Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp gây hứng thú và tạo sự đam mê trong trong học tập môn Âm nhạc tại trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức

MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài Âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật dùng âm thanh để diễn đạt tình cảm, cảm xúc của con người. Nó được chia ra hai loại chính: thanh nhạc và khí nhạc. Thanh nhạc là Âm nhạc dựa trên lời hát thể hiện rõ ý tưởng và tình cảm. Còn khí nhạc là Âm nhạc dựa trên âm thanh thuần tuý của các nhạc cụ, nên trừu tượng, gây cảm giác và sự liên tưởng. Vậy, Âm nhạc có ảnh hưởng đến con người không? Âm nhạc có ảnh hưởng đến đời sống con người. Các nghiên cứu đã chỉ ra, Âm nhạc, đặc biệt là nhạc giao hưởng có tác dụng tốt, kích thích sự phát triển trí não. Do đó người ta khuyên cho trẻ nghe nhạc để phát triển trí tuệ của chúng. Trong chiến tranh, Âm nhạc được biết đến như một sức mạnh tinh thần cho đồng đội: "tiếng hát át tiếng bom". Chỉ trong giây lát, Âm nhạc có thể làm cho con người chuyển đổi từ trạng thái này sang trạng thái khác, ví dụ như vui, buồn, phấn chấn... Người ta cũng cho rằng Âm nhạc làm dịu tinh thần. Một liệu pháp chữa bệnh được áp dụng kết hợp cho các bệnh nhân tâm thần là dùng Âm nhạc làm giảm các cơn phấn khích, đưa người bệnh vào trạng thái buồn ngủ. Trước đây, nhất là trong thời đại La Mã, các chiến binh trước khi ra trận thường được nghe các khúc nhạc mạnh mẽ mang tích chất cổ vũ, khích lệ để họ lấy được tinh thần chiến đấu dũng cảm. Khi giao tranh, để cổ vũ cho tinh thần binh sĩ người ta cũng thường đánh trống, khua chiêng một cách dồn dập để các chiến binh xông lên. Ngày nay, Âm nhạc là một trong những nguồn giải trí được coi là phổ biến nhất và là môt bộ phận không thể thiếu của con người. Đặc biệt hơn, Âm nhạc có tác động rất lớn đến quá trình hình thành cũng như phát triển của con người. Bên cạnh đó, Âm nhạc còn làm cho con người ta vơi đi nỗi buồn, giải tỏa muộn phiền và còn mang lại niềm vui cho con người. Trong nền giáo dục của xã hội văn minh chúng ta giáo dục một cách toàn diện với đầy đủ tri thức khoa học kỹ thuật của nhân loại, trong đó không thể thiếu giáo dục thẩm mỹ, giáo dục nhân cách của con người bằng biện pháp nào đó thì Âm nhạc có đầy đủ ý nghĩa để hướng cho con người hướng tới cái hay cái đẹp trong cuộc sống. Đối với trẻ nhỏ sự trưởng thành và nhận biệt nhiều điều trong cuộc sống có phần theo từng cung bậc của giai điệu Âm nhạc. Âm nhạc đã giúp con người trở thành hoàn thiện trong muôn vàn tri thức của nhân loại. Giáo dục thẩm mỹ là một bộ phận không thể thiếu trong nhà trường phổthông. Môn Âm nhạc đóng góp một phần không thể thiếu trong việc giáo dụchọc sinh cảm thụ được cái hay, cái đẹp trong cuộc sống. Nó giúp các em pháttriển toàn diện về mọi mặt: Đức - Trí - Thể - Mĩ đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của giáo dục Việt Nam. Âm nhạc tuy không đào tạo các em thành những ca sỹ, nhạc sỹ, nhưng thông qua môn học này đã 1 hình thành cho các em những kiến thức cơ bản, đặc biệt là trang bị cho các em có một thế giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển hài hoà, toàn diện hơn; từ đó giúp các em học tốt các môn học khác. Đặc biệt đối với học sinh vùng dân tộc thiểu số, việc học Âm