cảm đến phỏt triển tư duy của cỏc em. Việc sử dụng tư liệu phải đảm bảo tớnh thống nhất giữa lớ luận và thực tiễn,tư liệu tham khảo phải được rỳt ra từ thực tiễn vàđược khỏi quỏt lờn từ lớ luận,sau đú lớ luận này lại quay trở lại phục vụ thực tiễn.Vớ dụ,qua thực tiễn cỏch mạng,đồng chớ Trường Chinh nhận thấy cỏch mạng muốn thắng lợi trước hết phải "lấy dõn làm gốc".Vỡ thế,đường lối khỏng chiến của ta là cuộc chiến tranh nhõn dõn,toàn dõn chống Phỏp. Phải thống nhất giữa tớnh vững chắc của tri thức và độ mềm dẻo của tư duy;phải đảm bảo vừa sức chung và sức riờng của học sinh,tức sử dụng phự hợp với trỡnh độ của học sinh và biết khai thỏc khả năng nhận thức lịch sử ở một số em cú tư duy tốt. Trong khi sử dụng,người giỏo viờn cần giữ vai trũ chủ đạo thống nhất và vai trũ tự giỏc tớch cực,độc lập của học sinh.Khi sử dụng trỏnh ụm đồm,tham kiến thức,say sưa với việc kể,dẫn quỏ nhiều tư liệu khiến cho bài giảng trở thànhmột bài chớnh trị,bài nghiờn cứu,buổi tham luận khụ khan,cứng nhắc phản tỏc dụng đối với học sinh.Hay,giỏo viờn trỡnh bày theo dạng thụng bỏo,thiếu sinh động,khụng thu hỳt được sự chỳ ý của học sinh. Tư liệu sử dụng phải sỏt hợp với nội dung,chương trỡnh,bài học và làm nổi bật được sự kiện cơ bản,kớch thớch,hấp dẫn học sinh.Muốn vậy,giỏo viờn cần phỏt huy hết khả năng truyền đạt phối hợp nhiều phương phỏp để gõy hứng thỳ nhằm "biến quỏ trỡnh đào tạo của người thầy thành quỏ trỡnh tự đào tạo của học sinh". II.Biện phỏp sử dụng: 1.Sử dụng tài liệu của đồng chớ Trường Chinh trong bài học lịch sử nội khoỏ. Bài học nội khoỏ là một hỡnh thức dạy học chủ yếu ở trong lớp,chiếm nhiều thời gian trong học tập và được coi là bài học cú vị trớ quan trọng nhất.Vỡ vậy,khi sử dụng tư liệu của đồng chớ Trường Chinh trong dạy học chỳ ý đến cỏc biện phỏp thực hiện như sau: 1.1.Sử dụng tài liệu của Trường Chinh để cụ thể hoỏ sự kiện lịch sử cơ bản. -Cụ thể hoỏ về thời gian: Vớ dụ bài viết:"Tinh thần bản chỉ thị của Trung ương ngày 15/10/1947"hay"Tại sao cuộc đàm phỏn Việt-Phỏp ở Fụngtenơbơlụ bị bỏ dở ngày 12/9/1946?"chỉ rừ cho học sinh thấy được một cỏch chớnh xỏc thời gian của sự kiện lịch sử. -Cụ thể hoỏ về khụng gian: Bài"Khỏng chiến trong thành phố" miờu tả cỏch đỏnh địch ở trong cỏc thành phố,đụ thị tức nối về địa điểm khụng gian xỏc định. -Cụ thể hoỏ về mục đớch sự kiện: Khi giảng về tỏc phẩm Khỏng chiến nhất định thắng lợi của Trường Chinh,giỏo viờn cú thể trớch đoạn"Đỏnh để làm gỡ?"núi về mục đớch cuộc khỏng chiến chống thợc dõn Phỏp của nhõn dõn ta. -Cụ thể hoỏ về ý nghĩa: Giảng về ý nghĩa của chiến thắng Điện Biờn Phủ,giỏo viờn cú thể sử dụng đoạn tư liệu trong bài"Kỷ niệm lần thứ 30 chiến thắng lịch sử Điện Biờn Phủ",đoạn trớch núi rừ ý nghĩa dõn tộc,quốc tế rrỏt cụ thể,giàu tớnh giỏo dục,dễ khắc sõu kiến thức cho học sinh. -Cụ thể về diễn biến của sự kiện: Biểu hiện qua bài"Quan điểm chớnh thức của Phỏp về vụ Hải Phũng".Bài viết là sự đối thoại giữa hai lập trường hoàn toàn trỏi ngược nhau lập luận của ta(Trường Chinh) và Phỏp(ụng Lami). 1.2.Sử dụng tư liệu của Trường Chinh để giải thớch một sự kiện,hiện tượng lịch sử,khỏi niệm. Với cương vị lónh đạo,trong giai đoạn này,thay mặt Thường vụ Trung ương Đảng,Trường Chinh đó ra một số chớnh sỏch,chỉ thị.Nhưng để thuyết phục được sự đồng tỡnh ủng hộ của nhõn dõn thỡ cần phải giải thớch kỹ càng.