Sáng kiến kinh nghiệm dạy hội thoại trong môn Tiếng Việt khối 5 ở tiểu học

chñ yÕu: Thêi gian Néi dung Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh 4’ 1’ 16’ A. KTBC: B. Bµi míi: 1. Giíi thiÖu bµi: 2. HD hs luyÖn tËp: a) BT1: SGV - tr 198 - Y/c hs nªu ~ ®k cÇn cã khi tham gia thuyÕt tr×nh, tranh luËn. Th¸i ®é khi thuyÕt tr×nh, tranh luËn? - Nx, cho ®iÓm hs. - GV gtb + ghi tªn bµi * Gäi hs ®äc ph©n vai truyÖn * Hd hs n¾m v÷ng y/c cña bµi. * Tæ chøc cho hs th¶o luËn nhãm 6 ®Ó tr¶ lêi c©u hái vµ ghi kq vµo thÎ tõ, thÎ c©u. * Gäi hs tr×nh bµy. NX, kl * Gv tæ chøc cho hs lµm viÖc nhãm 4 ®Ó më réng lÝ lÏ vµ d/c. Gîi ý hs ®ãng vai c¸c nvËt ®Ó hoµn thµnh yc * Gäi hs ®ãng vai c¸c nv tranh luËn tr­íc líp. - 2 hs tr¶ lêi nèi tiÕp. - Ghi bµi vµo vë * 5 hs ®äc ph©n vai. * §äc l¹i y/c cña bµi. * Hs lµm viÖc theo y/c. * §¹i diÖn 1 sè nhãm d¸n thÎ tõ, thÎ c©u vµo cét ë b¶ng vµ tr×nh bµy, hs kh¸c nx, bs ý kiÕn. * Hs lµm viÖc nhãm 4 ghi ý kiÕn vµo nh¸p. * 1 vµi nhãm hs ®ãng vai tranh luËn, líp theo dâi Thêi gian Néi dung Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh 16’ 3’ b) BT2: C. Cñng cè - dÆn dß: ¨ ghi lÝ lÏ, dc më réng * Nx, khen ngîi nhãm hs, c¸ nh©n hs. KL - Gäi hs ®äc y/c vµ ND cña bµi vµ nªu y/c cña bµi - Hd hs t×m hiÓu y/c cña bµi vµ hd hs lµm bµi = 1 sè c©u hái gîi ý. L­u ý hs ®Ìn trong bµi ca dao vµ ®Ìn ®iÖn mµ ®Þa ph­¬ng ®ang sö dông. - Tæ chøc cho hs tù lµm bµi vµo vë. - Gäi hs ®äc bµi cña m×nh. Nx, söa ch÷a, cho ®iÓm hs - - Khen ngîi hs. - Nx tiÕt häc, khen ngîi hs. - DÆn hs: + RÌn KN thuyÕt tr×nh, tranh luËn. + ChuÈn bÞ bµi cho tiÕt «n tËp. nx, bs ý kiÕn. - 1 hs ®äc, nªu y/c: thuyÕt tr×nh. - Hs lµm viÖc c¸ nh©n - 1 sè hs tr×nh bµy, hs líp theo dâi, nx vµ bs Bµi: TËp viÕt ®o¹n ®èi tho¹i I/ Môc tiªu: 1. ViÕt tiÕp c¸c ®o¹n ®èi tho¹i theo gîi ý ®Ó hoµn chØnh mét ®o¹n ®èi tho¹i trong kÞch. 2. BiÕt ph©n vai ®äc l¹i hoÆc diÔn thö mµn kÞch. II/ Ph­¬ng tiÖn ®å dïng d¹y häc: - B¶ng nhãm, bót d¹. - B¶ng phô. Mét sè ®å vËt ®Ó ®ãng vai. Hoa b×nh chän III/ C¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc chñ yÕu: Thêi gian Néi dung Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh 2 - 4 ph 1 ph 34ph 4’ 14’ 16’ A. KTBC: B. Bµi míi: 1. Giíi thiÖu bµi: 2. H­íng dÉn lµm BT: a. BT1: b. BT2: c. BT3: - Nx qua vÒ bµi viÕt ë tiÕt tr­íc. - Y/c hs nh¾c l¹i tªn c¸c vë kÞch ®· häc ë líp 5 - GV gtb + ghi tªn bµi * Gäi hs ®äc y/c vµ ND cña ®o¹n trÝch. * HD hs ph©n tÝch ®o¹n trÝch( c¸c nh©n vËt; d¸ng ®iÖu, vÎ mÆt, th¸i ®é cña c¸c nh©n vËt; néi dung ®o¹n trÝch) * Cho