nhạc không chỉ hướng các em tới chân - thiện - mỹ; mà còn giúp các em làm quen một cách nhanh nhất, hiệu quả nhất với ngôn ngữ phổ thông. Môn Âm nhạc đối với bậc THCS không nhằm mục đích đào tạo các em thành những ca sĩ, nghệ sĩ chuyên nghiệp, mà chủ yếu thông qua môn học nhằm tác động vào thế giới tinh thần của các em, giúp các em có sự phát triển hài hoà, toàn diện về nhân cách. Qua môn học này học sinh có thể thấy được môn Âm nhạc là một liều thuốc tinh thần, tạo sự hưng phấn trong học tập và cảm nhận được phần nào sự hấp dẫn của thế giới Âm nhạc; phát triển năng lực tư duy, trí tuệ, tạo cho các em một trình độ văn hoá Âm nhạc, góp phần đào tạo những người lao động phát triển, toàn diện về Đức - Trí - Thể- Mỹ (theo nghị quyết TW II của Đảng về mục tiêu giáo dục). Xuất phát từ mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung và tầm quan trọng của môn học Âm nhạc ở bậc THCS nói riêng; từ những thực tiễn giảng dạy cũng như thực tiễn của học sinh dân tộc thiểu số, dân tộc tại chỗ ít có điều kiện để tiếp nhận tri thức về Âm nhạc. Bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Âm nhạc bậc THCS, tôi nhận thấy việc có phương pháp gây hứng thú và tạo sự đam mê trong giảng dạy và học tập giúp các em học sinh say mê học tập là một trong những giải pháp hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy và học. Chính vì những lý do trên, tôi chọn đề tài “Một số biện pháp gây hứng thú và tạo sự đam mê trong trong học tập môn Âm nhạc tại trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức” làm sáng kiến kinh nghiệm. 1.2. Mục đíchnghiên cứu Giúp học sinh bước đầu hiểu rõ thêm về việc học Âm nhạc mang lại những lợi ích như thế nào cho học sinh. Định hướng học sinh hiểu rằng song song với việc học các môn học khác thì môn Âm nhạc cũng có tác động tích cực vào đời sống tinh thần của các em.Từ đó, xây dựng phương pháp, biện pháp gây hứng thú và tạo sự đam mê môn Âm nhạc cho các em học sinh để việc dạy và học Âm nhạc càng chất lượng, có hiểu quả. 1.3.Đối tượng nghiên cứu Các phương pháp giảng dạy và cách thức thực hiện nhằm gây hứng thú và tạo sự đam mê âm nhạc cho học sinh học môn Âm nhạc. 1.4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp quan sát. 2 - Phương pháp phân tích. - Phương pháp thống kê. - Phương pháp làm việc theo nhóm. - Phương pháp gợi mở. - Theo dõi và kiểm tra việc tiếp thu bài của học sinh trên lớp. - Dự giờ các bạn đồng nghiệp ở một số trường THCS. 1.5. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu Học sinh trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức, xã Đăk Buk So, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông. 3 NỘI DUNG 2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề Căn cứ tri giác: Âm nhạc là một món ăn vô cùng quan trọng với đời sống tinh thần của con người, nó tác động tới con người những xúc cảm khác nhau qua thính giác, là nhu cầu nhận thức hoạt động và giải trí của con người nên trong giảng dạy người giáo viên cần phải có những minh chứng cụ thể để học sinh có thể hiểu và cảm nhận được những cái đẹp những điều hay qua tiếng nói của Âm nhạc. Vì thế phương pháp trực quan chiếm ưu thế, trực quan sinh động mới giúp các em có tri giác tốt hơn để bài học có hiệu quả tốt. Căn cứ trí nhớ: trí nhớ của học sinh