Sáng kiến kinh nghiệm: Đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn bằng bản đồ tư duy – Ngữ văn 7

nh hoạ giữa sự kết hợp giữa cỏc từ ngữ, hỡnh ảnh, màu sắc, đường nột phự hợp với cấu trỳc hoạt động và chức năng của bộ nóo, giỳp con người khai thỏc tiềm năng vụ tận của bộ nóo.       Cơ chế hoạt động của bản đồ tư duy chỳ trọng tới hỡnh ảnh, màu sắc, với cỏc mạng lưới liờn tưởng ( Cỏc nhỏnh)- BĐTD là cụng cụ đồ hoạ nối cỏc hỡnh ảnh cú liờn hệ với nhau, vỡ vậy cú thể sử dụng BĐTD vào hỗ trợ dạy học kiến thức mới, củng cố kiến thức sau mỗi tiết học, ụn tập hệ thống hoỏ kiến thức sau mỗi chương        BĐTD giỳp học sinh học được phương phỏp học tập chủ động, tớch cực. Thực tế ở trường phổ thụng cho thấy, một số học sinh cú xu hướng khụng thớch học mụn Ngữ văn hoặc ngại học mụn Ngữ văn do đặc trưng mụn học thường phải ghi chộp nhiều, khú nhớ. Một số em học tập chăm chỉ nhưng thành tớch họch tập chưa cao. Cỏc em thường học bài nào biết bài nấy, học phần sau khụng biết liờn hệ với phần trước, khụng biết hệ thồng kiến thức, liờn kết kiến thức với nhau, khụng biết vận dụng kiến thức đó học trước vào bài học sau. Do đú, việc sử dụng thành thạo BĐTD trong dạy học, sẽ giỳp học sinh học được phương phỏp học, tăng tớnh độc lập, chủ động, sỏng tạo và phỏt triển tư duy.       BĐTD giỳp học sinh học tập tớch cực, huy động tối đa tiềm năng của bộ nóo. Việc HS vẽ BĐTD cú ưu điểm là phỏt huy tối đa tớnh sỏng tạo của học sinh, cỏc em được tự do chọn màu sắc ( xanh, đỏ, tớm, vàng), đường nột (đậm, nhạt, thẳng, cong..), cỏc em tự “ sỏng tỏc” nờn trờn mỗi BĐTD thể hiện rừ cỏch hiểu, cỏch trỡnh bày kiến thức của từng học sinh và BĐTD do cỏc em tự thiết kế nờn cỏc em sẽ yờu quý, trõn trọng “ tỏc phẩm” của mỡnh.        BĐTD giỳp người học ghi chộp rất hiệu quả. Do đặc điểm của BĐTD nờn người thiết kế BĐTD phải chọn lọc thụng tin, từ ngữ, sắp xếp bố cục để ghi thụng tin cần thiết nhất và lụgic, vỡ vậy, sử dụng BĐTD sẽ giỳp học sinh dần dần hỡnh thành cỏch ghi chộp hiệu quả. b. Phương thức tạo lập - Bước 1: Vẽ chủ đề ở trung tõm trờn một mảnh giấy (đặt nằm ngang) + Người vẽ sẽ bắt đầu từ trung tõm với hỡnh ảnh của chủ đề. Hỡnh ảnh cú thể thay thế cho cả ngàn từ và giỳp chỳng ta sử dụng tốt hơn trớ tưởng tượng của mỡnh. Sau đú cú thể bổ sung từ ngữ vào hỡnh vẽ chủ đề nếu chủ đề khụng rừ ràng. + Nờn sử dụng màu sắc vỡ màu sắc cú tỏc dụng kớch thớch nóo như hỡnh ảnh. + Cú thể dựng từ khúa, kớ hiệu , cõu danh ngụn, cõu núi nào đú gợi ấn tượng sõu sắc về chủ đề. - Bước 2: Vẽ thờm cỏc tiờu đề phụ vào chủ đề trung tõm + Tiờu đề phụ cú thể viết bằng chữ in hoa nằm trờn cỏc nhỏnh to để làm nổi bật. + Tiờu đề phụ được gắn với trung tõm. + Tiờu đề phụ nờn được vẽ chộo gúc để nhiều nhỏnh phụ khỏc cú thể được vẽ tỏa ra một cỏch dễ dàng. - Bước 3: Trong từng tiờu đề phụ vẽ thờm cỏc ý chớnh và cỏc chi tiết hỗ trợ + Khi vẽ cỏc ý chớnh và cỏc chi tiết hỗ trợ chỉ nờn tận dụng cỏc từ khúa và hỡnh ảnh. + Nờn dựng những biểu tượng, cỏch viết tắt để tiết kiệm khụng gian vẽ và thời gian. + Mỗi từ khúa, hỡnh ảnh nờn được vẽ trờn một đoạn gấp khỳc riờng trờn nhỏnh. Trờn mỗi khỳc nờn chỉ cú tối đa một từ khúa. + Sau đú nối cỏc nhỏnh chớnh cấp 1 đến hỡnh ảnh trung tõm, nối cỏc nhỏnh cấp 2 đến cỏc nhỏnh cấp 1, nối cỏc nhỏnh cấp 3 đến cỏc nhỏnh cấp 2bằng đường kẻ. Cỏc đường kẻ càng ở gần trung tõm thỡ càng được tụ đậm hơn. + Nờn dựng cỏc đường kẻ cong thay vỡ cỏc đường kẻ thẳng vỡ đường kẻ cong được tổ chức rừ ràng sẽ thu hỳt được sự chỳ ý của mắt nhiều hơn. + Tất cả cỏc nhỏnh tỏa ra cựng một điểm nờn cú cựng một màu. Chỳng ta thay đổi màu sắc khi đi từ ý chớnh ra đến cỏc ý phụ cụ thể hơn. - Bước 4: Người viết cú thể thờm nhiều hỡnh ảnh nhằm giỳp cỏc ý quan trọng thờm nổi bật cũng như giỳp lưu chỳngvào trớ nhớ tốt hơn. * Tỏc dụng của bản đồ tư duy: - Tiết kiệm thời gian, cụng sức. - Cung cấp bức tranh tổng thể. - Tổ chức và phõn loại suy nghĩ. - Ghi nhớ tốt hơn. - Kớch thớch tiềm năng sỏng tạo. - Sử dụng rộng rói , hiệu quả và dễ dàng ở nhiều lĩnh vực ị Bản đồ tư duy là một cụng cụ giỳp học tập hiệu quả thụng qua việc vận dụng cả nóo phải và nóo trỏi giỳp người học tiếp thu bài nhanh hơn, hiểu bài kĩ hơn, nhớ được nhiều chi tiết hơn. Tuy nhiờn bản đồ tư duy khụng phải là một tỏc phẩm hội họa nờn cần trỏnh rơi vào việc trang trớ cầu kỡ, chau chuốt thay cho ghi chỳ (là mục đớch chớnh khi sử dụng bản đồ tư duy). Phụ lục 3: Đề Kiểm tra sau tác động Họ và tờn: ....................................................... Lớp ................................... I. Trắc nghiệm : 2 điểm ( Mỗi cõu trả lời đỳng được 0,25 điểm) 1 Thuở nhỏ, nhà nghốo, thụng minh học giỏi sau đú đi thi, đỗ dầu cả ba kỡ thi: Hương, Hội, Đỡnh" nhận định này núi về nhà thơ nào? A. Nguyễn Trãi B. Nguyễn Khuyến C. Bà Huyện Thanh Quan D. Trần Tế Xương 2 Vỡ sao Nguyễn Khuyến được mệnh danh là " nhà thơ của quờ hương làng cảnh Việt Nam"? Bởi vỡ Nguyễn Khuyến viết nhiều, viết hay, viết sõu sắc về làng cảnh quờ hương Việt Nam. Bởi vỡ Nguyễn Khuyến vốn sinh ra và lớn lờn ở vựng quờ Bỡnh Lục nghốo khú Bởi vỡ quờ hương là phần mỏu thịt của thi sĩ Nguyễn Khuyến Bởi vỡ Nguyễn Khuyến luụn đấu tranh cho quyền lợi của quờ hương. 