Đồng chớ đó làm được điều đú,cụ thể giỏo viờn cú thể dẫn cho học sinh một số tư liệu mà qua đú ngay bản thõn học sinh cũng cú thể hiểu được. Vớ dụ:"Tại sao phải đỏnh lõu dài?","Vỡ sao Đảng ta lấy tờn là Đảng lao động Việt Nam?hay giải thớch một số khỏi niệm như"du kớch chiến,vận động chiến,trận địa chiến". 1.3.Tư liệu Trường Chinh cú thể được dựng để trỡnh bày một số khỏi niệm nhằm hỡnh thành và phỏt triển tư duy cho học sinh. Trường Chinh là một nhà lớ luõn,chớnh trị sõu sắc nờn tỏc phẩm của đồng chớ luụn đưa ra rất nhiều khỏi niệm.Vỡ vậy,khi giảng đến phần liờn quanthỡ giỏo viờn nờn sử dụng để giải thớch giỳp học sinh hiểu rừ cỏc vấn đề. Vớ dụ:Khi núi về chiến lược và chiến thuật:"Chiến lược là mưu cơ để giành thắng lợi cho toàn cuộc khỏng chiến,chiến thuật là mẹo đỏnh trong từng trận nhất định"[9,88] 1.4.Sử dụng tư liệu của Trường Chinh để phõn tớch mối quan hệ giữa cỏc sự kiện và hiện tượng lịch sử. Vớ dụ:"Chiến thuật và chiến lược...Chiến thuật là bộ phận của chiến lược.Muốn thắng,trước hết chiến lược phải đỳng.Chiến lược đỳng nhưng rủi chiến thuật sai,toàn bộ cuộc chiến tranh chưa đến nỗi thất bại.Trỏi lại,chiến thuật đỳng mà chiến lược sai,rốt cuộc cũng vất đi...Tuy vậy,nếu chiến lược đỳng mà chiến thuật sai thỡ nhiều cỏi sai về chiến thuật cũng cú thể tạo thành cỏi bại trong chiến lược"[9,88]hoặc cú thể giỏo viờn trớch dẫn về mối quan hệ về chớnh trị và quõn sự... Những vấn đề lớ luận co bản này khụng chỉ giỳp học sinh cú thờm tri thức lớ luận mà cũnhỡnh thành khả năng phỏt triển trớ tuệ đến đỉnh cao,đú là"hiểu sử". 1.5.Tư liệu của Trường Chinh dựng để nờu vấn đề trong quỏ trỡnh dạy học Dạy học nờu vấn đề là con đường khắc phục tỡnh trạng học tập một cỏch thụ động ,phỏt huy trớ thụng minh,năng lực sỏng tạo,độc lập nhận thức của học sinh . Chỳng ta cú thể tạo một số tỡnh huống như sau: Sau khi giỏo viờn trớch dẫn một số đoạn tư liệu cú liờn quan đến bài học,giỏo viờn cú thể đặt một số cõu hỏi như:"Vỡ sao đế quốc Mỹ can thiệp vào vấn đề Đụng Dương?","Tại sao Đảng ta đưa ra đường lối khỏng chiến "toàn dõn,toàn diện,trường kỳ và tự lực cỏnh sinh?";"Vỡ sao cỏch mạng Việt Nam là cuộc cỏch mạng dõn tộc dõn chủ nhõn dõn?". 1.6.Sử dụng tài liệu của Trường Chinh để ra bài tập về nhà cho học sinh. Đõy cũng là biện phỏp tớch cực nhằm cho học sinh làm quen với quỏ trỡnh tự nghiờn cứu,tự học ở nhà.Cú thể ra một số bài tập như sau: 1,Tỡm đọc tỏc phẩm"Khỏng chiến nhất định thắng lợi" của Trường Chinh để làm rừ một số khỏi niệm sau:du kớch chiến,vận động chiến,trận địa chiến? 2,Qua bỏo cỏo Bàn về cỏch mạnh Việt Nam của đồng chớ Trường Chinh,em hóy rỳt ra những đoạn núi về đường lối khỏng chiến của Đảng ta? 3,Lập bảng thống kờ về 5 tỏc phẩm lớn của Trường Chinh(Stt,thời gian,tờn tỏc phẩm,nội dung). ..... 