là trí nhớ trực quan hình tượng, sở dĩ học sinh nhớ được kiến thức bài học đều đến với các em từ 5 giác quan: thị giác (nhìn); xúc giác (sờ); vị giác (nếm); khứu giác (ngửi); thính giác (nghe). Do đó những hình ảnh và âm thanh trực quan sinh động sẽ giúp các em ghi nhớ bài học nhanh nhất và lâu nhất. Tóm lại,quá trình nhận thức của học sinh rất cần đến những phương tiện trực quan sinh động, chính vì đặc điểm đó mà sử dụng đồ dùng dạy học thông qua công nghệ thông tin đối với học sinh là rất thích hợp và vô cùng cần thiết. Trên cơ sở nhiệm vụ, yêu cầu của bộ môn Âm nhạc với mục tiêu nhằm trang bị cho học sinh một số kiến thức về kỹ năng ca hát, đọc và nghe nhạc; về lý thuyết Âm nhạc ở mức độ đơn giản để một chừng mực nào đó, các em có thể tham gia vào các hoạt động Âm nhạc của cộng đồng. Hình thành cho học sinh những hiểu biết sơ đẳng về cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật Âm nhạc, về ý nghĩa tác dụng của Âm nhạc với đời sống, đồng thời mở mang vốn hiểu biết về truyền thống Âm nhạc dân tộc Việt Nam, tinh hoa Âm nhạc thế giới, góp phần bồi dưỡng tình cảm, đạo đức, trí tuệ, tạo không khí vui tươi lành mạnh, làm phong phú thế giới tinh thần nhằm phát triển hài hòa, toàn diện nhân cách học sinh. Xuất phát từ Nội dung, chương trình sách giáo khoa lớp 6, 7, 8, 9 và kinh nghiệm thực tiễn giảng dạy. 2.2. Thực trạng của vấn đề 2.2.1. Vài nét về trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức Trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức được thành lập theo quyết định số 899/QĐ-UBND, ngày 23 tháng 6 năm 2015 của UBND Tỉnh Đắk Nông với mục đích nhằm nuôi và đào tạo con em đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống trên địa bàn huyện Tuy Đức. Nhà trường bắt đầu đi vào hoạt động kể từ ngày 05 tháng 10 năm 2015 trên cơ sở chia tách các học sinh đang gửi học tại trường Phổ thông DTNT Đăk R’Lấp, huyện Đăk R’Lấp. Việc đầu tư xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho việc nuôi, dạy học sinh là chủ 4 trương của Uỷ ban nhân dân tỉnh Đăk Nông, Uỷ ban nhân dân huyện Tuy Đức và Sở Giáo dục và Đào tạo. Nguồn kinh phí để đầu tư chủ yếu từ ngân sách nhà nước. Về cơ sở vật chất hiện tại nhà trường có 04 khối công trình lớn, trong đó có 01 dãy phòng học bao gồm phòng học, phòng Hội đồng và các phòng chức năng khác. Có 01 dãy ký túc xá với 16 phòng ở phục vụ cho học sinh, 01 nhà ăn và 01 khu nhà hiệu bộ. Trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức là loại hình trường chuyên biệt, đối tượng học sinh chủ yếu là con em đồng bào dân tộc thiểu số, con em các hộ nghèo đang sinh sống và làm việc trên địa bàn huyện Tuy Đức, nhà trường được thành lập với mô hình hai cấp THCS và THPT. Tổng số cán bộ, giáo viên, công nhân viên gồm có 24 người, trong đó có 16 nữ. Hầu hết các cán bộ, giáo viên, công nhân viên đều đạt chuẩn nghề nghiệp. Bộ máy tổ chức cơ bản hiện nay của trường: Ban Giám hiệu gồm có 03 người, có 03 tổ chuyên môn gồm: tổ Khoa học tự nhiên, tổ Khoa học xã hội và tổ Hành chính-Văn phòng. 