Phương pháp dạy học Mĩ thuật - Phần 6

8 Thông tin phản hồi cho hoạt động 1 1. (xem thông tin của hoạt động) 2. (xem thông tin của hoạt động) Hoạt động 2: Tìm hiểu một số hoạ sĩ hiện đại tiêu biểu thế giới. Thời gian: 3 tiết. ³ Thông tin cho hoạt động 2 1. Hoạ sĩ Van-gốc (Vincent Van Gogh; 1853-1890) 169 Tranh vẽ chân dung hoạ sĩ Van-gốc Hoa diên vĩ (Tranh sơn dầu của Van-gốc) 170 Van-gốc là một trong những hoạ sĩ vĩ đại nhất của trường phái Hậu Ấn tượng, người Hà Lan. Những họa sĩ Hậu Ấn tượng không chấp nhận quan niệm của nghệ thuật Ấn tượng là chỉ quan tâm đến ánh sáng, không khí và sự chuyển động của vật thể mà họ muốn khôi phục hình khối chặt chẽ của vật thể nhưng với quan niệm mới về màu sắc và cách thể hiện. Van-gốc khác với các hoạ sĩ Ấn tượng trong nhận thức thực tiễn, ông quan tâm đến cuộc sống xung quanh, đến nỗi đau và những cảnh lầm than của con người. Năm 1869, Van-gốc làm nghề bán tranh ở galery Gu-pin tại La Hay, ông thường góp ý về tranh cho khách hàng nên bị chủ nhà buộc thôi việc với lí do ông là người bán hàng cục cằn, thô thiển. Sau đó, ông sang Anh làm trợ giáo cho mục sư và tới vùng mỏ ở Bỉ, ở đây ông hiểu và đồng cảm được với những cơ cực của người dân và đã giáo huấn “không đúng hướng” của nhà thờ nên bị mất vị trí giáo sĩ. Những thất bại trên làm ông khủng hoảng tinh thần. Thời gian sau, ông nhận thấy mình thích hội hoạ hơn cả. Tranh vẽ của ông ảnh hưởng của hoạ sĩ Ruy-ben và hội hoạ Nhật Bản. Năm 1886, ông sang Pháp, được tiếp xúc với các hoạ sĩ Ấn tượng như Gô-ganh, Pi-xa-rô, Béc-na… sau đó ông tới Aùc-lơ (thuộc Tu-lu-dơ). Ởû đây, bệnh trầm uất trở nên nặng nề, có lúc nổi cơn điên, ông đã tự cắt tai mình. Trong bảy mươi ngày cuối đời, trước khi tự tử trong lúc hoảng loạn vào năm 1890, ông vẽ đến bảy mươi bức tranh, chủ yếu là tranh phong cảnh. Trọn đời ông chỉ có một lần nhờ em trai bán được một bức tranh với giá rẻ mạt. Sau khi hoạ sĩ qua đời, người ta mới bắt đầu ca ngợi nghệ thuật của ông, các nhà buôn tranh lùng kiếm tác phẩm của ông để mua với giá cao trong các tác phẩm hiện đại như tranh Bác sĩ Ga-sê đã được bán với giá 82,5 triệu USD vào năm 1990. Đề tài trong tranh của Van-gốc rất đa dạng như: phong cảnh, chân dung, tĩnh vật, sinh hoạt xã hội. Do bị tổn thương tâm hồn nên trong sáng tác, ông biểu hiện nhiều mâu thuẫn, bi kịch. Tất cả tranh của ông đều in đậm cá tính bi luỵ, căng thẳng, ông đã vẽ những hình dáng thực bằng những đường nét quằn quoại, không bình lặng như tâm trạng của họa sĩ, cùng với màu sắc trong tranh được phối hợp mạnh mẽ. Ở tranh chân dung, Van-gốc luôn muốn khám phá thế giới nội tâm, muốn diễn tả sự căng thẳng của trạng thái bên trong con người. Phong cách của Van-gốc ảnh hưởng đến sự phát triển nghệ thuật thế kỉ 20, báo hiệu một xu hướng hội hoạ mới ra đời, xu hướng chú trọng xúc cảm nội tâm. Các hoạ sĩ Dã thú và Biểu hiện sau này coi Van-gốc là người cha tinh thần, ngôn ngữ màu sắc của ông được họ kế thừa, phát triển. Một số tác phẩm nổi tiếng của Van-gốc: Người ăn khoai tây, Hoa Diên Vĩ, Bác sĩ Ga- sê, Nhà thờ ở Ô-ve, … 171 Bầu trời sao (tranh sơn dầu của Van-gốc) 2. Hoạ sĩ Ma-tit-xơ (Henri Matisse (1869-1954) Chân dung hoạ sĩ Ma-tit-xơ (Ảnh) Vũ điệu (tranh sơn dầu của Ma-tit-xơ) Ông là họa sĩ, nhà điêu khắc người Pháp và là người đứng đầu trường phái Dã