Rèn luyện một số thao tác tư duy cơ bản cho học sinh lớp 4 thông qua một số bài Toán về tỉ số

u học sinh xem xét cách giải nào đúng nhất, hay nhất, phù hợp nhất để có thể vận dụng cho những bài tương tự . Việc phân tích đề giải toán bằng cách khác nhau đối với học sinh một yêu cầu cao. Tuy nhiên nếu giáo viên hướng dẫn học sinh làm tốt được bbước này một cách thường xuyên và có chất lượng thì hiện giải toán tuần tự theo các bước, tìm hiểu nội dung bài toán, tìm và lập kế hoạch giải bài toán và kiểm tra lời giải không những rèn luyện và phát triển được các thao tác tư duy cho học sinh mà còn hình thành được ở các em thói quen giải quyết vấn đề có kế hoạch , xẽ mang lại hiệu quả cao trong việc rèn luyện và phát triển tư duy cho học sinh. Nói tóm lại, để rèn luyện tư duy cho học sinh lớp 4 qua việc giải các bài toán về tỷ số, bên cạch việc hệ thống hoá các kiến thức về tỷ số, phân loại các dạng toán thì phương pháp dạy học, của giáo viên đóng một vai trò hết sức quan trọng trong quá trình dạy học, người giáo viên phải luôn tích cực hoá hoạt động của học sinh những cũng không làm mất vai trò tổ chức, điều khiển hoạt động học tập của mình. Có rất nhiều cách để kích thích học sinh hứng thú học tập, rèn luyện các thao tác tư duy cho học sinh. Một trong những phương tiện để đạt được mục đích trên là hệ thống những câu hỏi của giáo viên cần đặt ra cho học sinh những câu hỏi gợi ý đúng tình huống để học sinh dần dần biết sử dụng câu hỏi này như những phương tiện kích thích suy nghĩ, tìm tòi, dự toán, mục đích để giải được các bài toán mà mục đích cao hơn là rèn luyện phát triển tư duy cho các em năng lực cá nhân, đào tao ra những con người đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Những câu hỏi trên lúc đầu là do giáo viên đưa ra để hỗ trợ cho học sinh, Nhưng dần dần biến thành vũ khí học tập của học sinh, học sinh tự nêu ra đúng lúc, đúng chỗ để gợi ý cho từng bước đi của mình trong qua trình giải toán. Quan trong hơn cả là các câu hỏi đưa ra phải khơi dậy được sáng tạo, hứng thú tìm hiểu vấn đề sâu hơn nữa ở học sinh. 2. Rèn lưyện tư duy cho học sinh qua việc cho các em tiếp xúc với các bài toán có lời giải sai. Nhận thức của học sinh tiểu học thường là cảm tính, tư duy của các em dựa vào trực quan, khả năng tưởng tượng của các em còn hạn chế, suy luân của các em không phải là suy luận là một dãy phán đoán gián đoạn, mò mẫn, chưa phải là phán đoán có duy nghĩ về khái niệm tỷ số, tỷ lệ xích không phải là những khái niêm trìu tượng nên việc tiếp thu và vận dụng chúng phần nào gây khó khó khăn cho học sinh. Do vậy khi giải các bài toán về tỷ số, học sinh thường mắc một số sai lầm. Chỉ ra dược sai lầm trong bài bài giải của học sinh là cần thiết song quan trọng hơn là giáo viên cần phân tích, tìm nguyên nhân và biện pháp khắc phục những sai lầm đó cho học sinh để việc dạy – học đạt kết quả cao. Những sai lầm của học sinh rất phong phú, trong đó có cả sai lầm bản chất và sai lầm không bản chất. Qua việc nghiên cứu các bài tập học sinh làm và trao đổi thảo luận với đồng nghiệp trong trường tôi thấy học sinh thường mắc các sai lầm sau : + Sai lầm không hiểu cách thực hiện phép tình + Sai lầm trong câu trả lời và việc trình bài bài giải + Sai lầm khi tính toán và chuyển đổi đơn vị đo `+ Sai lầm trong tóm tắt đề toán bằng sơ đồ đoạn thẳng Ví dụ : Học sinh lầm trong việc xác định dạng toán Bài toán : Tùng có 24 viên bi đựng ở 2 túi nếu chuyển 4 viên bi từ túi trái sang túi phải thi số viên bi ở 2 túi bằng nhau tìm số bi ở mỗi túi của Tùng. + HS xác định đây là bài toàn về nhiều hơn. Khi HS xác định sai dạng toán giáo viên cần yêu cầu học sinh đọc kĩ đề bài sau đó tóm tắt bằng sơ đồ đoạn thẳng để học sinh xác định đúng bài toán. Nếu lấy ở túi trái ra 4 viên bi, mà chưa đưa vào túi phải thì lúc đó túi phải còn kém túi trái 4viên bi suy ra lúc đầu túi phải ít hơn túi trái là 4+4=8 bi sau đó yêu cầu HS áp dụng bài toán tìm 2 số khi biế tổng và hiệu để giải bài toán. Những sai lầm trên là có nguyên nhân và có thể khắc phục được trong quá trình dạy học giải toán khi đã xác định được rõ các sai lầm mà học sinh thường mắc phải ta có thể cho học sinh tiếp xúc : Với các bài toán giải sai để các em phát hiện ra chỗ sai sau đó tìm ra nguyên nhân sai và sửa lại cho đúng . Làm như vậy sẽ giúp các em hiểu sâu hơn nắm chắc được các dạng toán đặc biệt là không mắc sai lầm tương tự, còn phát hiện triển ở các em khả năng phân tích, phát hiện giải quyết vấn đề. đễ, ph át triển tư duy cho các em . Bên cạnh đó việc đưa ra các bài toán với lời giải sai còn tạo ra được một hiệu ứng rất quan trọng đó là tạo ra hứng thú học tập cho học sinh, thay đổi cách thức học tập, sự khám phá tìm tòi của học sinh. Do đó các em sẽ nỗ lực hơn trong việc giải quyết các nhiệm vụ học tập. Để làm được việc này chúng ta cần thực hiện theo 2 bước sau : Bước 1 : Phân tích những cái lỗi sai học sinh thường mắc phải để soạn ra các bài toán có lời giải sai cho học sinh sửa lại . Bước 2: Cho học sinh làm các ví dụ tương tự để củng cố lai kiến thức cho các em rèn luyện và phát triển tư duy cho học sinh là một việc làm đòi hỏi nhiều thời gian và công sức trên đây chia làm 2 đề xuất nhỏ nhằm rèn luyện tư duy cho học sinh. Chương 3 : Thực nghiệm sư phạm 3.1 Mục đích và yêu cầu thực nghiệm Thực nghiệm PPDH mới bằng cách xây dựng phiếu học tập, phiếu kiểm tra, từ đó rút ra những điều cần thiết khi soạn và dạy học sinh giải toán về tìm 2 số khi biết tổng (hiệu ) và tỷ số của chúng. địa bàn và đối tượng thực nghệm Tôi tiến hành thực nghiệm trên 4 lớp học sinh khối 4 Trường tiểu học Thu Cúc 1 –xã Thu Cúc – Tân Sơn –Phú Thọ. Kế hoạch thực nghiệm Thực nghiệm PPDH mới bằng cách xây dựng phiếu học tập, phiếu kiểm tra khảo sát chất lượng học sinh. Dùng phương pháp thống kê sử lý số liệu để đánh giá kết quả 2 tiết dạy và dạy thực nghiệm từ đó có phương thức phù hợp để rèn luyện các thao tác tư duy cho học sinh lớp 4 về toán tỷ số. Tổ chức thực nghiệm + Soạn thực nghiệm 2 tiết : Tiết 1 : Tìm 2 số khi biết tổng và tỷ số của hai số đó. Tiết 2 : Tìm hai số khi biết hiệu và tỷ số của hai số đó. *Dạy thực nghiệm trên 4 lớp 4 học sinh khối 4 ( 100học sinh ) Tiến hành khảo sát chát lượng thông qua phiếu kiểm tra đánh giá kết quả thực nghiệm Sau khi tổng hợp và sử lý số liệu kết quả thu được như sau : Tiết 1 : Số phiếu kiểm tra 100 Số em đat yêu cầu kiến thức trở lên : 96 = 96% Trong đó số em đạt kha, giỏi : Tiết 2 : Số phiếu kiểm tra : Số em đạt yêu cầu kiến thức trở lên : Số em đạt khá giỏi : Từ kết quả trên cho thấy các tiết soạn và dạy thực nghiệm đem lại hiệu quả rất cao , học sinh nắm chắc kiến thức và vận dụng vào làm bài tập rất tốt. Phần III : Kết luận Trên đây là toàn bộ nội dung của đề tài “Rèn luyện một số thao tác tư duy cơ bản cho học cho 4 thông qua