2.2.2. Thuận lợi - Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình THCS. Dạy và học nghiêm túc, có kiểm tra, thi đánh giá cuối năm và kết quả là một trong những tiêu chuẩn để xét lên lớp hay tốt nghiệp bậc học. - Được sự chỉ đạo, hỗ trợ, giúp đỡ tạo điều kiện từ các cấp, các ngành, từ Ban Giám hiệu nhà trường. - Giáo viên nắm chắc về chuyên môn, tích cực tìm tòi, nghiên cứu nhữngphương pháp mới để vận dụng trong quá trình giảng dạy. - Học sinh ngoan, đa số các em rất yêu thích môn Âm nhạc. Đặc biệt là phân môn hát. Học sinh cảm nhận giai điệu các bài hát khá tốt. Thực hiện các bài hát với đàn hoặc đĩa tương đối tốt. 2.2.3. Khó khăn - Cơ sở vật chất cho việc dạy và học Âm nhạc của nhà trường chưa đầy đủ; chưa có đàn organ. Nhà trường chưa có phòng học chức năng, tranh ảnhđể phục vụ cho việc dạy học bộ môn Âm nhạc còn thiếu nhiều. - Sách đọc thêm và các tài liệu tham khảo khác rất hiếm. Giáo viên phải tự tìm tài liệu, sưu tầm đồ dùng dạy học. Trong khi đó yêu cầu của bộ môn lại cần phải có những trang thiết bị hiện đại (video, đài đĩa, ) để phục vụ cho việc dạy vàhọc. - Học sinh trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức đa phần là người dân tộc M’Nông với kinh tế gia đình còn gặp nhiều khó khăn nên việc học thêm các môn văn hoá 5 khác đôi khi còn chưa đủ điều kiện thì làm gì nói đến chuyện học thêm các môn khác như Âm nhạc - Mỹ thuật Học sinh ít được quan tâm, vì thế hiểu biết và kiến thức về Âm nhạc đang còn hạn chếdẫn đến việc dạy và học gặp không ít khó khăn. Bên cạnh đó, đa phần học sinh bị chi phối, ảnh hưởng về các môn chính, lo cho thi, lo đánh giá, phần nào sao nhãng việc học môn Âm nhạc. Một nguyên nhân khách quan khác cũng không kém phần quan trọng liên quan đến hiệu quả và chất lượng bộ môn đó là thời gian dành cho bộ môn quá ít (1tiết/ tuần).Mặt khác, đa số các bậc Phụ huynh học sinh chỉ quan tâm đến các môn học chính như Văn, Toán, mà chưa quan tâm đến bộ môn Âm nhạc bởi họ cứ nghĩ rằng đây chỉ là môn học phụ. Để đưa ra nhận định một cách chính xác nhất về thực trạng yêu thích học môn âm nhạc trong các lớp học, đồng thời làm cơ sở cho việc đánh giá khả năng gây hứng thú và tạo sự đam mê âm nhạc trong học sinh, giúp giáo viên dạy Âm nhạc của trường có những biện pháp dạy thích hợp đối với học sinh của trường. Để việc rà soát và khảo sát được khách quan, tôi chọn 04 lớp từ lớp 6 đến lớp 9 để khảo sát, kết quả như sau: Số lượng học sinh yêu thích môn Âm nhạc TT Tên lớp Số lượng Học sinh Học kỳ I Học kỳ II 2015 - 2016 2015 - 2016 1 Lớp 6 29 18 (62,0%) 23 (79,3%) 2 Lớp 7 30 15 (50,0%) 22 (73,3%) 3 Lớp 8 29 17 (58,6%) 26 (89,7%) 4 Lớp 9 29 20 (69,0%) 25 (86,2%) 2.3. Các biện pháp nhằm gây hứng thú, tạo đam mê học tập môn Âm nhạc tại trường trường PT DTNT THCS & THPT Tuy Đức 2.3.1. Sử dụng phương tiện dạy học một cách thành thạo Đó là một yếu tố gây cảm hứng học tập cho học sinh. Một giờ học độc đáo và thu hút, giáo viên không thể không sử dụng phương tiện dạy học. Đồ dùng dạy học phổ biến đó là sách giáo khoa, nhạc cụ tranh ảnh và các thiết bị dạy học khác. Các phương tiện đó giáo viên phải biết sử dụng cho phù hợp với nội dung từng bài học. Biết minh hoạ một cách độc đáo, thú vị sẽ kích thích hứng thú học tập của các em. Kinh nghiệm đã xác nhận nếu chỉ lặp lại những kiến thức trong sách giáo khoa thì học sinh cũng không hứng thú học tập và vai trò của giáo viên trên lớp cũng không phát huy được. Mặt khác, nếu thoát ly sách giáo khoa làm cho học sinh khó nắm kiến thức cần thiết thì bài giảng dù có hấp dẫn