Thú. Các hoạ sĩ Dã thú dùng những bảng màu tươi sáng, chói mắt, mãnh liệt với những nội dung hiếu động. Cũng như các hoạ sĩ Dã thú, hoạ sĩ Ma-tit-xơ không dùng hiệu quả của ánh sáng, không diễn tả khối, luật phối cảnh mà sử dụng những mảng màu phẳng, nguyên chất với những đường nét đơn giản, tất cả trở thành một bản hòa tấu về màu sắc rực rỡ, tràn ngập niềm vui. Do không chú trọng xa-gần, tối-sáng, tranh của họa sĩ có một vẻ hồn nhiên, thoải mái, nhẹ nhàng, đơn giản như tranh trẻ thơ chứ không trau chuốt. Ông đã tuyên bố: 172 “Bố cục là nghệ thuật sắp đặt theo lối trang trí những thành phần khác nhau mà người hoạ sĩ dùng để biểu đạt tình cảm”. Đối tượng nghệ thuật của ông phần lớn là đàn bà, các tiểu thư, hoa lá, quả, chim, cá. Những tác phẩm điêu khắc của ông có hình khối dơn giản nhưng chắc khoẻ. Một số tác phẩm nổi tiếng: Vũ điệu, Âm nhạc, Nỗi buồn vua chúa,… Âm nhạc (tranh sơn dầu của Ma-tít) 3. Hoạ sĩ Pi-cát-xô (1881-1973) Chân dung hoạ sĩ Pi-cát-xô (Ảnh) Ghéc-ni-ca (tranh sơn dầu của Pi-cát-xô) Nhắc tới Chủ nghĩa Lập thể, ta không thể không nói tới hoạ sĩ Pi-cát-xô. Chủ nghĩa Lập thể xuất hiện ở Pa-ri vào năm 1907, các hoạ sĩ Lập thể thể hiện cảnh vật, con người … bằng cách phân tích đối tượng thành những hình cơ bản như: hình lập phương, hình cầu, hình nón, hình trụ … rồi ghép lại bằng những hình, mảng màu trên tranh. Pi-cát-xô là họa sĩ, nhà điêu khắc, họa sĩ đồ họa và gốm nổi tiếng người Tây Ban Nha nhưng sống và sáng tác chủ yếu ở Pháp. Bước đường sáng tác của ông phức tạp, nhiều mâu thuẫn, trải qua nhiều trường phái để tìm tòi, phát hiện. Ôâng gắn bó với nền hội hoạ Tây Ban Nha và thế giới. Sáng tác của ông gắn với đời sống chính trị, thời sự. Bản thân ông là nhà hoạt động xã hội xuất sắc, tham gia cuộc kháng chiến chống phát xít Đức. Sự nghiệp sáng tác của ông được chia ra làm nhiều thời kì nhất định, ví dụ thời kì Lam, thời kì Hồng, đây cũng là một đặc điểm có lẽ chỉ riêng ở Pi-cát-xô. Ở thời kì Lam 173 (màu lam là màu chủ đạo trong tranh), ông hay vẽ những người nghèo và những kẻ bơ vơ; ở thời kì Hồng (màu hồng là màu chủ đạo trong tranh), với bảng màu nhiều sắc độ phức tạp, nhẹ nhàng, ông hay vẽ về cuộc sống nặng nhọc của những người lang thang, những nghệ sĩ nhào lộn và thủ công. Ôâng theo trường phái lập thể, quan tâm đến chủ nghĩa siêu thực. Đặc biệt, bức tranh Ghéc-ni-ca (1937) là một tác phẩm vĩ đại tiêu biểu cho nghệ thuật chân chính của ông. Ghéc-ni-ca là một thành phố nhỏ ở Tây Ban Nha bị phát xít Đức biến thành đống gạch vụn sau ba giờ ném bom. Bức tranh có khổ lớn: 3m493 x 7m766, chỉ hai màu đen trắng, bằng những tương phản sáng - tối, những hình hài trừu tượng, khúc triết, hoạ sĩ đã biểu hiện một cách mạnh mẽ nỗi kinh hoàng, qua đó tố cáo chiến tranh, cho người xem thấy được tội ác của phát xít Đức, kẻ gây ra chiến tranh, đồng thời cho người xem thấy được sức sống quật cường của nhân dân Tây Ban Nha. Là một trong số ít những họa sĩ nổi danh nhất, đa tài nhất và sáng tác nhiều nhất trong thế kỉ 20, Pi-cát-xô đã tạo ra sự thay đổi có tính cách mạng trong một số trường phái nghệ thuật. Hình ảnh con chim bồ câu được ông vẽ làm biểu trưng cho phong trào hòa bình thế giới. Ở hoạ sĩ Pi-cát-xô, nổi bật nhất là sự nghiên cứu, thể nghiệm khám phá không ngừng, không mệt mỏi trong việc tìm tòi các hình thức thể hiện nghệ thuật, ông đã cùng với các hoạ sĩ lập thể khác góp phần làm chuyển biến cách nhìn, cách đánh giá các tác phẩm mĩ thuật sau này. Một số tác phẩm nổi tiếng: Ghéc-ni-ca, Những cô gái A-vi-nhông, Cô bé và quả cầu, Tĩnh vật với con dao và quả dưa, Người đàn bà khóc, Ba người nhạc sĩ ,….