Sáng kiến kinh nghiệm: Đổi mới phương pháp dạy tập làm văn

uy động kết hợp các phân môn khác như tiếng Việt, văn học,phải phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh có như vậy phân môn ngữ văn mới đạt được hiệu quả giáo dục như mục tiêu đã đề ra. 2. Cơ sở thực tế: a, Về phía học sinh: - Một số HS chưa say mê học tập môn ngữ văn và đặc biệt ngại học phân môn TLV .Vì vậy HS chỉ học với tính chất chống đối vì điểm số. - Một số phụ huynh cũng không thích con em mình học ngữ văn vì môn này thuộc ban C sau này ít có cơ hội để lựa chọn khi thi vào các trường đại học hay chuyên nghiệp. - Học ngữ văn và đặc biệt là học phân môn TLV thường tốn thời gian vì để làm được một bài TLV hoàn chỉnh HS phải đầu tư ít nhất là 45 phút , vì thế HS không có thời gian để vui chơi b. Về phía giáo viên: Trong việc giảng dạy môn ngữ văn, giáo viên thường ngại nhất là dạy phân môn TLV bởi đây là môn khô, khổ, khó ; thậm chí một số GV trẻ còn chưa biết tìm ra một phương pháp dạy phân môn TLV thích hợp. Vì những lí do trên mà tổ XH trường THCS HảI Triều quyết định tổ chức chuyên đề phương pháp dạy TLV. II.Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 1. Đối tượng nghiên cứu: - Học sinh lớp 6,7,8,9 bậc THCS. 2. Phương pháp nghiên cứu: -Phương pháp phân tích. - Phương pháp so sánh ,tổng hợp. III. Nội dung và phương pháp tiến hành: Dạykiểu bài lí thuyết trong phân môn TLV cũng như dạy phân môn TV, GV nên lựa chọn phương pháp dạy quy nạp để học sinh dễ tiếp thu lí thuyết, có nắm vững lí thuyết thì HS mới vận dụng vào thực hành dễ dàng và có hiệu quả. Vì vậy khi dạy phân môn TLV GV có thể tiến hành theo các bước sau: 1, Chọn hệ thống VD tối ưu: VD trong các bài lí thuyết TLV thường là đoạn văn hoặc văn bản. Đa số các VD trong SKG đều chuẩn, GV có thể khai thác các VD trong SGK để phục vụ cho việc giảng dạy của mình. Tuy nhiên có những VD trong SGK, ta cũng cần xem xét. VD: Khi dạy bài : “Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh” ta có thể thay VD mẫu” Hạ Long-đá và nước” trong SGK bằng văn bản ở BT1 “ Ngọc hoàng xử tội ruồi xanh” để học sinh dễ dàng nắm bắt các kiến thức theo yêu cầu của bài. 2. Chọn hệ thống câu hỏi khoa học : Để HS nắm được các đơn vị kiến thức của phân môn TLV, GV cần lựa chọn hệ thống câu hỏi khoa học, phù hợp với từng đối tượng và phù hợp với từng bài để HS có thể tiếp thu được bài một cách tốt nhất. Hệ thống câu hỏi trong phân môn TLV phải phát huy được tính chủ động tích cực học tập của HS. Vì vậy khi đặt hệ thống câu hỏi GV cần lưu ý đặt câu hỏi từ dễ đến khó, từ nhận biết đến vận dụng và sáng tạo. Hệ thống câu hỏi của phân môn TLV phải mang tinh thần tích hợp với các phân môn TV, văn học của môn ngữ văn nói chung. 3. Phân tích mẫu để rút ra bài học: Từ hệ thống VD, giáo viên dùng hệ thống câu hỏi để hướng dẫn HS tìm hiểu rồi để HS tự rút ra bài học ( phương pháp quy nạp). Khi dạy, GV cần đặc biệt chú trọng pháp huy tính chủ động của HS, tự để HS rút ra bài học HS mới hiểu, nhớ lâu và sẽ vận dụng thuần thục khi thực hành làm bài TLV. 4. Vận dụng lí thuyết vào thực hành: Một nguyên tắc bắt buộc là khi dạy lí thuyết TLV , GV phải cho HS thực hành. Có như vậy HS mới được củng cố về lí thuyết và mới biết vận dụng lí thuyết vào thực hành bởi mục đích cuối cùng của TLV là HS biết thực hành làm bài văn hoàn chỉnh. Để