Hướng dẫn dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Lịch sử & Địa lí theo chuẩn kiến thức, kĩ năng

p nối chương trình, cụ thể hoá những quy định của chương trình về mục tiêu bộ môn, phạm vi, số lượng, mức độ các đơn vị kiến thức; định hướng về PPDH, gợi ý tổ chức các hoạt động học tập.- Căn cứ để biên soạn SGK là chương trình (cụ thể là Chuẩn):+ Mục đích, yêu cầu của Chuẩn được thể hiện trong mục tiêu và nội dung bài học trong SGKChuẩn và SGK+ Tuy nhiên, mục tiêu của SGK là mọi đối tượng HS với những khả năng và điều kiện học tập không giống nhau. Vì vậy, trên cơ sở Chuẩn, SGK còn có một số nội dung kiến thức, kĩ năng có tính “mở rộng, phát triển”1.4. Chương trình môn Lịch sử và Địalí1.4.1. Mục tiêu:- Cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản, thiết thực về: + Các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu tương đối có hệ thống theo dòng thời gian của lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước tới nửa đầu thế kỉ XIX. + Các sự vật, hiện tượng và các mối quan hệ địa lí đơn giản ở Việt Nam, các châu lục và một số quốc gia trên thế giới. - Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các kĩ năng: + Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập tư liệu từ các nguồn thông tin khác nhau. Nêu thắc mắc trong quá trình học tập và chọn thông tin để giải đáp. Nhận biết đúng các sự vật, sự kiện, hiện tượng lịch sử. Trình bày kết quả nhận thức của mình... Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống. + Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh: Ham học hỏi để biết về lịch sử dân tộc. Yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước. Bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và các di tích lịch sử văn hoá. 1.4.2. Nội dung chương trình: Chương trình Lịch sử và Địa lí bao gồm các chủ đề: Lịch sử 4- Buổi đầu dựng nước và giữ nước (từ khoảng 700 năm TCN đến năm 179 TCN):- Hơn một nghìn năm đấu tranh giành lại độc lập ( từ năm 179 TCN đến thế kỷ X)- Buổi đầu độc lập (từ năm 938 đến 1009)- Nước Đại ViệtĐịa lí 4- Bản đồ- Thiên nhiênvà hoạt động sản xuất của người dân ở miền núi và trung du- Thiên nhiênvà hoạt động sản xuất của con người dân ở miền đồng bằng- Vùng biển Việt Nam, các đảo và quần đảoLớp 5Lịch sử - Hơn tám mưươi năm chống thực dân Pháp xâm lưược và đô hộ (1858-1945):- Bảo vệ chính quyền non trẻ trường kì kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc: - Xây dựng Chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất đất nước (1954-1975) Địa lí - Địa lí Việt Nam: Tự nhiên; dân cư; kinh tế.- Địa lí thế giới: Châu á; châu Âu; châu Phi; châu Mĩ; châu Đại dương, châu Nam Cực. 2. Cấu trúc tài liệu Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử và Địa lí: tuần, bài, yêu cầu cần đạt, ghi chú.- Cột Bài bao gồm các bài học trong SGK, bài ôn tập, kiểm tra định kì cuối học kì và nội dung lịch sử địa phương. Nội dung ôn tập, kiểm tra cuối học kì chủ yếu là nội dung Chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình mà HS đã được học trong học kì. Nội dung yêu cầu cần đạt trong các bài lịch sử và địa lí địa phương căn cứ vào nội dung cụ thể của tài liệu mà địa phương biên soạn.- Cột yêu cầu cần đạt đối với từng bài học được hiểu là Chuẩn (cơ ban, tối thiểu) đòi hỏi tất ca HS phai đạt được.