đặc biệt bức tranh Cậu bé và chiếc tẩu được bán đấu giá với kỉ lục từ trước tới nay là 104,168 triệu USD trong năm 2004 (theo báo An ninh thế giới số 168) Hình con chim bồ câu của Pi-cát-xô - biểu trưng cho phong trào hòa bình thế giới 174 Cô bé và quả cầu (tranh sơn dầu của Pi-cát-xô) 4. Hoạ sĩ Tề-Bạch -Thạch (1863-1957) Chân dung hoạ sĩ Tề-Bạch-Thạch (Ảnh) Tôm ( tranh mực tàu của Tề-Bạch -Thạch) Tề-Bạch-Thạch là họa sĩ nổi tiếng người Trung Quốc, sinh trưởng trong một gia đình nông dân nên cha mẹ muốn ông theo nghề nông, nhưng vì sức yếu nên năm hai 175 mươi bảy tuổi ông theo nghề mộc rồi làm nghề khắc dấu và bắt đầu học vẽ, đến năm sáu mươi tuổi mới chính thức vẽ tranh, lúc đó có một số hoạ sĩ Trung Quốc vẽ theo lối tả thực của phương Tây còn Tề Bạch Thạch đã kế thừa một cách sáng tạo nền hội hoạ của các bậc tiền bối là giữ lối vẽ tranh thuỷ mặïc truyền thống (tranh thuỷ mặc là tranh vẽ bằng mực nho pha nước) nhưng lại vận dụng phối cảnh để thể hiện cuộc sống mới. Ngoài vẽ và nghiên cứu hội hoạ, ông còn làm thơ. Tranh của ông được nhiều người ưa thích vì vẻ chất phác bình dị, bút pháp phóng khoáng, sống động, giàu cảm xúc, tạo hình đơn giản, màu sắc tươi sáng, tranh của ông chủ yếu vẽ bằng độ đậm nhạt của hai màu: đỏ và đen, đề tài ông vẽ thường là những hình ảnh gần gũi quen thuộc: hoa, lá, rau, dưa, bầu, bí, tôm, cua, cá, côn trùng, chim, ông già, em bé, … Một số tác phẩm nổi tiếng: Tôm, Chuồn chuồn, Hoa bầu, Sông núi, Chim ưng và cây tùng … Chuồn chuồn ( tranh màu nước của Tề-Bạch -Thạch) Bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin này trong những tài liệu sau: - Chu Quang Trứ, Phạm Thị Chỉnh, Nguyễn Thái Lai - Lược sử Mĩ thuật và Mĩ thuật học, NXB Giáo dục, 1998. - Tuyển tập tác giả, tác phẩm Mĩ thuật Việt Nam và Thế giới trong tủ sách nghệ thuật. NXB Kim Đồng phát hành. - Từ điển mĩ thuật phổ thông, NXB Giáo dục-2002. " Nhiệm vụ - Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu thân thế, sự nghiệp của hoạ sĩ Hoạ sĩ Van - gốc, Hoạ sĩ Ma-tit-xơ, Hoạ sĩ Pi-cát-xô, Hoạ sĩ Tề-Bạch -Thạch. + Học cá nhân, đọc thông tin của hoạt động để tìm hiểu thân thế, sự nghiệp của hoạ sĩ Hoạ sĩ Van - gốc, Hoạ sĩ Ma-tit-xơ, Hoạ sĩ Pi-cát-xô, Hoạ sĩ Tề-Bạch -Thạch. - Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu những nét tiêu biểu trong sáng tác của các hoạ sĩ trên. + Thảo luận nhóm (5-6 SV) làm sáng tỏ vấn đề trên. 176 + Bốn nhóm lên trình bày thông tin về một trong các tác giả trên, các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung. + Hoạt động trên lớp; giáo viên trình bày nội dung, sinh viên ghi chép ý chính. Đánh giá hoạt động 2 1. Bạn hãy viết thông tin theo mẫu bảng dưới đây Số TT Tên hoạ sĩ Tác phẩm tiêu biểu 1 Hoạ sĩ Van - gốc 2 Hoạ sĩ Ma-tit-xơ 3 Hoạ sĩ Pi-cát-xô 4 Hoạ sĩ Tề-Bạch-Thạch 2. Bạn hãy viết cảm nhận của mình về một bức tranh in trong tài liệu hoặc tự sưu tầm của các hoạ sĩ trên? 8 Thông tin phản hồi cho hoạt động 2 1. (xem thông tin hoạt động 2) 2. (xem thông tin hoạt động 2)