HS không ngại thực hành( đây là tâm lí chung của HS), GV nên lựa chọn các BT từ dễ đến khó,từ nhận biết đến vận dụng, từ viết ngắn đến viết dài (viết đoạn văn rồi viết bài văn) để HS có hứng thú làm BT. Giáo án dạy minh họa Tuần 8 Tiết 40 miêu tả nội tâm trong Văn bản tự sự Mục tiêu cần đạt :Giúp học sinh: -Thấy được vai trò c' ytố mtả nội tâm và qhệ giữa nội tâm với ngoại hình trong khi kể chuyện. -Rèn luyện kĩ năng kể chuyện kết hợp với miêu tả nội tâm nhân vật khi viết bài tự sự - Có ý thức sử dụng yếu tố miêu tả tự sự trong văn bản tự sự. Chuẩn bị: GV:Tham khảo: SGV, TKBG. HS : Đọc văn bản mẫu và trả lời câu hỏi. Tiến trình tiết học A. Tổ chức lớp B. Kiểm tra bài cũ: - Đọc thuộc lòng14 câu đầu của đoạn trích " Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga"? - Yếu tố miêu tả có vai trò gì trong đoạn thơ em vừa đọc? C. Bài mới : GV vào bài : Nhân vật là yếu tố quan trọng nhất của tác phẩm tự sự , để xây dựng nhân vật , nhà văn thường miêu tả ngoại hình và nội tâm . Vậy có thể miêu tả nội tâm nhân vật bằng những cách nào, bài hôm nay sẽ giúp chúng ta trả lời được câu hỏi đó. Gọi hs đọc đoạn trích: "Kiều ở lầu Ngưng Bích " ? Tìm những câu thơ tả cảnh và những câu thơ tả tâm trạng của Thúy Kiều? I Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự : 1.Yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản "Kiều ở lầu Ngưng Bích " -Tả cảnh: Trước lầu... dặm kia. Buồn trông cửa bể...ngồi. -Tả tâm trạng: Bên trời.... người ôm. ? Tại sao em phân biệt được câu thơ tả cảnh và những câu thơ tả tâm trạng? Gv:Sự phân biệt giữa miêu tả cảnh sắc và miêu tả nội tâm chỉ là tương đối bởi trong tả cảnh thiên nhiên đã gửi gắm tình cảm và trong miêu tả nội tâm cũng có yếu tố ngoại cảnh đan xen. ? Những câu thơ tả cảnh trên có phải chỉ nhằm mục đích tả cảnh hay còn mục đích nào khác? HS: Những câu thơ tả cảnh trên không phải chỉ nhằm mục đích tả cảnh mà còn qua cảnh để nói tâm trạng của con người. ? Từ đó , em hãy cho biết những câu thơ tả cảnh có mối quan hệ như thế nào với việc thể hiện nội tâm nhân vật ? ? Đọc đoạn văn và nhận xét cách miêu tả nội tâm của tác giả ? ? Đó là cách miêu tả trực tiếp hay gián tiếp? -Tả cảnh là tả bên ngoài gồm cảnh sắc thiên nhiên và ngoại hình của con người, sự vật... có thể quan sát trực tiếp được . - Miêu tả tâm trạng bao gồm những suy nghĩ của nhân vật ( Thúy Kiều) về thân phận, quê hương, cha mẹ. - >Qua cảnh vật người viết cho ta thấy được tâm trạng của nhân vật . (Trong đoạn trích trên ,qua khung cảnh thiên nhiên trước lầu Ngưng Bích ta thấy được tâm trạng lẻ loi , cô đơncủa Thúy Kiều và cảnh cửa bể chiều hôm ... là tâm trạng buồn tha hương ...của Thúy Kiều) 2. Đoạn văn trong tác phẩm "Lão Hạc " của Nam Cao: - Miêu tả nét mặt, cử chỉ để thể hiện nội tâm. -> Miêu tả gián tiếp ? Từ đó em thấy có mấy cách miêu tả nội tâm nhân vật? ? Miêu tả nội tâm có tác dụng ntn đối với việc khắc hoạ nội tâm nhân vật trong văn bản tự sự ? ?Từ các BT trên em hãy cho biết miêu tả nội tâm là gì? Nêu tác dụng của việc miêu tả nội tâm nhân vật ? GV gọi hs đọc ghi nhớ. GV chốt lại. ?Có thể miêu tả nội tâm bằng những cách nào? ? Lấy VD minh họa? ? Thuật lại đoạn trích "Mã Giám Sinh mua Kiều" bằng văn xuôi? =>Có 2 cách miêu tả nội tâm nhân vật: -Miêu tả trực tiếp. - Miêu tả gián tiếp( qua cảnh vật và nét mặt, cử chỉ) -> Nhân