1.7.Sử dụng tư liệu của Trường Chinh để tổ chức cho học sinh trao đổi,thảo luận. Cú thể thảo luận về một sự kiện,cú thể là một vấn đề nhận định,cú thể là về nhõn vật lịch sử hoặc về đường lối khỏng chiến...Thụng qua biện phỏp này để rốn luyện kỹ năng tư duy,kỹ năng thực hành và cỏch lập luận của học sinh. Trờn đõy là một số biện phỏp đưa ra để người đọc tham khảo,tuy nhiờn trong quỏ trỡnh dạy học cỏc biện phỏp đú cú liờn quan chặt chẽ với nhau,hỗ trợ cho nhau.Do vậy,trong quỏ trỡnh giảng dạy,giỏo viờn phải luụn linh hoạt,chủ động.kịp thời,hợp lý trong cỏch sử dụng để cú thể đạt hiệu quả một cỏch tốt nhất. 1.8.Sử dụng tư liệu của Trường Chinh trờn lớp kết hợp với phương tiện hiện dại. Việc sử dụng mỏy chiếu cú tỏc dụng rất lớn trong quỏ trỡnh dạy học, đặc biệt là trong việc truyền đạt tư liệu cũng khụng mất thời gian nhiều,ấn tượng sõu sắc,nhớ lõu và rỳt ngắn thời gian giảng dạy đú là ưu điểm của mỏy chiếu. 2.Sử dụng tư liệu của Trường Chinh trong bài học lịch sử ngoại khoỏ. Thời gian để giảng trong cỏc tiết học lịch sử nội khoỏ rất hạn chế, cho nờn giỏo viờn cần phải chỳ ý sử dụng cỏc loại tài liệu này trong cỏc hoạt động ngoại khoỏ. Vỡ hoạt động ngoại khoỏ cũng là một hỡnh thức tổ chức dạy học rất sinh động, hấp dẫn và khụng kộm phần hiệu quả. Do đú ta cú thể sử dụng tư liệu Trường Chinh trong cỏc hỡnhthức ngoại khoỏ như sau: -Dựng tư liệu của Trường Chinh để giỳp học sinh chuẩn bị bài viết theo chủ đề,tham gia bỏo cỏo. -Dựng tư liệu của Trường Chinh để thảo luận,trao đổi,tiếp xỳc với cỏc đồng chớ lóo thành cỏch mạng,toạ đàm... -Dựng để minh hoạ,giải thớch một vấn đề lịch sử khi tổ chức học sinh tham quan bảo tàng,nhà truyền thống... -Dựng để tổ chức cỏc trũ chơi lich sử:Thi đú vui kiến thức lịch sử. -Dựng để sử dụng trong quỏ trỡnh hướng dẫn học sinh sưu tầm,khảo cứu lịch sử địa phương... KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Một bài giảng lịch sử cú hiệu quả là một bài giảng kết hợp nhiều phương phỏp:trỡnh bày miệng,sử dụng đồ dựng trực quan,sử dụng sỏch giỏo khoa và tư liệu...Trong việc sử dụng nguồn tư liệu núi chung và tư liệu của Trường Chinh núi riờng cần kết hợp nhiều biện phỏp đó trỡnh bày ở trờn nhằm làm sỏng rừ lịch sử dõn tộc 1945-1954,giỳp học sinh hiểu sõu sắc,chớnh xỏc,khoa học.Đồng thời giỏo dục học sinh tinh thần yờu nước,truyền thống đấu tranh bất khuất của dõn tộc,đồng thời giỳp cỏc em hiểu hơn về một nhà lónh đạo kiệt xuất ,một nhà chớnh trị cú tầm nhỡn chiến lược-Trường Chinh.Ngoài ra, hỡnh thành khỏi niệm,rốn luyện kỹ năng đỏnh giỏ nhận định tỡnh hỡnh...để phỏt triển trớ tuệ cho cỏc em. Thụng qua đề tài,khẳng định lại tầm quan trọng của việc sử dụng tư liệu của Trường Chinh trong dạy học lịch sử giai đoạn này.Vỡ thế,nờn chăng giỏo viờn nờn tõn dụng và phỏt huy yếu tố này,đú là điều rất và rất nờn làm.Tuy nhiờn,để đạt được hiệu quả cao,giỏo viờn phải biết kết hợp nhiều phương phỏp,biện phỏp,linh hoạt,sỏng tạo trong dạy học,tuyệt đối chỳ ý khụng ụm đồm,dẫn đến phản tỏc dụng.Vỡ tư liệu thỡ nhiều nhưng hạn chế về mặt thời lượng nờn chỳng tụi chỉ lựa chọn tư liệu phự hợp để làm cơ sở giảng dạy sự kiện lịch sử cơ bản (bộ mụn lịch sử 9)ở trường THCS. Tư liệu của đồng chớ Trường Chinh là nguồn tư liệu bổ ớch,điều này đó được chứng minh qua thực nghiệm sư phạm,ngoài ra cũn cú rất nhiều tư liệu của cỏc đồng chớ lónh đạo Đảng khỏc nữa cũn chưa được chỳ ý đến,đú là một thiếu sút và thiệt thũi.Vỡ vậy ,tụi cũng xin kiến nghị ngành giỏo dục lịch sử,cỏc đồng nghiệp nờn tổ chức sưu tầm,tập hợp tài liệu của cỏc nhà lónh đạo để từ đú chọn lọc đưa vào sử dụng trong dạy học lịch sử cho cú hiệu quả,chất lượng.