sinh động đến mấy cũng không mang lại hiệu quả sư phạm. Vì vậy, phải biết kết hợp 6 kiến thức sách giáo khoa phải vừa mở rộng kiến thức. Đặc biệt với môn nhạc phải chú trọng thực hành. Giáo viên dạy nhạc không có nhạc cụ, không biết sử dụng nhạc cụ thì tiết học sẽ trở nên nhàm chán, hiệu quả bài dạy không cao. Các mẩu chuyện, tranh ảnh đòi hỏi giáo viên phải có để minh hoạ thêm cho học sinh, ngoài ra học sinh cũng phải có đầy đủ các phương tiện học tập như: sách, vở, bút v.v.v 2.3.2. Tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy và học Khi vào lớp, ngoài thái độ vui vẻ thân mật đối với học sinh, việc đánh giá công bằng trong việc kiểm tra đều là những yếu tố góp phần tạo nên không khí hào hứng chung của cả lớp để chuẩn bị bước vào bài học mới. Nhưng sự hứng thú học tập chỉ thật sự bắt đầu với phần giới thiệu đề mục mới tạo sự hấp dẫn đối với học sinh. Ví dụ: Khi dạy các làn điệu dân ca ở các vùng miền thì giáo viên nên đưa lên màn hình vài tranh ảnh về vùng đất, con người của vùng miền đó và giới thiệu đôi điều về địa danh này đồng thời vận dụng ca dao, dân ca để làm rõ nét đặc trưng của vùng miền đó, hay chèn một đoạn nhạc hát, một đoạn Video clip về địa danh và con người nơi đây sẽ làm cho học sinh rất hào hứng đi vào tìm hiểu bài học và học tích cực hơn, sôi nổi hơn. Từ đó, các em cảm nhận được môn Âm nhạc gắn bó mật thiết, gần gũi với đời sống hàng ngày của mình góp phần vào việc bồi dưỡng tâm hồn, trí tuệ của các em làm cho các em thêm yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước, yêu trường lớp, bạn bè và yêu chính bản thân mình. Dần dần các em cảm thấy gần gũi với Âm nhạc hơn và thích thú với môn này. 2.3.3. Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh Thực chất của việc học tập là chuỗi vấn đề được đặt ra, được nhận thức ở nhiều mức độ khác nhau từ nhận thức ở mức độ thấp đến nhận thức ở mức độ cao hơn, đặc trưng của bộ môn Âm Nhạc là thực hành. Thực hành là sợi chỉ đỏ xuyên suốt quá trình dạy và học bộ môn. Thông qua thực hành để dạy lý thuyết, lấy lý thuyết để củng cố kỹ năng thực hành trên cơ sở sử dụng thời gian trên lớp một cách tối ưu (tránh thời gian chết) để tất cả học sinh được nghe và luyện tập nhiều. Thực tế cho thấy nếu trong một tiết học giáo viên đặt ra nhiều câu hỏi vừa sức đối với học sinh, học sinh dễ hiểu dễ nhớ, hay cho các em nghe, nhìn thể hiện nhiều thì học sinh rất có hứng thú học, tạo động cơ học tập tốt. 2.3.4. Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học Hiện nay, mạng lưới công nghệ thông tin đã được phổ biến rộng khắp và trở thành công cụ hữu ích và đắc lực trong mọi lĩnh vực. Vì vậy, để tránh cách dạy “chay”- cách thông báo khô khan tẻ nhạt thì giáo viên nên thiết kế bài dạy bằng việc soạn giáo án điện tử để kết hợp phong phú và linh hoạt các phương pháp dạy học theo đặc trưng bộ môn 7 Âm nhạc. Giờ học âm nhạc phải là giờ học nghệ thuật hấp dẫn với phương châm học vui - vui học. Tránh dạy lý thuyết trừu tượng và dạy tập đọc nhạc nặng nề, căng thẳng. Phải tìm mọi cách cải tiến cách dạy từng phân môn theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh. Bổ sung sáng tạo thêm nhiều thủ pháp sinh động, hấp dẫn, đa dạng hóa cách thức truyền đạt ở mỗi bài học mỗi tiết dạy. - Đối với dạy hát:dạy hát là một quá trình