hs ®äc thÇm l¹i mÈu chuyÖn. - Gäi hs ®äc y/c, nh©n vËt, c¶nh trÝ, thêi gian, gîi ý ®o¹n ®èi tho¹i cña BT2. - Tæ chøc cho hs lµm viÖc nhãm. - Gäi hs tr×nh bµy ý kiÕn - Nx, cho ®iÓm hs. * Gäi hs ®äc y/c cña BT. * Tæ chøc cho hs trao ®æi ph©n vai ®äc vµ diÔn l¹i mµn kÞch theo c¸c vai: - L¾ng nghe. - Nh¾c l¹i - Ghi bµi vµo vë * 2 hs ®äc, líp ®äc thÇm. * TLCH * Hs ®äc thÇm chuÈn bÞ tr¶ lêi c©u hái. - 3 hs ®äc - Hs lµm viÖc theo nhãm ë b¶ng nhãm - 1 sè nhãm tr×nh bµy bµi lµm cña m×nh, nhãm kh¸c nx, bs. - B×nh chän nhãm viÕt lêi tho¹i hay * 1 hs ®äc * Lµm viÖc nhãm theo y/c Thêi gian Néi dung Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh 2 ph C. Cñng cè - dÆn dß: TrÇn Thñ §é, Phó n«ng, Ng­êi dÉn chuyÖn * Nh¾c hs kh«ng qu¸ phô thuéc vµo lêi tho¹i * Tæ chøc cho hs diÔn kÞch tr­íc líp * Nx, khen ngîi hs, nhãm hs - Nx tiÕt häc, khen ngîi hs. - DÆn hs: + ViÕt l¹i ®o¹n ®èi tho¹i. + ChuÈn bÞ bµi sau. * Hs diÔn kÞch tr­íc líp. Nx, b×nh chän nhãm diÔn hay, sinh ®éng, tù nhiªn Đoạn đối thoại của BT2 có thể là: XIN THÁI SƯ THA CHO Trần Thủ Độ: - Ngươi có phải là Đặng Văn Sửu không? Phú nông (ấp úng, mắt lấm lét nhìn ): - Dạ, bẩm đúng ạ! Trần Thủ Độ: - Ngươi đang làm nghề gì? Phú nông (chắp tay trước ngực): - Dạ, bẩm, con là phú nông ạ! Trần Thủ Độ: - Ngươi muốn xin ta chức gì? Phú nông: - Thưa, cho con xin nhận chức câu đương. Trần Thủ Độ: - Ngươi có biết câu đương là làm gì không? Phú nông (ấp úng): - Dạ, là đi bắt những kẻ có tội,tra xét ạ! Trần Thủ Độ: - Ngươi có phu nhân xin cho làm chức câu đương, không thể ví như những câu đương khác. Vì vậy phải chặt một ngón chân để phân biệt. Phú nông ( hoảng sợ, chắp tay rối rít): - Bẩm quan lớn, xin ngài tha cho con ạ! Con không dám xin làm câu đương nữa, xin cho con được làm phú nông thôi ạ! Trần Thủ Độ: - Lúc nãy ngươi nằng nặc xin làm câu đương cơ mà? Phú nông: - Dạ, bẩm, bẩm, xin quan lớn tha tội. ( tất cả cùng đi vào, hạ màn) Hoặc: XIN THÁI SƯ THA CHO Lính: Bẩm! Thái sư cho gọi con. Trần Thủ Độ: Hôm nay có người nhà phu nhân xin yết kiến ta. Anh ta đến thì vào bẩm ta. Lính: - Dạ! ( lính ra, một lúc sau vào) Lính: - ( Bước vào ) Bẩm Thái sư! Người nhà phu nhân đã tới rồi ạ. Trần Thủ Độ: - Cho anh ta vào! ( Lính đi ra, sau đó dẫn vào một người khoảng 30 tuổi, ăn mặc kiểu nhà giàu nhưng hơi quê kệch ). Phú nông: - ( Quỳ lạy) Bẩm Đức ngài, con đã có mặt! Trần Thủ Độ: - Ngươi là người nhà phu nhân? Phú nông: - Bẩm Đức ngài, con là Trần Văn Thìn, người nhà phu nhân ạ! Trần Thủ Độ: - Phu nhân có nói, ngươi xin làm câu đương có