một số bài toán về tỉ số”. Qua quá trình nghiên cứu tìm hiểu tôi rút ra một số kết luận như sau : 1-Các dạng toán về tỷ số được đưa vào chương trình toán 4 giúp cho học sinh củng cố khái niệm giải toán ( chủ yếu là toán có lời văn ) phát triển tư duy và các phẩm chât cho học sinh. Các dạng bài toán về tỷ số thuộc dạng toán điển hình có những phương pháp đặc thù riêng.Quá trình tìm lời giải và gả toán có lời văn nói chung và viêc giải toán về tìm hai số khi biết tổng ( hiệu ) và tỷ số của hai số đó. Có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện và phát triển tư duy cho học sinh nhất là ở các bước phân tích bài toán và nghiên cứu sâu lời giải. Một cách giải mới và đúng được đưa ra sẽ khơi dậy hứng thú học tâp cho học sinh. 3-Trong quá trình dạy bài toán về tìm hai số khi biết tổng ( hiệu ) và tỷ số của chúng cần đánh giá đúng vai trò, vị trí, tác dụng của bài toán này, cần quán triệt tinh thần đổi mới phương pơháp dạy học tức là cần phải chú ý tổ chức để học sinh được chú động giải toán, tự mình nắm được các bước giải và hoàn thiện. Khả năng giải toán của học sinh không mhững đạt được mục đích giải được các bài toán mà còn phát huy tính sáng tạo, nhận xét, đánh giá, mở rộng vấn đề học toán. Khoá luận chỉ ra một số biện pháp dạy học giải toán nhằm phát huy tối đa tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh trong quá trình dạy học để rèn luyện và phát triển tư duy cho học sinh. Trong thời gian có hạn bước đầu nghiên cứu khoa học , đề tài xẽ không tránh khỏi những sai sót và hạn chế . Vậy tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô khoa Tiểu học trường Đại học Hùng Vương và bạn bè đồng nghiệp góp ý kiến để đề tài của tôi được hoàn thiện và ứng dụng. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Thanh Sơn, ngày 2 tháng năm 2008 Người viết Nguyễn Thị Hồng Minh STT Nội dung Trang 1 Phần I :Phần mở đầu 2 1–Lí do chọn đề tài 3 2- Mục đích nghiên cứu 4 3- Nhiệm vụ nghiên cứu 5 4- Đối tượng nghiên cứu 6 5- Giả thuyết khoa học 7 6- Phương pháp nghiên cứu 8 7- Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 9 8- Những đóng góp m ới của đề tài 10 9- Cấu chúc của đề tài 11 10- Kế hoạch nghiên cứu 12 Phần II : Nội dung 13 Chương I : Cơ sở lí luận và thực tiễn 14 1.1 Cơ sở lí luận 15 1.2 Cơ sở thực tiễn 16 Kết luận chương I 17 Chương II : Rèn luyện một số thao tác tư duy cho học sinh lớp 4 thông qua việc dạy giải một số bài toán về tỷ số 18 2.1 Rèn luyện tư duy cho học sinh qua việc tìm lời giải và giải bài toán 19 2.2 Tìm và xây dựng kế hoạch giải các bài toán 20 2.3 Thực hiện chương trình giải toán 21 2.4 Kiểm tra và nghiên cứu sâu lời giải Chương III : Thực nghiệm sư phạm 3.1 Mục đích và yêu cầu thực nghiệm 3.2 Địa bàn và đối tượng thực ngiệm 3.3 Kế hoạch thực nghiệm 3.4 Tổ chức thực nghiệm 3.5 Đánh giá kết quả thực nghiệm Phần III : Kết luận 1. Phu lục 2. Tài liệu tham khảo Tài liệu tham khảo Đỗ Trung Hiệu, Nguyễn Hùng Quang, Kiều Đức Thành, Phương pháp dạy toán 1 .NXBGD 2000 Đỗ Trung Hiệu : Các bài toán điển hình lớp 4 -5 NXBGD 2000 Hà Sỹ Hồ, Đỗ Đình Hoan, Đỗ Trung HIệu : Phương pháp dạy toán NXBGD năm 1999 Phạm Đình Thực : Giải toán ở tiểu học như thế nào NXBGD năm 2002 SGK toán 4 NXBGD năm 2005 Trần Ngọc Lan : Rèn luyện tư duy cho học sinh dạy toán ở tiểu học NXB trẻ 2007 Đỗ Đình Hoan : Hỏi đáp về dạy học toán 4 NXBGD Nguyễn Đức Tấn: Tự luyện giải toán 4 NXBGD.