vật là yếu tố quan trọng nhất của tác phẩm tự sự , để xây dựng nhân vật , nhà văn thường miêu tả ngoại hình và nội tâm . => Mtả nội tâm nhằm khắc hoạ chân dung tinh thần của nhân vật , tái hiện lại những trăn trở, dằn vặt, những dung động tinh tế trong tư tưởng , tình cảm của nhân vật ( những yếu tố này không thể tái hiện bằng ngoại hình). Vì thế miêu tả nội tâm có vai trò và tác dụng to lớn trong việc khắc hoạ đặc điểm, tính cách nhân vật . * Ghi nhớ: sgk(117). II.Luyện tập: BT1: Sau khi Kiều quyết định bán mình chuộc cha, mụ mối đánh hơI thấy món mồi hời liền sốt sắng dẫn một gã đàn ông đến nhà Vương ông. Gã đàn ông ấy c GV gợi ý: - Chuyển bằng văn xuôi, chú ý những câu miêu tả tâm trạng Kiều : Nỗi mình thêm tức... -Người kể có thể kể theo ngôi1 hoặc 3. - Sau khi HS làm xong, GV cho một số HS trình bày trước lớp, tổ chức thảo luận về các bài vừa trình bày . GV nhận xét tổng kết. chạc ngoài bốn mươi tuổi, ăn mặc chải chuốt rất đỏm dáng. Nhìn cách ăn mặc ấy , ta có thể đoán ngay được đây là một tay vô công rồi nghề hoặc thuộc loại ăn chơi đàng điếm. Khi vào nhà Vương ông, chủ nhà chưa kịp mời thì hắn đã ngồi tót lên ghế trên ngồi một cách rất ngạo mạn, xấc xược. Khi được hỏi han trò chuyện thì hắn bộc lộ rõ chân tướng của một kẻ vô học bằng những câu trả lời cộc lốc trống không. Hắn có vẻ đắc ý, gật gù nhìn mụ mối vén tóc bắt tayđể “kiểm tra” nàng Kiều như một món hàng ngoài chợ. Rồi có vẻ ưng ý , hắn bắt đầu một cuộc mặc cả đúng nòi con buôn Trong khi mụ mối và Mã Giám Sinh đang say thì nàng Kiều đáng thương chết nặng trong nỗi tủi nhục ê chề. Nàng đâu ngờ được cuộc đời nàng lại ra nông nỗi như thế này?... Cuối cùng thì cuộc mặc cả cũng đến hồi kết thúc. Chao ôi, một người con gái đoan trang , tài sắc ? Đóng vai Kiều kể lại đoạn trích: " Thúy Kiều báo ân, báo oán"...? GV hướng dẫn HS tự làm, sau đó gọi HS đọc trước lớp. Cho các bạn góp ý. GV nhận xét và bổ sung. Những bài làm tốt, GV cho điểm thưởng. ? Ghi lại tâm trạng em sau khi để xảy ra một việc có lỗi với bạn? Gợi ý: - Việc gì? -Diễn ra như thế nào? Tâm trạng mình sau khi gây ra ra sao ? GV định hướng cho hs : Tham khảo"BH đường đời đầu tiên" như Thúy Kiều mà cũng chỉ là món hàng với giá được định “ngoài bốn trăm” thôi ư? BT2: HS tự làm. BT3: HS tự làm D. Củng cố: -Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là gì? - Nêu tác dụng của việc sử dụng miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự? - Có thể miêu tả nội tâm cách nào? E. Hướng dẫn về nhà: - Học ghi nhớ + làm các BT còn lại. - Soạn Lục Vân Tiên gặp nạn. IV. Kết quả: 1. Kết quả học sinh giỏi: Năm học Số HS dự thi Số HS đoạt giải Xếp loại đồng đội 2008-2009 02 01 5 2009-2010 02 02 1 2010-2011 02 02 2. Kết quả xếp loại học sinh đại trà: Năm học Khối lớp Kết qủa 2008 -2009 7 80% 2009-2010 8 84% 2010-2011 9 Kì I: 89% V. Kết luận: Trên đây là một số PP dạy TLV mà sau nhiều năm giảng dạy tôi đã tự rút ra phương pháp cho riêng mình, nay xin trao đổi cùng các bạn đồng nghiệp để chúng ta cùng rút kinh nghiệm. Rất mong được sự góp ý của các bạn để bài viết của tôi thêm hoàn thiện. Xin chân thành cảm ơn! Hải Triều ngày 18 tháng 3 năm 2011 Người viết Đoàn Thị Nga. Mục lục Nội dung Trang Lí do chọn đề tài Đối tượng và phương pháp nghiên cứu Nội dung và biện pháp tiến hành Giáo án minh họa Kết quả Kết luận 1 2 2 4 9 9