3. Thế nào là quan hệ từ? A. Là từ chỉ người và vật. B. Là từ chỉ hoạt động, tớnh chất của người và vật. C. Là từ chỉ cỏc ý nghĩa quan hệ sở hữu, so sanh giữa cỏc thành phần cõu và giữa cõu với cõu. D. Là từ mang ý nghĩa tỡnh thỏi. 4. Trong cỏc dũng sau, dũng nào cú sử dụng quan hệ từ ? A. vừa trắng lại vừa trũn. B. bảy nổi ba chỡm. C. tay kẻ nặn. D. giữ tấm lũng son. 5. Quan hệ từ “hơn” trong cõu sau biểu thị ý nghĩa quan hệ gỡ? Lũng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai? A. Sở hữu C. Nhõn quả B. So sỏnh D. Điều kiện. 6. Trong hai cõu thơ: "Lom khom dưới nỳi tiều vào chỳ Lỏc đỏc bờn sụng chợ mấy nhà" Tỏc giả đó dựng biện phỏp nghệ thuật đắc sắc nào? A. Nhõn hoỏ C. Đảo ngữ B. Điệp từ D. Ẩn dụ Cõu 7: Tỡm từ thớch hợp điền vào chỗ trống sau để cú khỏi niệm hoàn chỉnh. "... là biện phỏp lặp đi lặp lại từ ngữ hoặc cả cõu để làm nổi bật ý, gõy cảm xỳc mạnh " A. So sỏnh C. Ẩn dụ B. Nhõn húa D. Điệp ngữ 8. Cảnh Đốo Ngang trong bài thơ “Qua Đốo Ngang “của Bà Huyện Thanh Quan được miờu tả ở thời điểm nào trong ngày ? A. Buổi sỏng. B. Buổi xế trưa. C. Buổi xế chiều. D.Buổi tối. II. Tự luận : 8 điểm Cõu 1: ( 2 điểm) Cho đoạn thơ:" Trờn đường cỏt mịn một đụi Yếm đỏ khăn thõm trẩy hội chựa Gậy trỳc dắt bà già túc bạc Tay lần tràn hạt miệng nam mụ" (Nguyễn Bớnh) Hóy tỡm những từ đồng nghĩa cú thể thay thế cho những từ in đậm trong đoạn thơ trờn Cõu 2 : ( 2 điểm) Đặt cõu với những cặp quan hệ từ: a) nếu.thỡ. b) vỡ.nờn c) tuy.những d) sở dĩ..vỡ. Cõu 3( 4 điểm): Viết một đoạn văn trỡnh bày cảm nhận của em về tỡnh bạn trong bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến Đáp án bài kiểm tra sau tác động Phần 1: Trắc nghiệm Cõu 1 2 3 4 5 6 7 8 Đỏp ỏn B A C A B C D C Phần 2. Tự luận Cõu 1: Cỏc từ đồng nghĩa cú thể thay thế: ; đỏ - thắm, đen – thõm, bạc – trắng Cõu 2: Mỗi cõu đặt đỳng được 0,5 điểm a) Nếu trời mưa thỡ trận búng đú hoón lại b) Vỡ Lan siờng năng nờn đó đạt thành tớch tốt trong học tập. c) Tuy trời mưa nhưng tụi vẫn đi học. d) Sở dĩ anh ta thành cụng vỡ anh ta luụn lạc quan, tin tưởng vào bản thõn . Cõu 3 - Hỡnh thức: Viết đỳng hỡnh thức đoạn văn: 0,5 điểm Cú sử dụng được quan