giáo dục âm nhạc bao gồm : luyện giọng, học bài hát, luyện tai nghe và ghi nhớ âm điệu, lại có thể kết hợp cả việc tập biểu diễn, kết hợp bài hát với vận độngphụ họa hoặc làm động tác diễn. Dạy hát cho học sinh vừa là nội dung học tập đồng thời lại liên quan đến phương pháp đó là: + Dạy những kĩ năng ca hát thông qua những bài hát cụ thể. + Hát thuộc, hát đúng giai điệu các bài hát. + Tập diễn tả tình cảm bài hát và tập trình diễn. - Dạy nhạc lý - tập đọc nhạc: dạy lí thuyết âm nhạc là cung cấp cho học sinh những hiểu biết về những kí hiệu ghi chép âm nhạc thông dụng. Từ những kí hiệu đó các em có khái niệm về những yếu tố cơ bản của âm nhạc như cao độ, trường độ, nhịp độ, tiết tấu, giọng, gam Không thể dạy lí thuyết trừu tượng mà nhất thiết phải từ thực tế âm thanh sinh động qua những câu hát, bài ca cụ thể để lí giải các kí hiệu và tập “ giải mã” các kí hiệu đó. Khi đã có kiến thức về các kí hiệu ghi chép âm nhạc đến giai đoạn thực hành là phải tập đọc nhạc: + Cho học sinh nghe giai điệu bài TĐN qua tiếng đàn của giáo viên sau đó tập đọc theo nốt nhạc. + Đưa ra nhiều bài tập nhỏ gần giống nhau dựa trên một mẫu hình tiết tấu của bài tập trong sách giáo khoa để học sinh vận dụng. + Dạy tập đọc nhạc kết hợp với các hoạt động dưới dạng đố vui hay trò chơi để luyện tập tai nghe. + Tập trung vào việc luyện tập cách thể hiện âm hình tiết tấu. + Có thể vận dụng cách dạy xướng âm ở các trường lớp đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp (về cách đọc âm trụ, đọc gam, đọc quãng) nhưng có mức độ. Học các bài tập đọc nhạc để các em có ý thức hát đúng cao độ, trường độ, nhịp điệu . Qua những bài tập đọc nhạc cũng phải giáo dục nhạc cảm và thẩm mĩ âm nhạc. Cuối cùng giáo viên nên khuyến khích học sinh không năng khiếu nhưng tham gia tích cực . - Dạy âm nhạc thường thức 8 Phân môn âm nhạc thường thức giúp cho học sinh có một “trình độ văn hoá âm nhạc nhất định” bao gồm sự hiểu biết, năng lực thực hành tối thiểu và năng lực cảm thụ âm nhạc. Muốn đạt được điều này thì người giáo viên phải hướng dẫn tổ chức cho các em hoạt động học tập tốt ở 3 phân môn trong chương trình âm nhạc ở trường THCS. Đó là học hát, nhạc lí, tập đọc nhạc. Dạy phân môn âm nhạc thường thức bao gồm những nội dung khá phong phú như: giới thiệu tác giả-tác phẩm, nghe nhạc và những vấn đề liên quan đến đời sống âm nhạc, những nhạc cụ phổ biến + Để tiết học thêm sinh động giáo viên cần chuẩn bị trước ở nhà về tranh ảnh, vật dụng minh hoạ, đàn, một số bài hát nổi tiếng của các nhạc sĩ có nhiều đóng góp cho nền âm nhạc Việt Nam hiện đại, hoặc các tác phẩm âm nhạc lớn của các danh nhân âm nhạc thế giới Tìm đọc các loại sách nói về lịch sử âm nhạc Việt Nam vàcủa thế giới để làm tư liệu phục vụ cho việc giảng dạy phân môn. + Khi dạy giới thiệu về nhạc sĩ, giáo viên cần cho học sinh nghe các bài hát tiêu biểu hoặc gợi ý cho học sinh trả lời các câu hỏi có liên quan đến nội dungbài học để tìm hiểu và biết thêm về tiểu sử cũng như thân thế sự nghiệp của các nhạc sĩ. Dạy âm nhạc thường thức phải tiến hành thật nhẹ nhàng, dễ hiểu. Giáo viên không nên chỉ “phát thanh” lại những điều trong SGK mà phải tìm cách vừa thuyết trình, vừa minh hoạ vừa yêu cầu học sinh cùng tham gia ý kiến vào bài học bằng câu hỏi và gợi ý thích hợp. 