phải không? Phú nông: - Dạ, bẩm Đức ngài, mong Đức ngài rộng lượng cho con được làm câu đương. Trần Thủ Độ: - Ngươi có biết những ai được làm câu đương không? Phú nông: - Dạ, những người trúng tuyển qua cuộc thi ạ! Trần Thủ Độ: - Sao ngươi không thi? Phú nông: ( ngập ngừng rồi mới nói) Dạ!...Dạ!... con mà thi thì trượt mất ạ! Xin Đức ngài đèn giời soi xét! Trần Thủ Độ: - Ra là thế! Vậy chức câu đương của ngươi là chức câu đương xin! Phải có cái gì đánh dấu để phân biệt với chức câu đương thi. Ta cho chặt ngón chân út của ngươi để đánh dấu vậy. Phú nông: ( tái mặt, luống cuống) Con!... Con xin Đức ngài! Nếu bị chặt ngón chân út thì con .. con con xin thôi chức câu đương ạ! Trần Thủ Độ: - Ngươi lại xin thôi làm câu đương? Phú nông: - Bẩm Đức ngài, vâng ạ, con xin thôi ạ! Con con xin Đức ngài cho về ạ! Lính: - Anh kia! Đi! ( Lính dẫn phú nông đi ra. Màn hạ ) 3.Kết quả thực nghiệm: Tên bài dạy Số học sinh (1) % (2) % (3) % (4) % Luyện tập thuyết trình, tranh luận 50 72 20 8 0 Tập viết đoạn đối thoại 50 64 20 12 4 (1): Lời thoại phù hợp với nội dung cuộc thoại ( có sáng tạo), với hoàn cảnh xã hội, với môi trường và nhân vật tham gia hội thoại Giải quyết được vấn đề đặt ra trong cuộc thoại Đạt được đích của hội thoại Sử dụng ngữ điệu, các yếu tố phụ trợ cho lời nói một cách hợp lí, có sáng tạo. (2): Lời thoại phù hợp với nội dung cuộc thoại, với hoàn cảnh xã hội, với môi trường và nhân vật tham gia hội thoại Giải quyết được vấn đề đặt ra trong cuộc thoại Đạt được đích của hội thoại Có sử dụng ngữ điệu, các yếu tố phụ trợ cho lời nói (3): Lời thoại phù hợp với nội dung cuộc thoại ( nhưng còn gò bó, ngắn) , với hoàn cảnh xã hội, với môi trường và nhân vật tham gia hội thoại Giải quyết được vấn đề đặt ra trong cuộc thoại Đạt được đích của hội thoại Có sử dụng ngữ điệu, các yếu tố phụ trợ cho lời nói nhưng còn gượng gạo, thể hiện chưa tự nhiên. (4): Lời thoại chưa diễn tả hết đề tài cuộc thoại Giải quyết chưa thấu đáo vấn đề đặt ra trong cuộc thoại Đạt được đích của hội thoại Bắt đầu biết sử dụng ngữ điệu, các yếu tố phụ trợ cho lời nói Từ kết quả thực nghiệm thu được, tôi thấy khi giảng dạy nội dung hội thoại cho học sinh, nếu giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện bài tập theo quy trình, theo các thao tác cơ bản thì việc học sinh chủ động trong cuộc thoại sẽ đạt được, cuộc thoại thành công. Qua thực nghiệm, tôi thấy học sinh tham gia vào học nội dung hội thoại một cách tích cực, hào hứng, tự tin, học sinh nói theo cách nghĩ và cách nói của mình, có