hệ từ và điệp ngữ: 1 điểm - Nội dung: Cảm nhận được về tỡnh bạn của nhà thơ: 2 điểm + Tỡnh bạn keo sơn, gắn bú, chõn thành, tha thiết: - Khụng quản ngại đường xa đến thăm bạn - Vui mừng biết bao khi bạn đến chơi nhà ( Cõu thơ thứ nhất như một tiếng reo vui một lời chào hồ hởi khi bạn đến chơi nhà) - Phơi bày những khú khăn của mỡnh nhưng thực chất là lời dựa vui húm hỉnh => một tỡnh bạn gắn bú thõn thiết mới cú sự đựa vui húm hỉnh như vậy - Tỡnh bạn vượt lờn trờn cả điều kiện vật chất bỡnh thường( chỉ cần ta với ta, ta hiểu ta) - Chữ viết sạch đẹp, trỡnh bày khoa học: 0,5 điểm Phụ lục 4. bảng điểm LỚP THỰC NGHIỆM TT Họ và tờn Điểm kiểm tra sau tỏc động 1 Nguyễn Xuân An 8 2 Lê Hồng Anh 7 3 Nguyễn Quốc Anh 8 4 Vũ Văn Chiến 9 5 Vũ Tiến Dũng 7 6 Hoàng Kim Dung 7 7 Nguyễn Thị Dung 9 8 Lê Tiến Đạt 8 9 Trần Phú Đạt 7 10 Vũ Thành Đạt 8 11 Phạm Trung Đức 8 12 Nguyễn Văn Đức 8 13 Lê Thúy Hằng 8 14 Tô Thị Hà 9 15 Vũ Minh Hường 9 16 Nguyễn Minh Hiếu 8 17 Phạm Gia Hiếu 8 18 Bùi Việt Hưng 8 19 Nguyễn Huy Hoàng 9 20 Phùng Thiên Hoàng 8 21 Nguyễn Đình Huynh 9 22 Đào Ngọc Lan 9 23 Bùi Nguyễn Diệu Linh 7 24 Nguyễn Khánh Linh 7 25 Bùi Văn Linh 7 26 Nguyễn Mai Linh 9 27 Lê Văn Mạnh 8 28 Đặng Bình Minh 9 29 Lê Thị Thảo My 8 30 Nguyễn Phương Nam 7 31 Bùi Bích Ngọc 8 32 Ngô Kim Ngọc 8 33 Phạm Thị Yến Nhi 9 34 Đào Phương Nhung 7 35 Nguyễn Thị Quỳnh Phương 8 LỚP ĐỐI CHỨNG TT Họ và tờn Điểm kiểm tra sau tỏc động 1 Trần Thạch An 6 2 Bùi Trung Anh 8 3 Lê Đình Anh 6 4 Lê Thị Trâm Anh 8 5 Nguyễn Văn Anh 8 6 Nguyễn Thị Ngọc ánh 6 7 Trần Quốc Cừơng 8 8 Nguyễn Hoàng Đạt 8 9 Lê Thùy Giang 7 10 Trần Văn Hiệp 6 11 Nguyễn Thị Yhu Huyền 7 12 Nguyễn Duy Khánh 6 13 Nguyễn Văn Mạnh 7 14 Bùi Minh Nhật 6 15 Nguyễn Hiếu Nghĩa 7 16 Nguyễn Quốc Phong 7 17 Nguyễn Đức Phụng 6 18 Lâm Thị Quỳnh 7 19 Phạm Như Quỳnh 7 20 Tạ Thanh Sơn 7 21 Trần Thị Thanh 8 22 Đàm Huy Thắng 7 23 Nguyễn Văn Tín 7 24 Nguyễn Thị Bảo Trang 8 25 Đỗ Thị Ngọc Trâm 8 26 Trịnh Văn Tùng 7 27 Đỗ Thu Uyên 7 28 Trần Thu Uyên 8 29 Phạm Thị Minh Phượng 7 30 Vũ Phương Thảo 7 31 Vũ Hà Trang 7 32 Vũ Vân Trang 7 33 Đào Anh Vũ 8 34 Vũ Hoàng Đức 6 35 Lê Viết Sơn 7 Phụ lục 5: Bảng tớnh điểm trung bỡnh, Độ lệch chuẩn, giỏ trị p, SMD trờn Excel 8 6 7 8 8 6 9 8 7 8 7 6 9 8 8 8 7 7 8 6 8 7 8 6 8 7 9 6 9 7 8 7 8 6 8 7 9 7 8 7 9 8 9 7 7 7 7 8 7 8 9 7 8 7 9 8 8 7 7 7 8 7 8 7 9 8 7 6 8 7 giỏ trị TB 8.028571 7.057143 Độ lệch 0.746983 0.725293 chuẩn p 2.88E-07 (0,0000002) SMD 1,34