2.3.5. Thiết kế tiết học Âm nhạc độc đáo và sáng tạo nhằm đáp ứng nhu cầu học sinh Có hai yếu tố để phát huy năng lực sáng tạo của học sinh, đó là thông qua cách tổ chức dạy học của giáo viên (vai trò chính thuộc về giáo viên) và hoạt động học tập của học sinh (vai trò chính thuộc về học sinh). Đương nhiên hai yếu tố này phải được phối hợp thật gắn bó và nhuần nhuyễn thì tiết học mới thu được kết quả tốt. 2.3.5.1. Tổ chức dạy học của giáo viên Muốn thiết kế tiết học Âm nhạc độc đáo và sáng tạo để thi giáo viên dạy giỏi hoặc tiết chuyên đề, nhất thiết giáo viên phải tìm tòi và thể hiện sự sáng tạo của mình trong các hoạt động dạy học. Dưới đây là những hoạt động mà giáo viên có thể vận dụng: - Tổ chức các hoạt động học, hát theo nhóm: đây là phương pháp đặt học sinh vào môi trường học tập, nghiên cứu, thảo luận; thực hành, bổ sung và hoàn chỉnh theo từng nhóm học sinh thực hiện, giúp học sinh chủ động tham gia vào các hoạt động từ đó giáo viên có thể tổng kết, đánh giá cùng với học sinh. Vai trò cá nhân được phát huy tối đa trong mối quan hệ giữa thầy vơí trò và giữa trò với trò. 9 - Thay đổi cách học sinh vào lớp: giáo viên đàn (hoặc mở đĩa nhạc) một bản hành khúc, học sinh từ ngoài lớp đi đều theo tiếng nhạc, vào chỗ ngồi của mình. - Thay đổi cách mở đầu tiết học: học sinh cùng nhau hát một bài đã học là cách thông thường để mở đầu tiết học, tuy nhiên giáo viên có thể cho học sinh nghe một bản nhạc không lời trong khoảng 1-2 phút cũng là cách mở đầu rất hay. Trong hoạt động này, giáo viên nên chọn bản nhạc hay, có nhịp điệu mạnh mẽ, lôi cuốn hoặc chọn bản nhạc có điểm nào đó chung với nội dung tiết học, từ việc nghe nhạc sẽ thuận lợi để dẫn dắt vào bài học. - Thay đổi môi trường học tập: giáo viên dạy Âm nhạc ở sân trường, phòng thể thao hoặc sân khấu Học sinh sẽ tích cực và sáng tạo hơn trước thực tiễn và môi trường học tập mới. - Thay đổi trình tự thực hiện các nội dung trong tiết học: với tiết học có 2-3 nội dung, giáo viên có thể thay đổi trình tự các nội dung đó mà vẫn đảm bảo việc dạy đúng, đủ các nội dung và rõ trọng tâm. Sự thay đổi này không ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của học sinh mà còn làm tiết học trở nên sinh động hơn, hấp dẫn hơn, tránh được kiểu dạy học khuôn mẫu, cứng nhắc. Ví dụ: Tiết 15 (lớp 6) - Ôn tập bài hát: Đi cấy - Ôn tập Tập đọc nhạc: Tập đọc nhạc số 5 - Âm nhạc thường thức: Sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc phổ biến Giáo viên có thể thực hiện trình tự dạy học theo một số cách sau: Cách 1 Cách 2 Cách 3 - Ôn tập bài hát: Đi cấy - Ôn tập bài hát: Đi cấy - Âm nhạc thường thức: - Ôn tập Tập đọc nhạc: Tập - Âm nhạc thường thức: Sơ lược về một số nhạc cụ đọc nhạc số 5 Sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc phổ biến - Âm nhạc thường thức: Sơ dân tộc phổ biến - Ôn tập Tập đọc nhạc: lược về một số nhạc cụ dân - Ôn tập Tập đọc nhạc: Tập đọc nhạc số 5 tộc phổ biến Tập đọc nhạc số 5 - Ôn tập bài hát: Đi cấy Ngoài 3 cách trên, vẫn còn những cách thực hiện khác. - Thay đổi trình tự các bước trong quy trình dạy học hát hoặc tập đọc nhạc: quy trình dạy hát có 7 bước, 3 bước cuối không được thay đổi trình tự là tập hát từng câu, hát cả bài và củng cố kiểm tra. Tuy nhiên, 4 bước đầu là giới thiệu bài hát, tìm hiểu về bài 10