Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục học sinh qua tiết thực hành đạo đức

đạo đức trở thành thói quen hàng ngày. Từ những suy nghĩ trên tôi cố gắng biến các tiêt luyện tập thành một hoạt động sinh động của trò, dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Tuỳ theo nôi dung từng bài mà học sinh được luyện tập các thao tác, các hành động đạo đức bằng nhiều hình thức như: Trò chới sắm vai. Làm bài tập tình huống. Nhận xét đánh giá hanh vi đạo đức. Thảo luận. Rèn luyện.. Ví dụ: Dạy tiết 2 bài “Lễ phép với người lớn” (Bài 12 - Đạo đức lớp 4 trang 27) Sử dụng hình thức sau: Làm phiếu bài tập Chơi sắm vai. Cả lớp làm bài 5 tình huống (Phiếu học tập cá nhân). Nam và Lan đi học về gặp bác tổ trưởng dân phố đi chợ về. Nam đứng lại mỉm cười chào bác, bác khen Nam. Khi bác đi xa rồi Lan nói với Nam: “Bác ấy có biết mình là ai đâu? Việc gì phải chào?” Bạn nào đúng? Bạn nào sai? Vì sao? Giờ ra chơi Hùng và Tuấn đang chơi bi. thầy hiệu trưởng đi qua, Tuấn đứng nghiêm chào thầy, Hùng vừa bắn bi vừa chào thầy. Phan tích hành động của hai bạn: Ai đúng? Ai sai? Sai ở đâu? Tổng kết năm học cô giáo trao phần thưởng cho hai bạn học sinh giỏi khi cô giáo trao phần thưởng cho Trang, Trang đón nhận bằng hai tay, miệng nói: “con cám ơn cô”. Đến lượt Tùng, Tùng đưa một tay ra nhận rồi chạy về chỗ ngồi. Phân tích hành động của hai bạn. Trong giờ học Lan mượn Hoa bút chì. Hoa ném bút chì cho Lan qua mặt cô giáo. Phân tích hành động của hai bạn. Mai đến rủ Tú đi học. Tú vội lấy cặp và chạy ra cửa. Mai nhắc Tú: “Sao cậu không chào bà?”. Tú đáp: “Bà tớ già rồi, bị lẫn có biết gì mà chào”. Phân tích hành động của Tú? Theo con ở trường hợp như vậy con sẽ làm như thế nào? Sau mỗi bài tập học sinh tự làm, bạn nhận xét và thống nhất ý kiến. Cuối cùng giáo viên chốt lại cả bài tình huống đó là: Học sinh phải thực hiện tốt những hành vi lễ phép với người lớn ở gia đình, nhà trường và xã hội. Ví dụ: Trong tình hưống 3 giáo viên cho học sinh trả lời: Gọi hai em lên nhận xét. Hành động của bạn Trang là đúng. Hành động của bạn Tùng là sai. Giáo viên hỏi: Vì sao hành động của bạn Trang là đúng? Học sinh trả lời: Hành động của bạn Trang đúng vì khi người lớn trao cho ta vật gì, ta phải đón bằng hai tay và nói lời cảm ơn. Trò chơi sắm vai: Giáo viên phân cho 4 tổ mỗi tổ nhận săm vai 1 tình huống trong phiêu học tập. Gọi từng tổ lên trình bày chú ý những động tác đứng nghiêm chào người lớn, nhận vật gì ở tay người lớn phải giơ hai tay và miệng nói: “Cám ơn...” hoặc nói: “...xin”. Động tác chào và xin phép đi học hoặc đi chơi. Qua trò chơi “sắm vai” học sinh đã tự thực hành được một số mẫu hành vi đúng và không mắc những hành vi sai. Qua bài học này học sinh rút ra được lễ phép với người lớn qua các mẫu hành vi đúng và lời nói cách xưng hô... giúp các em hình thành được kĩ năng, kĩ xảo trong hành vi đạo đức. Từ đó hình thành thói quen lễ phép với người lớn ở mọi lúc mọi nơi. Ví dụ: Dạy tiết 2 bài “Tiết kiệm tiền của”. (Đạo đức lớp 4 – bài 8 trang 19) Sử dụng hình thức hái hoa dân chủ. Sắm vai trong tiểu phẩm mẹ và con. Trò chơi hái hoa dân chủ Cây hoa được trang trí đặt ở giữa bục giảng. Lần lượt mỗi tổ lên hái một bông hoa, về tổ thảo luận rồi lên trả lời. Cả lớp nhận xét - cả tổ nhận xét cho điểm theo tổ. Nội dung các bông hoa: Nửa đêm đang ngủ, bỗng nghe thấy tiếng nước chảy tràn