sáng tạo, phù hợp với lứa tuổi. Qua học hội thoại, học sinh đã thực sự sử dụng tiếng nói phong phú, đa dạng gắn với cuộc sống hàng ngày, học tiếng nói trong giao tiếp và để giao tiếp PhÇn III: KÕt luËn Qua quá trình giảng dạy và nghiên cứu nội dung hội thoại trong môn Tiếng Việt lớp 5 ở tiểu học tôi thấy, đây là một nội dung mới nhưng có vai trò quan trọng trong đời sống cũng như trong văn chương. Giờ học có nội dung hội thoại nếu được tổ chức hợp lí sẽ kích thích được hứng thú học tập, rèn luyện sự tự tin cũng như trau dồi kĩ năng sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp và để giao tiếp cho học sinh. Tuy nhiên nội dung từng bài tập hội thoại còn có sự tích hợp ở một số nội dung khác của các phân môn trong môn Tiếng Việt. Vì vậy, mỗi giáo viên cần nắm vững chương trình môn Tiếng Việt của lớp mình phụ trách cũng như của cả cấp học để có những hiểu biết nhất định về hội thoại, về vai trò của hội thoại , trau dồi vốn sống, vốn giao tiếp, từ đó có phương pháp cũng như cách thức, con đường chuyển tải nội dung dạy cho học sinh một cách tự nhiên, gợi mở, chân thật, phù hợp, không gò bó. Giúp học sinh phát triển toàn diện. Bên cạnh đó, nhà trường còn cần tạo điều kiện và tổ chức cho học sinh tham gia nhiều hơn nữa vào các hoạt động tập thể với các chủ đề gần gũi, thân thuộc, phù hợp với lứa tuổi của các em để các em có cơ hội trau dồi khả năng giao tiếp, học hỏi lẫn nhau qua giao tiếp, nhất là khả năng tham gia hội thoại với nhiều người trong một cuộc giao tiếp, các em nói theo cách nghĩ và cách nói của mình, không gượng ép. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Bộ Giáo dục và đào tạo, Chương trình Tiểu học , NXB Giáo dục, 2002. 2. Bộ Giáo dục Đào tạo, Chương trình Giáo dục Phổ thông môn Ngữ văn, NXBGD, 2006. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy các môn học lớp 5, NXBGD, 2006. 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo, bộ sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1, 2, 3, 4, 5, NXBGD. 5. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tiếng Việt 5, Sách giáo viên, NXBGD, 2006. 6. Đỗ Hữu Châu, Đại cương ngôn ngữ học, tập 2: Ngữ dụng học - NXB Giáo dục, H.2003. 7. Phạm Thu Hà, Thiết kế bài giảng Tiếng Việt 5, NXB Hà Nội. 8. Nguyễn Trí, Phan Phương Dung, Dạy Hội thoại cho học sinh tiểu học; Tài liệu đào tạo giáo viên tiểu học - H: Dự án phát triển giáo viên tiểu học. 9. Nguyễn Trí, Một số vấn đề dạy hội thoại cho học sinh tiểu học, NXBGD, 2008. 10. Nguyễn Trí, Tạp chí giáo dục số 176 ( kì 1 - 11/2007 )