- Ghi chú xác định nhưng vấn đề cần hướng dẫn cụ thể hơn, trong đó chủ yếu là nhưng kiến thức, kĩ nang dành cho đối tượng HS khá, giỏi. Tuy nhiên, đây chỉ là nhung gợi ý bước đầu, GV cần can cứ vào tnih hinh thực tế của mỗi lớp học để xây dựng nhung nội dung kiến thức, kĩ nang có tính “phát triển” (trong phạm vi chuẩn) dành cho đối tượng HS khá, giỏi,.3. Một số điểm lưu ý khi sử dụng tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử và Địa lí để xây dựng kế hoạch bài học  - Thứ nhất, bài soạn (nội dung dạy học) cần tập trung khắc sâu những yêu cầu cơ bản của chuẩn kiến thức, kĩ năng: Có thể nói đây là yêu cầu quan trọng nhất trong việc thực hiện chuẩn, cũng có nghĩa là thực hiện chương trình giáo dục (vì chuẩn là cốt lõi chương trình). Việc xác định nội dung chuẩn của bài học, chọn lọc và thực hiện được các phương pháp dạy học, biện pháp giáo dục để học sinh đạt được chuẩn của bài học là bài học đạt yêu cầu. Bài soạn (bài lên lớp) của giáo viên cần khắc sâu những yêu cầu của chuẩn. Điều này sẽ tránh được hai thái cực: hoặc dạy học không tới chuẩn (bỏ kiến thức, hạ chuẩn), hoặc (và thường là) cao hơn chuẩn hoặc không chú trọng đúng mức vào trọng tâm của bài học. Những yêu cầu cơ bản của chuẩn kiến thức, kĩ năng được thể hiện tại cột mức độ cần đạt của tài liệu. Đây chính là kiến thức cơ bản, trọng tâm của bài học. Mọi yêu cầu về kiến thức, kĩ năng khác của bài học đều phải xuay quanh, làm nổi bật lên nội dung mức độ cần đạt.- Thứ hai, ngoài việc thực hiện nội dung kiến thức, kĩ năng tại cột mức độ cần đạt- yêu cầu tối thiểu, bài soạn cần xác định nội dung và biện pháp dạy học phù hợp cho từng nhóm đối tượng. Cụ thể là phải “dễ hoá” bằng cách gợi mở, dẫn dắt, làm mẫu... đối với học sinh yếu, HS có hoàn cảnh khó khăn trong học tập; “mở rộng, phát triển” (trên cơ sở chuẩn) đối với học sinh khá giỏi, học sinh ở vùng thuận lợi.Ví dụ: bài 8 (Địa lí)Tài liệu gợi ý hai nội dung: Quan sát hình và kể các công việc cần phải làm trong quy trình sản xuất ra các sản phẩm đồ gỗ; Giải thích những nguyên nhân khiến rừng ở Tây Nguyên bị tàn phá (Hoặc những con sông ở Tây Nguyên bắt nguồn từ đâu và chảy ra đâu). Ngược lại, với đối tượng HS yếu, GV cần xác định những nội dung kiến thức, kĩ năng được coi là khó và vận dụng các phương pháp dạy học phù hợp để các đối tượng này đạt được chuẩn. Ví dụ, GV cần: chỉ mẫu các con sông trên bản đồ, lược đồ; sử dụng thêm tranh ảnh, gợi ý để học sinh mô tả đặc điểm sông ở Tây Nguyên. - Thứ ba, trong kế hoạch bài giảng cần đảm bảo sự cân đối của cấu trúc bài học trong sách giáo khoaBài học trong sách giáo khoa là bước tiếp nối và thể hiện cụ thể của chuẩn, so với chuẩn, bài học có sự “mở rộng, phát triển” để đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng HS với những năng lực học tập khác nhau. Các mạch kiến thức và hoạt động giáo dục trong bài học đã được sắp xếp theo một trình tự logic. Bởi vậy, bài soạn và hoạt động dạy học của GV cần nhấn mạnh vào chuẩn nhưng đồng thời phải giữ cấu trúc các nội dung kiến thức của bài học.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học là một trong bốn môn học đánh giá bằng điểm số. Đánh giá môn Lịch sử và Địa lí được thực hiện theo hai hình thức: đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì. Vận dụng chuẩn trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS cần lưu ý một số điểm cơ bản sau:Hình thức đề kiểm tra- Đề kiểm tra kết hợp hình thức: tự luận và trắc nghiệm khách quan (linh hoạt trong số câu hỏi, khoảng 10- 20% số câu tự luận)Một số dạng câu trắc nghiệm khách quan thường sử dụng:+ Đúng/ sai+ Đa lựa chọn+ Tương ứng cặp+ Điền khuyết- Đề (nội dung) kiểm tra cần đảm bảo mức độ yêu cầu của chuẩn kiến thức, kĩ năng (cột mức độ cần đạt của tài liệu). Tuy nhiên, trong cấu trúc đề (nội dung) kiểm tra, cần có những câu hỏi (bài tập) có tính “mở rộng, phát triển” (trong phạm vi chuẩn) để đáp ứng sự đa dạng về trình độ nhận thức của các đối tượng HS khác nhau. Vì thế, trong mỗi đề kiểm tra có kiểm tra kiến thức cơ bản để HS trung bình đạt được và câu hỏi vận dung sâu để phân loại HS khá, giỏi.Nội dungVí dụ Địa líĐề Địa lí nên quan tâm nội dung kiêm tra kĩ năngKiểm tra định kìMỗi năm học có 2 lần KTĐK vào cuối HKI và cuối HKII. Mỗi lần KT có 2 bài : LS, ĐL. Điểm cuả hai bài quy về một điểm chung là trung bình cộnàm tròn 0,5 thành 1 và chỉ làm tròn một lần khi cộng trung bình chung của hai bài)Một số dạng câu trắc nghiệm khách quan thường sử dụng:+ Đúng/ sai+ Đa lựa chọn+ Tương ứng cặp+ Điền khuyết+ Trả lời ngắnCấu trúc Ví dụ, kiểm tra, đánh giá nội dung kiến thức, kĩ năng bài 8 nêu trên, HS hoàn thành các yêu cầu: Nêu được một số hoạt động sản xuất chủ yếu của người dân ở Tây Nguyên; Nêu được vai trò của rừng đối với đời sống và sản xuất và sự cần thiết phải bảo vệ rừng; Mô tả sơ lược sông ở Tây Nguyên; Mô tả sơ lược: rừng rậm nhiệt đới (rừng rậm, nhiều loại cây, nhiều tầng), rừng khộp (rừng rụng lá mùa khô) có thể đánh giá 8- 9 điểm. Nội dung kể các công việc cần phải làm trong quy trình sản xuất ra các sản phẩm đồ gỗ; Giải thích những nguyên nhân khiến rừng ở Tây Nguyên bị tàn phá (Hoặc những con sông ở Tây Nguyên bắt nguồn từ đâu và chảy ra đâu), có thể đánh giá 1-2 điểm trong thang điểm 10.- Đề cần đảm bảo mức độ yêu cầu của chuẩn KTKN (cột mức độ cần đạt). Tuy nhiên, trong cấu trúc đề cần có những câu hỏi có tính “phát triển, mở rộng”Trong mỗi đề cần KT nội dung kiến thức cơ bản để HS trung bình đạt được và câu hỏi vận dụng sâu cho HS khá, giỏi (10- 20 % nội dung đề)Ví dụ, kiểm tra, đánh giá nội dung kiến thức, kĩ năng bài 8 nêu trên, HS hoàn thành các yêu cầu: Nêu được một số hoạt động sản xuất chủ yếu của người dân ở Tây Nguyên; Nêu được vai trò của rừng đối với đời sống và sản xuất và sự cần thiết phải bảo vệ rừng; Mô tả sơ lược sông ở Tây Nguyên; Mô tả sơ lược: rừng rậm nhiệt đới (rừng rậm, nhiều loại cây, nhiều tầng), rừng khộp (rừng rụng lá mùa khô) .Nội dung kể các công việc cần phải làm trong quy trình sản xuất ra các sản phẩm đồ gỗ; Giải thích những nguyên nhân khiến rừng ở Tây Nguyên bị tàn phá (Hoặc những con sông ở Tây Nguyên bắt nguồn từ đâu và chảy ra đâu).Thực hiện chuẩn KTKN trong dạy học SGKChuẩnQuản lý, chỉ đạoĐánh giáDạy họcThực hiện chuẩn KTKN trong dạy học Chủ đề, HKMức độ cần đạtQuản lý, chỉ đạoĐánh giáDạy họcThực hiện chuẩn KTKN trong dạy học Bài họcBài tập cần làmQuản lý, chỉ đạoĐánh giáDạy họcThực hiện chuẩn KTKN trong dạy họcXác định yêu cầu cơ bản, tối thiểu tất cả HS đạt được sau khi học xong bài học. Quá trình tích luỹ được qua các yêu cầu cần đạt ở mỗi bài học bào đảm cho HS đạt chuẩn KTKN cơ bản của môn Toán theo chủ đề, lớp, toàn cấp.Yêu cầu cần đạt -> bài tập cần làm trong số bài tập thực hành, luyện tập của mỗi bài học trong SGK.Thực hiện chuẩn KTKN trong dạy họcBài tập cần làm lựa chọn theo tiêu chí: - Là bài tập cơ bản, cần thiết, tối thiểu để HS thực hành nắm KT, rèn KN đạt yêu cầu cần đạt. - Góp phần thực hiện chuẩn KTKN của mỗi chủ đề môn Toán trong từng lớp 1, 2, 3, 4, 5. - Góp phần thực hiện chuẩn KTKN và yêu cầu về thái độ khi học hết 1 lớp, chương trình tiểu học.