bể. Em sẽ làm gì? Vì sao em phải làm như vậy? Hằng rất sợ bóng tối, nên buổi tối khi bố mẹ đi vắng, Hằng bật tất cả đèn ở tất cả các phòng trong nhà, mặc dù Hằng chỉ sử dụng đến đèn ở bàm học. Việc làm của Hằng có đúng không? Theo em thì em sẽ làm như thế nào? Tuấn có rất nhiều đồ chơi, nhưng cái nào cũng hỏng, vứt ở mọi chỗ trong nhà. Theo em, nếu có đuợc nhiều đồ chơi như bạn Tuấn em sẽ làm gì? Nếu không chơi nữa (do lớn rồi) thì em sẽ làm thế nào? Lan đang ăn quà sáng thì trống tập trung, Lan vứt luôn nửa cái bánh mỳ ba tê vào thùng rác rồi vào chỗ xếp hàng. Phân tích hành động của bạn Lan. Theo em thì em làm thế nào? Qua phần trả lời của các tổ. Giáo viên chốt: Hàng ngày chúng ta phải tiết kiệm điện, nước, lương thực, quần áo đồ chơi, giày dép và tiền bạc... Trên cơ sở hình thành cho các em có thói quen biết tiết kiệm trong sinh hoạt. Sắm vai: Tiểu phẩm: “Mẹ con” Hai học sinh sắm vai mẹ và con đang nói chuyện với nhau: Hoa: Mẹ ơi mai mẹ mua cho con chiếc quần bò như bạn Trang đi mẹ! Mẹ: Quần áo đồng phục của con vẫn mặc được cơ mà? Với lại đến trường không được mặc quần bò. Hoa: Mẹ mua cho con để con mặc đi chơi. Mẹ: Bây giờ nhà ta đang phải tiết kiệm tiền để mua thuốc cho bà ốm. Hoa: Thế mẹ đi vay có được không ạ! Mẹ: Đi vay thì phải trả nợ người ta, mà mẹ không muốn mắc nợ. Con cố gắng học giỏi cuối năm mẹ sẽ thưởng cho. Hoa: Thôi mẹ ạ! Con sẽ cố gắng học giỏi để mẹ vui lòng. Mẹ: Con gái mẹ ngoan lắm, như thế là con đã biết tiết kiệm rồi đấy. Cả lớp nhận xét lời nói và việc làm của các nhân vật. Như vậy qua tiểu phẩm nhỏ, học sinh thấy rõ được hành vi đúng và không đúng. Và một lần nữa củng cố cho các em thói quen biêt tiết kiệm trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ: Dạy tiết 2 bài “Giữ trật tự vệ sinh nơi công cộng” (Đạo đức lớp 4 – bài 13 trang 29) Sử dụng hình thức: Thảo luận Chơi trò chơi. Thảo luận: Giáo viên đưa ra các bài tập để học sinh thảo luận. Lớp em tổ chức đi tham quan một di tích lịch sử. Em phải chuẩn bị như thế nào để giữ được vệ sinh trên ô tô và nơi tham quan? Đêm đã về khuya, em của Nam và các bạn vẫn đi chơi và cười rất to. Dũng tức quá hét to: Đêm khuya rồi, sao chúng mày còn cười nói la hét to như vậy? Thôi đi! Ai là người làm mất trật tự nơi công cộng? Tốt nhất Dúng nên ? Ở tiết 1 học sinh đã hiểu thế nào là nơi công cộng? Tại sao phải giữ trật tự, vệ sinh nơi công cộng? Từ đó học sinh dễ dàng trong việc thảo luận các bài tập trên để đưa ra những việc làm đúng thể hiện nếp sống văn minh của người học sinh Thủ đô. Trò chơi “Phóng sự điều tra” Cách chơi: Một em đứng ra điều khiển trò chơi. Em điều khỉên phải nêu một trong các sự việc cần điều tra dưới đây: Điều tra tình hình thực hiện trật tự vệ sinh trong lớp. Điều tra xem có bao nhiêu bạn thực hiện tốt vệ sinh trong lớp. Điều tra xem có bao nhiêu bạn thực hiện tốt trật tự trong lớp. Sau khi nêu sự việc cần điều tra, em điều khiển gõ một tiếng thước. Tất cả các em tham gia viết nhanh tất cả các sự việc, hiện tượng các em thấy theo chủ đề người điều khiển nêu. Khi viết cần ngắn và chỉ gạch đầu dòng. Khoảng 1, 2 phút, em điều khiển gõ thước một tiếng, các em ngừng không viết và nộp mảnh giấy cho em điều khiển. Em nào nêu được nhiêu người, nhiều hiện tượng là thắng. Em nào không nêu được thì bị loại. Ví dụ: Em điều khiển nêu “Viết tên các bạn thực hiện tốt vệ sinh trong lớp ”. Các em tham gia kể tên các bạn thực hiện tốt vệ sinh trong lớp. Em nào kể không đúng sẽ bị loại. Em nào kể được nhiều tên bạn thực hiện vệ sinh tốt và đúng là thắng. Qua trò chơi trên học sinh nhận thấy được giữ trật tự vệ sinh trong lớp là một việc làm mà người học sinh nào cũng phải thực hiện tốt. Tôi thường xuyên động viên, khen thưởng những em thực hiện tốt và nhắc nhở những em thực hiện chưa tốt. Tôi còn cho các em chơi trò chơi này vài lần trong giờ sinh hoạt lớp. Từ đó các em thi đua thực hiện tốt hơn. Đến nay ý thức giữ trật tự vệ sinh trong lớp học của lớp tôi tiến bộ hơn rât nhiều so với học kì I. Trên đây là một vài ví dụ đưa hình thức “Học mà vui – Vui mà học” vào tiết dạy Đạo đức mà tôi đã áp dụng. Tiết đạo đức đối với các em rất hứng thú và đạt hiệu quả. Và thực sự mỗi ngày đến trường là một ngày vui đối với các em. Tuỳ từng bài dạy tôi áp dụng các hình thức khác nhau, sao cho các chuẩn mực hành vi đạo đức các em nhân thức đựoc ở tiết 1, qua tiết thực hành nó trở thành thói quen hàng ngày và như vậy bài dạy Đạo đức đạt hiệu quả nhất. Củng cố thường xuyên thói quen hành vi đạo đức cho học sinh. Ngoài các hình thức trên, trong giờ sinh hoạt lớp, sinh hoạt tập thể tôi luôn dành thời gian kể những câu chuyện có liên quan tới các chuẩn mực đạo đức vừa học. Qua nội dung câu chuyện, cho học sinh tự nhận xét và rút ra những bài học cần thiết. Hoặc tôi cho học sinh sưu tầm những câu ca dao tục ngữ có liên quan đến bài học như tục ngữ, ca dao về tiết kiệm, thật thà, giữ lời hứa, lễ phép... Các câu chuyện như: Tấm Cám, Trầu cau, Trạng Hiền, Trạng Nồi...Qua các câu chuyện trên giáo dục con người biết ăn ở hiền lành, quý trọng tình anh em, bố mẹ, giáo dục gương chăm học vượt khó để học tập. Ngoài ra trong những giờ giảng dạy trên lớp hoặc ngoài lớp tôi cũng thường xuyên uốn nắn cho các em các hành vi đạo đức mà chưa đúng chuẩn mực. Phần IV Kết quả Từ nhận thức các chuẩn mực hành vi đạo đức đã trở thành thói quen hàng ngày của học sinh lớp tôi, và thể hiện rõ qua các mặt sau: Học sinh đi học chuyên cần, đến lớp đúng giờ, ăn mặc sạch sẽ, gọn gàng, đi dép quai hậu tới lớp, đội mũ bảo hiểm thường xuyên. Đến lớp làm bài và học bài đầy đủ. Biết giúp đỡ đoàn kết nhau cùng tiến bộ. Biết lao động tự phục vụ bản thân. Biết giữ gìn và bảo vệ trường lớp xanh - sạch - đẹp. Chấp hành đầy đủ các quy tắc về an toàn giao thông. Các thói quen hành vi đạo đức trong cuộc sống hàng ngày đã tạo cho các em chủ động sáng tạo hơn trong học tập. Kiên trì rèn chữ, giữ vở, tự tin trong cuộc sống. Kết quả hai mặt của lớp tôi có chuyển biến rõ rệt. Phần V Kêt luận Bằng những hình thức giảng dạy trong tiết 2 của môn Đạo đức ở trên, tôi nhận thấy học sinh đã là trung tâm của tiết dạy, giáo viên ít phải nói hơn mà học sinh lại chủ động hình thành được thói quen đạo đức cho mình. Chính thói quen đạo đức đó đã giúp các em ngoan hơn, say mê học tập các môn khác. Và như vậy chuẩn mực đạo đức trong bài học thực sự có hiệu quả. Trên đây là một vài suy nghĩ của tôi về giảng dạy tiết 2 môn Đạo đức. Tôi rất mong sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp, của Ban giám hiệu và của các cấp lãnh đạo để tiết dạy đạo đức cho học sinh hứng thú và hiệu quả hơn, học sinh đến trường thực sự: “Học mà vui – Vui mà học” Tôi xin chân thanh cảm ơn! Hà Nội, ngày 1 tháng 4 năm 2005 Người viết Nguyễn Bích Liên